نگهداري و تعميرات مناسب از تجهيزات كارخانه مي تواند بطور قابل ملاحظه اي باعث كاهش هزينه كلي عمليات و افزايش بهره وري كارخانه شود . هرچند از ديد بسياري از پرسنل مديريتي عمليات نگهداري و تعميرات پر هزينه به نظر مي رسد ، ولي با يك نگاه خوش بينانه و مثبت مي توان نشان داد كه اين گونه فعاليتها باعث سود دهي بيشتر مي شود . كليد اين نگاه صحيح در قالب يك دور نماي جديد و با نام روش نگهداري و تعميرات پرواكتيو (نت فوق فعال) جاي دارد. با بازنگري راههاي مشابه و متداول نگهداري و تعميرات ، مي توان نت را به حالتهاي پيشگيرانه ، پيشگويانه و پرواكتيو (فوق فعال) تقسيم بندي نمود . در اغلب سازمانها جهت اجراي نگهداري و تعميرات ، روشي محتاطانه و متكي به روشهاي معمولي و مرسوم نت را در پيش مي گيرند و جهت پرهيز از مشكلات پيچيده و مشكلات احتمالي از اجراي روشهاي جديد امتناع مي ورزند. از اين رو يك رويكرد جديد به وظيفه نت ، نه تنها نت را براي نگهداري ، بلكه براي بسط فرايند سيستم عملياتي كارخانه منظور مي كند ، بنابراين بيش از بازسازي يا سعي به برگرندان تجهيزات به كاردهي اوليه ، يك طراحي مجدد ميتواند با هدف بسط فرايندها و كاردهي كارخانه ، تجهيزات و يا هر سيستم ، مطرح شود . اين مقاله در مورد گزينه اي ديگر از نگرش بر وظيفه تعميرات و نگهداري و تعميرات و اينكه چگونه مي توان فعاليتهاي نت را انجام داد تا سبب افزايش سوددهي گردد ، بحث مي كند. اين نگرش و ايده مي تواند متفاوت با ديگر فلسفه هاي رايج نت باشد ، ولي اين نگرش مي تواند به عنوان يك طرز فكر با ارزش براي چشم اندازي به هزاره جديد مطرح باشد ...

مقدمه :
 

تعريف نگهداري و تعميرات (نت) اغلب بعنوان مجموعه فعاليتهايي كه انجام مي شوند تا قابليت اعتماد و يا كاركرد صحيح يك تجهيز را تضمين نمايند ، مطرح است .از ديد و منظر بسياري از مردم نت فعاليتي است كه در يك سازمان انجام مي شود تا قابليت كاركرد سازمان را براي انجام وظايف محموله تضمين نمايد و يا در هنگام خرابي هر دستگاه و يا تجهيز آنرا تعمير نمايد و يا تجهيزاتي كه مشغول به كار و توليد هستند را در وضعيت عملياتي نگه دارند و در نهايت هر تجهيزي را به شرايط عملكرد اوليه خود بازگرداند . سالهاست كه راهبردهاي جديد و متعددي به اجرا گذاشته شده است و از جمله آنها مي توان به راهبردهاي نت كه براي حل مسائلي كه موجب شكست(از كار افتادن) تجهيزات مي شود ، اشاره نمود . برخي از اين راهبردهاي نت رايج را مي توان به شرح ذيل بيان نمود :

1- نگهداري و تعميرات (نت) اضطراري :
 

اين روش يكي از اولين روشهاي نگهداري و تعميرات (نت) است كه در صنايع انجام مي شود .در اين روش كه كاملا خنثي (غيرقابل برنامه ريزي) است و فقط در هنگام خرابي تجهيزات اينگونه نت نقش ايفا مي كند . اين راهبرد داراي وظايف دائمي نگهداري و تعميرات (نت) نيست و همچنين با نام راهبرد نت غير برنامه اي قابل نامگذاري است و براي بهتر شدن وضعيت كارخانه و توليد ، نت اصلاحي بر روي تجهيزات انجام مي شود .بنابراين ، اينگونه فعاليتها مي تواند مجموعه اي از فعاليتهاي تعمير ، بازسازي و جايگزيني مجموعه ها باشد . اين راهبرد براي اعمال فعاليتهاي نت اصلاحي و هنگامي كه فقط جهت رفع يك خرابي و رفع توقف كار يك دستگاه مورد نظر باشد ، كاربرد دارد .

