آمونياک ، مهمترين ترکيب هيدروژنه ازت بوده ، در طبيعت از تجزيه مواد آلي ازت دار حاصل مي‌گردد. اين ماده ، گازيست بي‌رنگ با مزه فوق‌العاده تند و زننده که اشک‌آور و خفه‌کننده نيز مي‌باشد. گاز آمونياک از هوا سبک‌تر بوده ، به‌سهولت به مايع تبديل مي‌شود.
? اطلاعات کلي
آمونياک ، مهمترين ترکيب هيدروژنه ازت بوده ، در طبيعت از تجزيه مواد آلي ازت دار حاصل مي‌گردد. اين ماده ، گازيست بي‌رنگ با مزه فوق‌العاده تند و زننده که اشک‌آور و خفه‌کننده نيز مي‌باشد. گاز آمونياک از هوا سبک‌تر بوده ، به‌سهولت به مايع تبديل مي‌شود. آمونياک در آب بسيار محلول است و در منهاي 77,7 درجه سانتي‌گراد منجمد و در منهاي 33,5 درجه سانتي‌گراد به جوش مي‌آيد.
وزن مخصوص محلول اشباع آمونياک 0,88 گرم بر سانتي‌متر مکعب است.
? موارد استفاده
در کارخانجات يخ سازي ، در ساخت کودهايي از قبيل نيترات ، سولفات و فسفات آمونيوم ، تهيه اسيد نيتريک ، دارو و مواد منفجره بکار مي‌رود.
آمونياک تجارتي
محلول آمونياکي که معمولا در تجارت ، خريد و فروش مي‌شود، 20 تا 22 درجه سوم (20.7 درصد و تکاتف نسبي آن d= 0,92) و يا 28 تا 29 درجه (32.7 درصد آمونياک) مي‌باشد.
? روش هاي تهيه آمونياک
آمونياک را مي‌توان اصولا از سه منبع زير تهيه کرد:
تقطير زغال سنگ که از آبهاي آمونياکي آن ، ابتدا آمونياک و سپس سولفات آمونياک تهيه مي‌کنند.
سنتز مستقيم
تهيه سينامالدئيد و سيانوزها
? تقطير زغال سنگ براي تهيه آمونياک
منظور از تقطير زغال سنگ استفاده از گازهاي سوختني و يا کک براي صنايع فلزسازي است که بحث مفصلي را تشکيل مي‌دهد و مربوط به اين برنامه نيست. ليکن در اين جا آن قسمت از عمليات تقطير که مربوطه به تهيه آمونياک و سولفات آن است، از نظر تکميل اين مبحث بررسي مي‌شود. زغال سنگ ، داراي 1 تا 1,5 درصد نيتروژن آلي است و در موقعي‌که آب را تقطير کنيم، قسمتي از اين نيتروژن ، بصورت آزاد و قسمت ديگري به حالت آمونياک و ترکيبات آمونياکي فرار و غير فرار از دستگاههاي تقطير خارج مي‌شود و در خنک کننده هايي که به همين منظور بعد از قرنهاي تقطير قرار داده‌اند، مخلوط با قطرانهاي زغال سنگي جمع آوري مي‌گردد.
? نمک هاي آمونياکي
نمکهاي آمونياکي که از تقطير زغال سنگ بدست مي‌آيند، بر دو نوعند: نمکهاي فرار مانند کربنات آمونيوم CO 3 (NH 4 ) 2 و سولفيدرات SHNH 4 و S(NH 4 ) 2 که به‌آساني بوسيله بخار آب برده مي‌شوند، نمکهاي ثابت و غير
فرار مانند کلريد آمونيوم NH 4 Cl و هيپوسولفيت S 2 O 3 (NH 4 ) 2 و غيره که بوسيله باز غير فراري مانند آهک تجزيه مي‌گردند.
