در چند دهه گذشته نژاد خاصي از بلدرچين که در آن زمان از معروفيت خاصي برخوردار نبود، به نام بلدرچين ژاپني بعنوان يک راه چاره جهت تخفيف شدت کمبود پروتئين، بويژه در کشورهاي در حال توسعه، معرفي گرديد که با توجه به ويژگيهاي منحصر به فرد خود توانست خيلي زود چه در بخش توليد و چه در بحث مصرف به جايگاهي مهم دست يابد به گونه اي که هم اکنون پرورش بلدرچين بعنوان صنعتي سود آور و پر بازده در سراسر جهان شناخته شده است و ويژگيهائي نظير: رشد سريع، سن بلوغ جسمي و جنسي پائين، فاصله نسلي کوتاه، ميزان تخمگذاري بالا، کيفيت عالي محصولات توليدي و ويژگيهاي غذائي گوشت و تخم، آنرا به يکي از پر طرفدارترين رشته ها نموده است به طوريکه در حال حاضر گوشت و تخم بلدرين تنها در رستورانهاي درجه يک و گرانقيمت بعنوان خوراکي لذيذ و گرانقيمت عرضه نمي شود بلکه گوشت و تخم اين پرنده با توجه به قيمت ارزنده و کيفيت مناسب، در ميان عام مردم نيز با استقبال خوبي مواجه شده و تقريبا از هر 10 نفر يک تن گوشت بلدرچين را در سبد غذائي خود قرار مي دهد .
بلدرچين يك نوع از گونه‌هاي مختلف طيور و از كوچكترين پرنده‌هاي حلال گوشت مي باشد که به تازگي در كشور ما مورد توجه قرارگرفته است . بعضي‌ها به بلدرچين به دليل نوع صدا و آوازش «بدبده» مي‌گويند. بعضي‌ها نيز اين حيوان را نام كرك مي‌شناسند. بلدرچين‌ها در طبيعت، بيشتر در كشتزار غلات و زمين‌هاي ناهموار و ميان علفزارها زندگي مي‌كنند. هنگام زمستان نيز در دسته‌هاي بزرگ جمع شده و مهاجرت مي‌كنند که گاه مسير طي شده بالغ بر 400 الي 1000 نيز مي گردد . بلدرچين‌هاي وحشي كه در طبيعت زندگي مي‌كنند هفت تا دوازده عدد تخم مي‌گذارندکه اين تخمها بعد از شانزده تا بيست و يك روز باز شده و جوجه‌ها از آنها خارج مي‌شوند .
گوشت و تخم بلدرچين براي مردم ارزش غذايي و حتي دارويي دارد و بعضي عقيده دارند كه با خوردن گوشت و تخم بلدرچين احساس سلامت و جواني مي‌كنند .

ويژگيهاي بلدرچين و محصولات آن
 

همانطور که اشاره شد بلدرچينها داراي ويژگيهاي منحصر به فردي هستند که آنها را از ساير طيور متمايز کرده و صنعت پرورش بلدرچين را يه يکي از سود آورترين صنايع بدل کرده است، در ذيل به برخي از اين ويژگيها اشاره کوتاهي خواهيم داشت:
1- سرعت بالاي رشد در اين پرنده بسيار قابل توجه و در حدود2.5 تا 3.5 برابر ساير طيور است. بلدرچينها عموما در 35تا45 روزگي به وزن 180تا 220 گرم رسيده و آماده کشتار مي شوند ضمن اينکه سن بلوغ نيز در حدود 7-8 هفتگي است.
2- سن پائين بلوغ جنسي: اين پرندگان در 6-5 هفتگي قادر به تخمگذاري شده و در 8-7 هفتگي به بلوغ کامل جنسي رسيده و آمادگي توليد مثل پيدا مي کنند.
3- فاصله نسلي کوتاه، که اعمال برنامه هاي اصلاح نژادي را در آنها به خوبي امکان پذير مي سازد.
4- ميزان تخمگذري بالا ، بلدرچينها به طور وحشي سالانه در حدود 80 – 60 عدد تخم مي گذارند اما در اسارت و با اعمال برنامه هاي مديريتي قوي در زمينه تغذيه و نوردهي مصنوعي مي توانيم اين رقم را به ميزان قابل ملاحظه اي افزايش داده و به عدد 250 150- عدد تخم در سال دست پيدا کنيم.