2- نگهداري و تعميرات (نت) پيشگيرانه :
 

اين راهبرد نگهداري و تعميرات (نت) بر پايه زمان استوار است و در آن براساس دوره هاي زماني از پيش تعريف شده ، تجهيزات از خط توليد خارج و مورد بازرسي قرار مي گيرند . براساس بازرسي چشمي تعميرات لازم انجام و تجهيزات دوباره به خط توليد باز برمي گردند . بنابراين براساس اين راهبرد نگهداري و تعميرات (نت) تعويض قطعات ، بازسازي و تعمير اساسي يك ماشين در دوره زماني قطعي بوده و صرف نظر از شرايط كاركردي دستگاه ، در زمان مقرر عمليات لازمه بر روي آن انجام مي شود . هرچند اين يك استراتژي مناسب بوده ولي حتي يك خطاي پنج درصدي در برآورد زمان مناسب تعمير مي تواند باعث افزايش زياد هزينه هاي كارخانه گردد . با اين اوصاف برخي از اينگونه فعاليتهاي پيشگيرانه همانند تنظيمات ، كاليبراسيون و بازرسيهاي سالانه (دو سالانه) ديگهاي بخار ضروري و جزء الزامات مي باشد .

3- نگهداري و تعميرات (نت) پيشگويانه :
 

اين روش براساس توجه بيشتر به شرايط و وضعيت دستگاه استوار مي باشد كه در اين روش با استفاده از وسايل اندازه گيري دقيق ، شرايط دستگاه و تجهيزات را بررسي و زمان از كارافتادگي آن را پيش بيني مي كنند و سپس عمليات لازم را براي جلوگيري از بروز اين حالت را انجام مي دهند .تكنيكهاي پيشگويانه همانند روش آناليز ارتعاشات ، تصاوير حرارتي مادون قرمز ، عيب يابي فراصوتي و مانند اينها ، پيش بيني شرايط دستگاه و تصميم بر تعمير لازم را ممكن ساخته است . جداي از تكنيكهاي فني پيش گويي ، تكنيكهاي آماري پيش گويي ، مشاهده كاركردي تجهيز و يا به بيان ديگر حس انساني در تعريف شرايط دستگاه موثر است .

4- نگهداري و تعميرات (نت) پرواكتيو(حرفه اي فعال) :
 

اين روش با سه روش قبلي كه بيان شد تفاوت داشته و مي تواند بعنوان يك راهبرد جديد نگهداري و تعميرات (نت) مطرح شود . نت پيشگيرانه كه پايه آن بر اساس دوره هاي زماني استوار است و نت پيشگويانه كه پايه آن براساس مراقبت وضعيت استوار است با نت پرواكتيو تفاوت داشته و اساس اينگونه روش با پايه مراقبت وضعيت و اصلاح ريشه اي عوامل خرابي تجهيزات تمركز دارد . همچنين راهبرد نت پرواكتيو براي افزايش عمر مفيد تجهيزات با رسيدن به حداكثر دقت در عمليات طراحي شده است .
انواع راهبردهاي نگهداري و تعميرات (نت): بغير از اين راهبردها ، راهبردهاي ديگر نگهداري و تعميرات (نت) وجود دارند كه با توجه به فرايند كارخانه ها طراحي شده اند . در سالهاي اخير به سرعت علاقه زيادي در مورد نگهداري و تعميرات (نت) مبتني بر قابليت اعتماد RCM بويژه در صنايع هوايي ايجاد شده است . RCM يك فرايند ساختاري براي شناسايي راهبردهاي نگهداري و تعميرات (نت) تجهيزات است و اين راهبرد براي سامانه هاي فيزيكي كه داراي عملكرد پيوسته و مطمئن هستند ، مورد نياز مي باشد . پس بنابر اين هدف RCM ، تشخيص تجهيزات حساس و بحراني در هر فرايند مي باشد. همچنين اين راهبرد متكي به اطلاعات فني بوده و با لحاظ نمودن راهبردها و خروجيهاي نت پيشگيرانه و پيشگويانه در سازمان ، عمل مي نمايد. خروجيهاي سامانه RCM باعث صرفه جويي قابل ملاحظه منابع ، زمان و انرژي در سازمان مي گردد . اين فرايند در هنگامي كه براساس دستورالعملهاي مرجع فني عمل مي نمايد وقت و هزينه فراواني را مي طلبد . راهبرد ديگري كه متكي به تحليل سابقه خرابي است RCFA نام داشته و پايه آن بر تحليل ريشه اي عوامل خرابي ها استوار است . RCFAبراساس نوع خرابي تجهيزات ، عمليات اصلاحي خاص و معيني را مطرح مي نمايد. مهمترين هزينه ها در اين فرايند مرتبط با زمان انجام فعاليتهاي بازديد و نت توسط پرسنل تعميراتي مي باشد .پس بنابراين RCFA زماني عيوب تكراري زمانبر و پرهزينه در فرايند توليد وجود دارد مي تواند گزينه مناسبي جهت سيستم نت باشد . در RCFA صرف هزينه هاي آموزشي جهت بالا بردن مهارت و دانش فني پرسنل نت و همچنين صرف هزينه جهت جمع آوري و پردازش اطلاعات فني و تعميراتي توصيه مي گردد.

