همان طور که مي دانيد، وب، عامل دسترسي آسان به خدمات و محتويات مجازي و در واقع مفهوم اينترنت از ديد يک کاربر است.با حيات و گسترش روز افزون وب، کاربري آسان انگيزه اصلي کاربران اينترنت جهت استفاده از اين شبکه مي باشد، پس قطعاً دور از ذهن است يک کاربر اينترنتي راضي شود براي استفاده از خدمات مختلف مورد نيازش هر روز به چندين سايت سرکشي کند و براي استفاده از آنها مجبور به ثبت نام هاي تکراري و نيز محافظت از چندين شناسه و رمز عبور متفاوت باشد، از همين رو وب، ناخواسته به نسل جديدي از سرويس دهي رسيد که امروز همگي آن را با نام «وب پورتال» مي شناسند.
ترجمه کلمه Portal به فارسي در فرهنگ لغت «دريچه»، «درگاه» و «مدخل»ذکر شده اما کلمه پورتال در تکنولوژي اطلاعات معني متفاوتي دارد.اگر بخواهيم ساده بگوييم، پورتال صفحه وب واسطي است که امکان دسترسي آسان را به هر چيزي که کاربر، براي انجام وظيفه يا خواسته اش نياز دارد-بدون توجه به اينکه محل فيزيکي آن کجاست، فراهم مي کند.به بيان ديگر پورتال درگاهي است به دنيايي مجازي که کاربر مي تواند از طريق امکانات فراهم شده در آن، تمامي نيازهاي خود را برآورده کند.نيازهايي مانند جست و جو و يا خريد (مثلا يک کتاب)، دسترسي به حساب بانکي، افزايش و کاهش اعتبار يک حساب بانکي، افزايش و کاهش اعتبار يک حساب اعتباري و يا بروز رساني اطلاعات سخت افزاري از محل کار، پورتال همه چيز را از طريق درگاهي واحد براي کاربر خود فراهم مي سازد.
در اين تعريف منظور از واژه Portal، يک Gateway و يا Doorway يا همان شاهراه و دروازه است، دروازه اي که به تبعيت از ذات اصلي خود يعني همان دسترسي آسان، دسترسي ما را به وب و در نهايت اينترنت راحت تر از پيش مي کند و محلي است براي به اشتراک گذاري خدمات و محتوا توسط چندين وب سايت قدرتمند.آنچه از اين تعريف بر مي آيد بر ما روشن مي سازد که وب پورتال يک محصول خاص نيست و همانند وب سايت يک ماهيت استاندارد و تشکيل شده از دو زير ساخت خدمات (Services)و محتويات (Content)است که اين ماهيت، خروجي چندين استاندارد، ديتا و engine خاص، زير نظر يک يا چند مجموعه نظارتي مشخص و همگام است.
ويژگي هاي اصلي يک پورتال عبارت است از:
-تجمع اطلاعات
-هدف دار بودن اطلاعات
-در دسترس بودن اطلاعات
-دريچه ورود منحصر به فرد

معمولاً اين تعريف اکثر کاربران غير مسلط را به اشتباه مي کشاند که هر وب سايت پر از لينک و يا يک وب سايت همه کاره، همان پورتال است، چرا که بر اساس اين تعريف، مي تواند دسترسي کاربران را به ساير وب سايت ها آسان تر کند که مي توان با اطمينان گفت اين تعبير کاملاً غلط و دور از تعاريف استاندارد مي باشد، چون همانطور که ذکر کرديم، وب پورتال يک ماهيت تحت وب است که ارائه دهنده خدمات و محتويات به صورت يکجاست.هدف وب پورتال طبقه بندي کردن اطلاعات ونيز تعريف دسترسي آسان به آنهاست و براي جلوگيري از پراکندگي در چگونگي يافتن، دسترسي ونگهداري اطلاعات توسط کاربر و به صورت خلاصه جلوگيري از سردرگمي آنها، به صورت همزمان سرويس هاي اصلي و جانبي را در اختيار کاربران قرار مي دهند. مجموع اين سرويس ها در يک بستر اشتراکي (Account)نقطه مشترک دارند که اصلي ترين نقطه مشترک آن ها ID و Profile است. سرويس هاي يک وب پورتال تنوع بيشتري نسبت به سرويس هاي يک وب سايت دارند، چرا که فعاليت وب سايت ها اکثراً به صورت تخصصي بوده و موضوعيت آنها اغلب حول يک و يا چند آيتم مشخص و محدود که نهايتاً توجيه کننده يک مورد مشخص است مي گردد.همين امر سبب محدود بدون گروه هاي کاربري وب سايت ها مي شود.اما يک وب پورتال با تنوعي که در سرويس هاي آن ذکر شد مي تواند ميزبان اکثر اقشار جامعه با هر نوع طرز فکر، سليقه و نهايتاً نيازي باشد.پورتال در واقع دروازه ورود به يک بانک اطلاعاتي است.نکته مهم اين است که پورتال همواره ما را به سايت ها يا پورتال هاي ديگر راهنمايي مي کند و به خودي خود تنها يک راهنما است.براي همين است که در بعضي از موارد به پورتال ها، Internet Yellow Pages نيز مي گويند.