پرورش صنعتي بلدرچين:
 

وجود ويژگي هاي مناسب همچون رشد سريع ، بلوغ زودرس ، توليد تخم بالا ، کوتاهي فاصله ميان نسل ها ، بالابودن تراکم پرورشي در واحد سطح ، ارزان بودن جيره مصرفي ، حساسيت کم نسبت به بعضي از بيماري هاي طيور ، قيمت بالاي توليدات که شامل گوشت و تخم مي باشد و به خصوص بازگشت سريع سرمايه سبب شده است تا بلدرچين به عنوان يک پرنده مطلوب نزد کشاورزان و پرورش دهندگان تلقي شده و علاقمندان زيادي به پرورش صنعتي اين پرنده روي آورند .
مهمترين نکاتي که سبب صنعتي شدن پرورش اين پرنده شده است به شرح زير مي باشد :
1 – ميزان رشد سريع : ميزان رشد اين پرنده در حدود 5/3 برابر سريعتر از ديگر طيور اهلي مي باشد .
2 – بلوغ جنسي سريع : در حدود سن 50 – 40 روزگي بلدرچين هاي ماده در پيک توليد هستند .
3 – توليد تخم بالا : در صورت پرورش صحيح ، اين پرندگان در سال اول توليد توانايي توليد 260 تخم را دارا مي باشند .
4 – کوتاه بودن فاصله ميان نسل ها : توان بلدرچين در توليد 4 – 3 نسل در سال اول توليد اين امکان را براي محققين فراهم آورده است تا از آن به عنوان پرنده اي آزمايشگاهي استفاده نمايند .
5 – دوره انکوباسيون کوتاه : جوجه کشي تخم اين پرنده 18 – 17 روز طول مي کشد .
6 – تراکم بالاي پرورش : با توجه به اينکه جثه اين پرنده کوچک و نيز به سطح آبخوري و دانخوري کمتري احتياج دارد در مقايسه با ديگر پرندگان تعداد پرنده بيشتري در واحد سطح ميتوان پرورش داد .
7 – واکسيناسيون کمتر : با توجه به اينکه گونه هاي بلدرچين در برابر برخي از بيماري هاي رايج طيور حساسيت کمتري دارند در نتيجه به واکسيناسيون کمتري احتياج دارند .
8 – برگشت سريع سرمايه : با توجه به اينکه سن بلوغ بلدرچين 50 – 40 روزگي مي باشد در نتيجه مي توان گوشت و تخم اين پرنده را سريع به بازار عرضه نمود .
9 – ارزش غذايي بالاي گوشت و تخم بلدرچين
در کشور ما بعد از انقلاب براي اولين بار پرورش بلدرچين در استان يزد آغاز گرديد که به صورت مجتمع شامل واحد مادر ، گوشتي ، بسته بندي و جوجه کشي اداره مي گردد .
بلدرچين داراي گوشتي با پروتئين بالا و درصد چربي کمتري مي باشد که براي کودکان و بيماران بسيار سودمند و مفيد مي باشد . تخم بلدرچين بيضي شکل مي باشد که وزن آن 15 – 8 گرم و رنگ آن معمولا سفيد با خال هاي سياه يا قهوه اي تا آبي و زرد نخودي مايل به سبز مي باشد . الگوي تخم و رنگ تخم بلدرچين منحصر به فرد است و منبع خوبي از ويتامين ها )به جز ويتامين c (مي باشد . کيفيت تخم بلدرچين بالاو ميزان کلسترول آن از تخم مرغ کمتر است . تعيين جنسيت جوجه بلدرچين از سن 1 روزگي صورت مي گيرد که اين کار نيازمند افراد آموزش ديده و ماهر مي باشد . اما از سن 3 هفتگي مي توان نرها و ماده ها را به وسيله رنگ پر هاي ناحيه سينه از يکديگر تشخيص داد. پرهاي سينه اي نرها به رنگ قرمر مايل به قهوه اي و ماده ها به رنگ خرمائي سوخته ( خاکستري با نقاط سياه رنگ ) روي آنها مي باشد .
وزن جوجه هاي تازه هچ شده در حدود 10 – 5 گرم مي باشد که درسن 50 – 40 روزگي به بلوغ مي رسند. وزن بلدرچين هاي نر بالغ 150 – 90 گرم و ماده ها 180 – 110 گرم مي باشد . همچنين تعداد کروموزوم هاي بلدرچين 78 مي باشد که شش جفت آنها کروموزوم هاي بزرگ ، شش جفت متوسط و 27 جفت ميکروکروموزوم مي باشند که کروموزوم هاي جنسي از نوع بزرگ مي باشند .