محدوده تغييرات نگهداري و تعميرات (نت) :
 

در ساليان اخير، نت اهميت روز افزوني در صنايع پيدا نموده است و نقش نت در عمليات كارخانه جايگاه ويژه اي پيدا كرده است . امروز ديگر مديران ارشد نقشي بالاتر از وظيفه سرپا نگهداشتن تجهيزات و يا تعمير آنها را در زمان مورد لزوم ، براي نت متصور هستند . امروزه بيشتر مديران به نت بعنوان يك فاكتور مهم تاثيرگذار روي تمامي پارامترها همانند اثربخشي سيستم بازرگاني ، ملاحظات زيست محيطي ، بازده انرژي ، كيفيت محصولات و خدمات ارائه شده ، خدمات پس از فروش و ... مي باشد و نه تنها به عنوان هزينه ها و ملاحظات داخلي كارخانه به نگاه مي كنند ، بلكه با تغيير شرايط رقابتي و بازرگاني و ميزان نياز به عمليات نت را نيز مجددا برنامه ريزي مي كنند . در حالت كلي سير تكاملي نت در سه • نسل اول (دهه 1930 الي1940 ميلادي) ،
• نسل دوم (بين دهه هاي 1950 ال 1970 ميلادي) • نسل سوم ( از سال 1980 تاكنون) قابل دسته بندي است .
سير تكاملي نت تابع تحولات صنعت بوده است . نسل اول مربوط به روزهاي آغازين صنعت كه سطح مكانيزه بودن صنعت كم بوده است مي باشد . تجهيزات كارخانجات ساده و تعمير آنها در زمان كم امكان پذير بود . لذا زمان از كار افتادن ماشينها ناچيز بوده فلذا موضوع نت براي مديران ارشد از اهميت قابل ملاحظه اي برخوار نبوده است . پيچيده تر شدن تجهيزات و طراحي كارخانجات و گرفتارهاي مرتبط با اين موضوعات سبب پيدايش نسل دوم گرديد . با درخشش بيشتر مكانيزاسيون در صنايع ، تجهيزات پيچيده و پيچيده تر شدند . لذا تعمير و نگهداري ماشين آلات و تجهيزات به مهارت و زمان بيشتري نياز داشت . با افزايش اين وابستگي ، اهميت زمان از كار افتادگي ماشين آلات و تجهيزات براي مديران واضح تر گرديد . پرسنل درگير با ماشين آلات نيز پذيرفتند كه بايد به گو نه اي از پيشامد اين عيوب جلوگيري كرد و تمام اين موضوعات سبب گرديد كه زمينه نت پيشگيرانه فراهم شود . با افزايش هزينه هاي تعميرات و نيز زمان اجراي عمليات نت ، علاقه زيادي بر برنامه ريزي نت و ديگر سيستمهاي كنترلي ايجاد گرديد . در شروع دهه 1980 ميلادي ، با رشد مكانيزاسيون و اتوماسيون در كارخانه ها ، بوجود آمدن يك خرابي ناچيز در تجهيزات پيچيده ، تمام عمليات يك كارخانه را تحت تاثير مي گذاشت . اين موضوع به اين مفهوم بود كه هر خرابي ناخواسته مي تواند تاثير جدي بر روي قابليت اعتماد و قابليت دسترسي كل قسمتهاي يك كارخانه داشته باشد . براين اساس تفاوتهاي اساسي مابين نسل اول ، نسل دوم و نسل سوم عبارتند از :
1. امروزه علاوه بر دسترس بودن و آماد بكار بودن تجهيزات ، توجه زيادي بر روي قابليت اعتماد وجود دارد.
2. عاملي براي كاهش به سمت صفر زمان از كار افتادگي تجهيزات وجود دارد .