پورتال عموماً حاوي مطالبي است که جنبه اطلاعات عمومي دارد.داده هايي که از منابع مختلف بر روي يک پورتال جمع آوري مي شوند، معمولاً داراي پراکندگي فراواني هستند.به همين علت، در بسياري از پورتال ها، ابزارهايي مانند Directory قرار داده مي شود تا اين اطلاعات را طبقه بندي نمايد.از سوي ديگر داده هاي قرار داده شده بر روي يک وب سايت، اولاً از منابع محدودتري تامين مي شوند و ثانياً داراي پراکندگي زيادي نبوده و حول يک محور و موضوع مشخص مي باشد.پورتال يك سيستم كاربر محور مي باشد.به اين معني که تمام امکانات پورتال بر اين اساس پيش بيني شده است تا جوابگوي نيازهاي کاربران با سلايق، علاقمندي ها، سنين و رده هاي کاري متفاوت باشد.امکاناتي مثل پست الکترونيک، Chat، انجمنن هاي اينترنتي و...همه براي آن است که کاربران را به هر شکل ممکن به پورتال دعوت نمايد.همچنين وب پورتال ها سعي مي کنند سرويس هاي مطلوب و به روزي را در کنار ساير سرويس هاي اصلي و کليشه اي در اختيار کاربران خود قرار دهند تا با جذب تعداد بيشتري از کاربران، توسط سرويس هاي جانبي و جذاب خود، صاحب سهم بيشتري از بازديد کنندگان باشند.اکثر وب پورتال ها براي جذب بازديد کنندگان، سعي مي کنند اصلي ترين وعمومي ترين سرويس ها را به صورت رايگان در اختيار کاربران قرار دهند.سرويس هايي از جمله:
ماشين جست و جو
ايميل
فضاي رايگان و يا وبلاگ
ارائه اطلاعات مختلف (مسافرت، پزشکي و...)
اخبار
دانلود (فرمت هاي مختلف)
گفت و گو و chat
با اين تعاريف در مي يابيم که اکثر وب پورتال ها در چند آيتم نقاط مشترک و کليشه اي دارند که عبارت است از:
-تنوع سرويس دهي
-چگونگي سرويس دهي
-نحوه دسترسي کاربر به سرويس
-درآمد زدايي و Business Plan
_تامين اطلاعات

پورتال را مي توان يک مرکز ارائه خدمات و اطلاعات اينترنتي دانست که بر چهار پايه اصلي استوار است:
1)انطباق پذيري (Customization)
در يک تعريف کلي انطباق پذيري يعني، گلچين کردن اطلاعات موجود بر اساس خصوصيات کاربر از قبيل سن، رده شغلي، ميزان تحصيلات، سلايق، زبان، محل زندگي و...توسط خود کاربر و يا بر اساس سياست هاي ارائه اطلاعات پورتال.
2)اختصاصي کردن (Personalization)
Personalization، پروسه اي است که از طرف پورتال براي نمايش اطلاعات به کاربران بر اساس نيازهاي آنان اجرا مي شود.اين مقوله نيازمند وجود Content Metadata(يعني اطلاعاتي در مورد اطلاعات موجود در سايت)است که نقش هر کدام از کاربران را، به علاوه حقوق دسترسي (Access Rights)آنها مشخص مي کند.
3)يکپارچگي (Integration
4)پشتيباني انجمن هاي اينترنتي (Online Commenities)
5)توصيه ومعرفي کردن محتوا (Recommendation)
سيستم Recommender به اين معني است که يک نرم افزار، از اطلاعاتي که در مورد شما مي داند، براي پيشنهاد کردن اطلاعات و يا خدمات جديد استفاده مي کند.پورتال مي تواند بر اساس علاقمندي هاي يک کاربر و يا اطلاعاتي که در مورد او مي داند، مطالب مناسب را در اختيار او قرار دهد. اين مساله مي تواند حتي از طريق دنبال کردن موضوعات مورد علاقه کاربر نيز صورت گيرد.
6)گلچين کردن و خلاصه کردن مطالب (Excerpt Content)
پورتال مي تواند به صورت اتوماتيک مطالب را خلاصه نموده و در اختيار کاربر قرار دهد.به عنوان مثال کلمات کليدي يک مقاله مي تواند براي جست و جوي آن مورد استفاده قرار گيرد.شايد بتوان از Yahoo!به عنوان کامل ترين پورتالي که تا به حال ساخته شده است نام برد.بنا به آنچه در بالا آورده شده است، تفاوت هاي اساسي ميان يک وب سايت و يک پورتال وجود دارد.نهايتاً آيتم ديگري که جز کليشه اي ترين خصوصيات وب پورتال هاست تامين محتويات آنهاست.هيچگاه يک پورتال مانند Yahoo نمي تواند تامين کننده تمامي محتويات و يا حتي مدير کليه بخش هاي خود باشد چرا که در صورتي که قرار باشد تمامي اين کارها را به تنهايي انجام دهد، جدا از صرف هزينه زياد و نياز به زمان بالا جهت جمع آوري و طبقه بندي، به دليل نبود ذهنيت هاي متفاوت و تنوع سليقه، خود را با معضل يکنواختي و روزمرگي روبرو ساخته است و اين مي تواند نقطه شروع هرز رفتن حيات يک وب پورتال باشد.در شماره هاي بعدي مجله، به بررسي بيشتر انواع مختلف پورتال و کاربردهاي آن مي پردازيم.
منبع:دنياي کامپيوتر و اطلاعات شماره 87.