پرورش جوجه بلدرچين :
 

دماي آغازين جهت پرورش جوجه بلدرچين در زير مادر مصنوعي و در بالاي سر جوجه 35 درجه سانتيگراد مي باشد که اين دما هر چهار روز يک بار 2.5 درجه کاهش مي يابد تا به 21 درجه سانتيگراد برسد . معمولا براي هر جوجه 150 سانتيمتر مربع فضا تا سن 3 هفتگي در نظر مي گيرند . استفاده از آب شکر 8 % در 3 – 2 روز اول نتيجه خوبي را در بر خواهد داشت . براي جوجه بلدرچين ها تا سن 3 هفتگي 2 سانتي متر دانخوري و 1 سانتي متر آبخوري به ازاء هر قطعه در نظر مي گيرند . در دو هفته اول نوررساني 24 ساعته مي باشد که پس از آن تا 12 ساعت کاهش مي يابد .

پرورش نيمچه :
 

معمولا از دو روش براي پرورش بلدرچين استفاده مي شود : 1 – بستر 2 – باتري که اخيرا مورد استفاده قرار مي گيرد که داراي مزايايي همچون تعداد جوجه بيشتر در واحد سطح ، نيروي کار کمتر ، بهداشت بهتر ، سهولت در حذف ، درمان و پيشگيري و استفاده بهتر از سطح مي باشد .
دماي مورد نياز نيمچه ها 28 – 21 درجه سانتيگراد مي باشد و از 12 ساعت نور تا سن 5 هفتگي که بلدرچين ها به قفس هاي تخمگذاري منتقل مي شوند بهره مي برند . براي رشد بهتر ، نرها و ماده ها جدا از يکديگر پرورش داده مي شوند . در اين سن در بستر به ازاء هر نيمچه 180 – 150 سانتيمتر مربع بسته به نوع جوجه وفصل در نظر مي گيرند . براي هر جوجه 3 – 2.5 سانتيمتر دانخوري و 2 – 1.5 سانتيمتر آبخوري در نظر مي گيرند . در صورت استفاده از آبخوري نيپل ، هر نيپل براي 15 پرنده در نظر گرفته مي شود .

پرورش بلدرچين مادر :
 

در حالت تجاري بلدرچين ها در قفس هاي توري به ظرفيت 20 تا 30 و حتي 40 بلدرچين پرورش داده مي شوند . معمولا به ازاء هر بلدرچين 200 – 150 سانتيمتر مربع فضا در قفس در نظر گرفته مي شود . مقدار فضاي دانخوري 3 –2 سانتيمتر به ازاء هر قطعه مي باشد . مقدار فضاي آبخوري معمولا عامل محدود کننده اي در سيستم قفس نيست . قفس ها معمولا تا 8 رديف نصب مي شوند . سن فروش بلدرچين ها معمولا 18 – 17 هفتگي مي باشد .