3. براي تحقق اهداف نگهداري و تعميرات (نت) بايستي از ابزارهاي در دسترس و كليدي همانند FMEA , RCFA , TPM , RCM بهره برد .
با اجراي اصول نگهداري و تعميرات (نت) نسل سوم در بسياري از سازمانها خرابي ها تا حد صفر كاهش پيدا نمود و اهداف سيستم نت تا حد زيادي تحقق يافته است . به هر حال ، هيچكدام از انواع سيستمهاي نت نمي تواند حذف كامل بروز هرگونه خرابي را تضمين نمايد (احتمال بسيار ناچيز برخي از خرابي هاي ناخواسته ، همچنان وجود دارد ) ، فلذا پس يك روند واقع گرايانه مي تواند منجر به حداقل حذف كامل و يا كاهش تكرار عيوب تكرار مي شود . نسل چهارم نت؟ در اثر تغييرات سريع در توسعه تجهيزات و فرايندها ، عمدتا با بكارگيري رايانه هاي سريع ، قوي و پيشرفته بوجود مي ايد . در نسل چهارم مهمترين موضوع زمان مي تواند باشد . با توجه به توضيحات قبل توجه نسل سوم در حال گذر از موضوعات نگهداري و توجه به ديگر موضوعات است .با اين توضيح كه امروزه در طراحي پروسسه توليد كارخانجات احتمال خرابي خطوط توليد غير قابل قبول است و اين احتمال را تقربيا به حد صفر مي رسانند ، از اينرو اصول مهم نسل چهارم سيستمهاي نت كه مي توانند مورد انتظار باشند ، براساس مشخصات نسل سوم امكان دارد به صورت زير بيان گردد :
• در هنگام بررسي ميزان ريسك در سطوح بالاي سازمان ، به طرز رفتار ، برنامه ريزي و راهبردهاي سيستم نت توجه خاصي دارند .
• ارتباط بين تقاضا ، طراحي محصول و نت كارخانه مي تواند بسيار بيشتر از وضعيت فعلي باشد .
• توسعه سريع در تكنولوژي اطلاعات براي تشخيص ، پيش بيني و جلوگيري از خرابي هاي احتمالي .
با اين تغييرات ، احتمالا تمركز نت تغيير خواهد نمود و محتمل است ماموريت جديدي براي سازمانهاي نت چيزي فراتر همانند پشتيباني و خدمات پس از فروش خوب به مشتريان باشد و اين امر بواسطه كاهش سطح نگهداري اتفاق بيفتد . پارامتر ديگري كه مي تواند بسيار در نظام نسل چهارم موثر باشد ، افزايش كاربرد رايانه در موضوعات مدل سازي و راهبردهاي نگهداري و تعميرات (نت) است .با توسعه سريع تكنولوژي در صنايع ساخت و بهبود رايانه بويژه هوش مصنوعي و سيستمهاي خبره ، مدل سازي و شبيه سازي رايانه اي ، شايد ابزار پيش گويي خوبي در اينده فراهم سازد . وظيفه اين رايانه ها نه تنها در زمينه هاي جمع آوري ، نگهداري داده ها مي باشند بلكه به كمك آنها بهتر علل اصلي خرابي تجهيزات را مي توانيم درك نموده و آنها را اصلاح نمائيم . هزينه هاي نگهداري و تعميرات (نت) : در ساليان اخير ، رابطه زيادي مابين اهداف بهره وري نت و هزينه هاي مرتبط با آن ايجاد شده است . براساس تجربه برخي از سازمانها و شركتها ، سيستمهاي نت بزرگترين و بيشترين هزينه هاي منفرد و قابل فهم مديريت در سطح كارخانه مي باشد . هرچه بسياري اعتقاد دارند راهبردهاي سيستم نت همانند نت پيشگيرانه