ضمنا بايد متذکر شد، آمونياکي که از تقطير يک تن زغال سنگ حاصل مي‌شود، طبعا با مقدار ازت موجود در زغال متغير است و اين مقدار بين 1,4 کيلوگرم تا 4,6 کيلوگرم نوسان دارد و به‌ندرت در بعضي از انواع زغال سنگها اين مقدار به 7,2 کيلوگرم مي‌رسد.
معمولا هرگاه عمل تقطير زغال سنگ را در مجاورت 2,5 درصد آهک انجام دهند، بهره آمونياک تا 20 درصد افزايش نشان مي‌دهد و به هر صورت ، آمونياک و کليه ترکيبات آمونياکي را که در بالا نام برديم، مي‌توان در دستگاههاي خنک کننده از قطرانهايي که همراه آنها مي‌باشند، جدا کرد و اصطلاح صنعتي اين قبيل محلولهاي آمونياکي را آبهاي آمونياکي مي‌نامند که آنها را ابتدا در ستوني تقطيري وارد مي‌کنند. سپس تحت تاثير شير آهک قرار مي‌دهند و در آنجا آمونياک و املاح فرار آنها بوسيله بخار آب برده مي‌شوند، در حاليکه املاح غير فرار تحت تاثير شير آهک ، تجزيه و به آمونياک تبديل مي‌گردند.
? خطرات آتش سوزي و انفجار
آمونياک ، گازيست قابل اشتعال و حدود اشتعالش 16 تا 25 درصد حجمي گاز آمونياک در هوا مي‌باشد. حضور مواد نفتي و ديگر مواد قابل اشتعال ، خطر حريق را افزايش مي‌دهند. محلول غليظ اکسيد نقره از محلول آمونياک حل شده و توليد فولمينات نقره به فرمول CNOAg مي‌نمايد که ماده اي شديداً قابل انفجار است. همچنين گاز آمونياک در اثر حرارت از 400 درجه به بالا تجزيه شده ، توليد هيدروژن مي‌نمايد.
? خطرات بهداشتي
سبب تحريکات سيستم تنفسي ، پوست و چشم شده و با آسيب رساندن به ريه‌ها در اثر مواجهه با حجم زياد اين گاز مي‌تواند سبب مرگ شود. در صورت تماس با آمونياک مايع ، سوختگي شديد در محل تماس ايجاد مي‌گردد. آستانه مجاز مواجهه با آن ، ppm 50 است و جهت کمکهاي اوليه ، قسمتهاي آلوده سطح بدن را با آب و صابون شسته و چشمها را نيز با آب فراواني شستشو داد و به پزشک مراجعه نمود.
? طريقه اطفاء حريق
در صورتي‌که سيلندر گاز آمونياک مشتعل شد، نبايد شعله آن را خاموش نمود، مگر اينکه قبلاً بتوان جريان گاز را قطع کرد. در حين عمليات اطفاء ، بايد سيلندرهاي حاوي گاز آمونياک را با آب خنک نمود. از پودر شيميايي خشک يا گاز کربنيک يا آب به‌صورت اسپري جهت اطفاء مي‌توان استفاده نمود. به هنگام عمليات بايد از لباس کاملاً ايمن و سيستم حفاظتي دستگاه تنفس استفاده کرد.
? طريقه نگهداري و حمل ونقل
آمونياک بايد در سيلندرهاي استيل نگهداري و توسط تانکرهاي مخصوص آن حمل گردد. بايد سعي نمود از رسيدن تنشهاي فيزيکي و حرارت زياد به ظروف محتوي آمونياک جلوگيري شود. انبار و محل نگهداري آن بايد مقاوم در برابر حريق بوده و داراي سيستم اعلام و اطفاء اتوماتيک باشد. آمونياک بايد جدا از موادي چون گازهاي اکسيد کننده ، کلر ، برم ، يد و اسيدها نگهداري شود.
* ارسال مقاله توسط عضو محترم سايت با نام کاربري : sm1372 /ج