تغذيه بلدرچين
 

نيازهاي تغذيه اي در بلدرچينهاي مولد و پرواري از يکديگر متفاوت مي باشد اما درهر دو خوراک بايستي به شکل آردي با حداکثر قطر در اختيار پرندگان قرار داده شود که اين مسئله خصوصاٌ در اوائل دوره رشد بسيار حائز اهميت مي باشد.
ميزان مصرف خوراک در پرندگان بالغ حدود 35-25 گرم به ازا هر پرنده در روز مي باشد.
همچنين دان تهيه شده بايستي داراي فرمولاسيون ويژه و به اصطلاح بالانس شده باشد و در آن از ترکيبات مورد نياز نظير مواد معدني و ويتامينه، کلسيم، فسفر، مواد افزودني مورد نياز و ... استفاده گردد تا حداکثر بازدهي در رشد و تخمگذاري بدست آيد.
بايد توجه داشت که بلدرچينها، خصوصاٌ جوجه ها به کمبود برخي مواد مانند کلسيم، فسفر و روي بسيار حساس مي باشند و کمبود اين مواد در جيره بصورت عقب ماندگي در رشد، کمبود وزن، عدم رشد پرها و مشکلات تنفسي نمايان مي شوند.

عوامل موثر بر جوجه کشي در بلدرچينهاي اهلي
 

بلدرچين اهلي شده تمايلي براي خوابيدن روي تخم ندارد و بنابرين تخم هارا بايستي با دستگاه هاي ويژه و به روش مصنوعي جوجه کشي کرد. تخم بلدرچين را مي توان با موفقيت بالا در اکثر دستگاه هاي تجاري که به منظور جوجه کشي تخم مرغ يا ساير پرندگان ساخته شده اند تبديل به جوجه کرد، براي اين کار فقط کافي است تا شانه هاي مخصوص بلدرچين را جايگزين شانه هاي تخم مرغ کرد.
عوامل تاثير گذار بر روي ميزان جوجه درآوري تخم در بلدرچينها تقريبا همانند ساير ماکيان بوده و دما ، رطوبت ، چرخش ، و تهويه 4 عامل مهم و موثر بر جوجه کشي هستند . عدم توفيق در هر يک از اين 4 عامل موجب کاهش شديد قابليت جوجه دراوري مي شود. در اين موارد بهتر است همواره با دقت زيادي به توصيه هاي سازنده دستگاه عمل نمائيد.
تخم ها بايد حداقل 3 نوبت در روز و هر نوبت حدود 108 درجه چرخانده شوند و اين امر براي 14 روز متوالي ادامه يابد.
تخم هاي بلدرچين ژاپني عموماً در روز 14 به هچر منتقل ميشوند و در روز 17 جوجه ها از تخم بيرون مي آيند.
پس از هر بار استفاده از دستگاه بايد انکوباتور را به خوبي ضد عفوني و گازدهي کرد.
در جدول زير ميزان دما و رطوبت مناسب در دوره هاي گوناگون جوجه کشي نشان داده شده است.
توجه داشته باشيد که رعايت کامل موارد زير و بروز کمترين انحرافات از اعداد شده مي تواند متضمن بازدهي بيشتر کار باشد.

دوره جوجه کشي	دما (سانتيگراد)	رطوبت (درصد)	مدت زمان (روز)
ستر	37.7	80 - 76	1 الي 14
هچر	37.5	80	14 الي 17

مراقبت از تخم هاي نطفه دار پيش از انکوباسيون:
تخمگذاري بلدرچين ها از بعد از ظهر شروع و در غروب پايان مي پذيرد که بر اساس فصل ، شرايط آب و هوائي و برنامه کاري جمع آوري تخم ها چندين بار در طول اين مدت صورت مي پذيريد . دماي مناسب محل ذخيره سازي تخم ها 15/5 – 5/12 درجه سانتيگراد و با رطوبت 80 – 75 % مي باشد که اين شرايط براي ذخيره تخم ها در مدت زمان 7 – 5 روز است . قبل از قرار دادن تخم ها در داخل در دستگاه ستر بايد تخم هاي آلوده را به وسيله کاغذ سمباده يا پارچه پشمي سفت به آرامي تميز و در محلول گرم 43 درجه سانتيگراد ضدعفوني کرد . سپس آنها را در دماي 21 درجه سانتيگراد و رطوبت 75 % به مدت 20 دقيقه به نسبت 20 گرم پرمنگنات پتاسيم و 40 سي سي فرمالين گازدهي مي نمايند . سپس تخم ها را در داخل دستگاه ستر قرار مي دهند .براي مراقبت از تخم بلدرچين رعايت نکات زير ضروري مي باشد.