و نت پيشگويانه نشان داده است كه مي توان تا بيست و پنج درصد در هزينه هاي نت صرفه جويي شود . همچنين در مطالعات نشان داده شده كه هنوز يك سوم از اين هزينه ها را نيز مي توان كاهش داد . مثلا به دو گروه اصلي تفكيك شوند . گروه اول كه مربوط به هزينه هاي مستقيم هستند و به راحتي قابل شناسايي ، محاسبه و قابل گزارش هستند . اين هزينه ها شامل هزينه نيروي انساني ، مواد اوليه ، سرويس ، خدمات و هزينه هاي بالاسري بوده و قابل دسته بندي مي باشند . گروه ديگر هزينه هاي نامريي و يا غير مستقيم مي باشند كه به راحتي قابل اندازه گيري نيستند . اين هزينه هاي نامريي سيستم نت به صورت شش ضايعه زير قابل بيان مي باشند :
1) ضايعات توقف برنامه ريزي نشده
2) ضايعات راه اندازي بسيار ، تغيير زياد اصلاحات
3) بيكاري و توقفهاي فرعي
4) راه اندازي تجهيزات با سرعت پايين
5) ضايعات نصب و راه اندازي
6) عيوب كيفي
بنابراين براي سازمانها و شركتها بسيار مهم است كه سيستم نت خود را توسعه داده و استفاده بهينه از تجهيزات خود بنمايند و براساس يك كار مطالعاتي ، بهره وري سازمانها و شركتهاي كه داراي سيستمهاي نت هستند بين بيست و پنج الي هشتاد و پنج درصد مي باشد .اين موضوع باعث مي شود كه بسياري از شركتها مشكلات كنترل كيفيت ، تيراژ توليد و برنامه هاي جانبي خود را بخاطر آنكه تجهيزات به طور مناسب نگهداري شده و آماد بكار هستند را برطرف كنند . به هر حال ، بهره وري سيستم نت مي تواند تا ميزان قابل ملاحظه اي برنامه ريزي و كنترل فعاليتهاي نگهداري و تعميرات (نت) را افزايش دهد . در بيست سال اخير ، بيشتر توليدكنندگان با هدف باقي ماندن در فضاي رقابتي بازار تجارت و توليد(بعنوان ارزان كردن هرچه بيشتر كالاهاي توليدشان) عمدتا به دنبال كاهش هزينه هاي توليد بوده اند . اين تلاش هرچند منافعي زود گذر را موجب گرديد وليكن بعلت عدم توجه كافي به سيستم نت ، آنها نتوانستند حداكثر منافع مستمر را بدنبال داشته باشند . به طور واضح و يقين ، گنجاندن برنامه هاي نت در دستور كار توسعه توسط اينگونه مديران از اهميت ويژه اي برخوردار است . ديگر اولويتي كه مي تواند سطح بهره وري سيستم نت را افزايش دهد ، به كارگيري نيروهاي خارج از سيستم كارخانه (Outsourcing) است . از اين عوامل مي توان در بالاترين سطوح فعاليتهاي نگهداري و تعميرات (نت) استفاده نمود . مزاياي استفاده از اين منابع خارج از سازمان جهت سيستم نت به شرح ذيل مي باشد :
• برآورد آسانتر و سهل تر فعاليتهاي قابل انجام و قابل گزارش .
• نگهداري و تعميرات (نت) برنامه ريزي نشده توسط اين روش قابل انجام مي باشد .
• نگهداري و تعميرات (نت) بعنوان يك مزيت مورد توجه قرار مي گيرد .
• ارتباط مناسبي مابين مديريت كارخانه و پيمانكاران فعاليتهاي نت برقرار مي شود .
• فعاليتهاي نگهداري و تعميرات (نت) به بهترين شكل محقق مي شود .
با سنايوري كه شركتهاي متولي انجام فعاليتهاي نت جهت كيفيت و عملكرد فعاليتهايش تعريف و تضمين مي كنند , پيوستگي فعاليتها , دسترسي راحت تر به اهداف و اطمينان به رسيدن به اهداف توليدي شركت حاصل ميگردد. بنابراين , شايد سوال ديگر اين باشد كه با چه دقت , برنامه هاي سيستم نت را آغاز كنيم ؟ در روش سنتي سازماندهي تابعي از زمان و بودجه بوده است . اين ملاحظات تيم تعميراتي مجبور به برآورد كلي هزينه ها مي نمايد . تناقضي در اين جا وجود دارد كه گروه متولي فعاليتهاي نت و اصول برقراري قابليت اطمينان در سطح كارخانه , تمام كوشش و توانايشان را بر روي تجهيزاتي مي گذارند كه نصب شده و در حال كار مي باشد و توجه خاص آنها بر آماده بكار بودن ماشين , قابليت اعتماد بر كاركرد صحيح و جلوگيري از بيكاري و توقف ماشين مي باشد . در حالي كه انتخاب نوع خاصي از تجهيزات مي تواند از اهداف EPCC پشتيباني نمايد , در حالي كه اين موضوع در دستور كار و شرح وظايف تيم اجراي فعاليتهاي نت نمي باشد .فلذا پس شايد جواب بهتر روش تيمي و هم راستاي كارشناسي باشد و شروع كار اين تيم كارشناسي هنگام طراحي خطوط كارخانه و در هنگام انتخاب و خريد تجهيزات باشد و بدين صورت نباشد كه وقتي دستگاه از كار افتد و خراب شد از تيم كارشناسي نت درخواست رفع عيب كنند . نگهداري و تعميرات (نت) اثر بخش همانند آنچه كه در ادامه آمده است , تاثير زيادي بر روي محاسبات كلي كارخانه خواهد داشت . با كاهش هزينه هاي مستقيم و غير مستقيم و خرابي تجهيزات , مفهوم و معناي بهره وري , اثر بخشي و سوددهي برنامه ريزي نت را مي توان به صورت زير بيان نمود :
(1 ) عايدي = برگشت ماشين
(2 ) حجم * قيمت = عايدي
(3 ) اثربخشي كلي تجهيزات * حداكثر ظرفيت = حجم نت اثربخش داراي اثر مثبت بر معادلات يك الي سه مي باشد .
نت توسعه يافته به افزايش ROD با كاهش هزينه هاي بالا كمك مي كند . جمع بندي و نتيجه گيري : شرايط فرايند نگهداري و تعميرات (نت) مي تواند به طور قابل ملاحظه اي از مفهوم قديمي خود (تعمير هنگام شكست) به يك روند پيچيده كه مستلزم لحاظ راهبرد نت و روند همه جانبه و گروهي است , تغيير نمايد . امروزه مديران مي دانند كه نگهداري و تعميرات (نت) جزيي از فرايند تصميم سازي تخصصي بودجه و اعتبارات است و فلذا پس از انگيزه مناسب براي تخصيص بودجه و اعتبارات جهت امر نگهداري و تعميرات برخوردار هستند و آنان مي دانند با لحاظ نمودن اينگونه اعتبارات , عوارض مالي ناشي از عدم برخورداري از سيستم نت را متحمل نخواهند شد . هدف برنامه هاي نگهداري و تعميرات (نت) و همچنين تغيير و تسريع توسعه فناوري سبب بهره وري , اثربخشي و سوددهي بهتر است .
منبع : مقاله نت
ارسال توسط کاربر محترم سايت : sm1372