1- در صورت پرورش پرنده در قفس يا روي بستر ، تخم ها را در 2 تا 3 نوبت در روز جمع آوري نمائيد. اين امر از ترک خوردن پوسته تخم ها جلوگيري خواهد کرد.
2- تخم ها را با دقت فوق العاده اي جابجا کرده و توجه داشته باشيد که پوسته تخم هاي بلدرچين نازکتر از پوسته تخم مرغ هاي معمولي است .
3- تخم هاي جمع آوري شده پيش از انکوباسيون را بايستي در جاي خنک با دماي 14 تا 17 درجه سانتي گراد و با رطوبت 70 درصد نگهداري نمود.
4- حداکثر مدت نگهداري تخم ها 7 روز بوده ، چرا که قابليت جوجه درآوري پس از آن به مقدار زيادي کاهش مي يابد. ولي بهترين زمان نگهداري 3 روز است.
هيچگاه تخم هاي جمع آور شده را زود تر از 24 ساعت بعد از توليد داخل دستگاه نگذاريد.
5- در صورتي که نياز است تخم ها براي مدت طولاني تري نگهداري شوند بايد آنها را با يک کيسه پلاستيکي ، پي وي سي ، محفوظ نگهداريد، زيرا سبب خشک نشدن محتواي تخم مي شود.

ارزش غذايي گوشت بلدرچين
 

طعم مطبوع انواع گوشت عمدتاً به دليل وجود ماده‌اي است بنام گليكوژن كه در سلولهاي ماهيچه‌اي وجود دارد. هر قدر كه ماهيچه در طول حيات خود فعال‌تر باشد گوشت آن نيز لذيزتر است مانند ران مرغ ، دم ماهي ، ران حيوانات شكاري و همچنين سينه پرندگان وحشي.
از سوي ديگر، فعاليت و جنب و جوش حيوانات به طور كلي باعث افزايش ميزان ذخيره گليكوژن ماهيچه‌ها و در نتيجه بهبود كيفيت آن است. به طوري كه حيوانات وحشي اعم از نشخوار كنندگان (آهو، گوزن، بزكوهي و غيره ) و يا پرندگان مانند قرقاول، كبك ، تيهو ، دراج و بلدرچين همگي به دليل فوق داراي گوشتي فوق‌العاده لذيذ بوده و قسمتهايي از بدن آنها بسيار خوش طعم و لذيذ مي‌باشد. بنابراين چنانچه پرنده‌اي از خانواده حيوانات شكاري بوده يعني از نژاد وحشي باشد و در محيطي مشابه طبيعت خود پرورش يابد داراي خواص فوق‌الذكر خواهد بود.
بلدرچين حيواني است با خصوصيات پرندگان وحشي شكاري و بسيار پر جنب و جوش، لاجرم بايد در وضعيتي پرورش يابد كه امكان جست و خيز و پرواز داشته باشد.
اين حيوان از خانواده ماكيانها و از زير مجموعه كبك سانان بوده و بدليل خواص مذكور گوشت آن بسيار خوش طعم و لذيذ و مقوي است، و از طرفي بزرگترين ماهيچه پرندگان كه ماهيچه سينه آنهاست در پرندگاني چون مرغ و خروس و اردك و غاز كه امكان پرواز ندارند داراي بافتي خشبي و خشك و طعمي نه چندان لذيذ است، در حاليكه در مورد بلدرچين بدليل جنب‌ و جوش و پروازهاي متناوبي كه انجام مي‌دهد گوشت سينه پرنده علاوه بر اينكه حجم قابل توجهي از كل لاشه) يك سوم لاشه ( را تشكيل مي‌دهد داراي طعمي بسيار خوش و لذيذ است.همچنين بافتهاي مفصلي اين پرنده بدليل وجود سلولهاي پيچيده پيوندي در اثر پختن يا بريان شدن به هيچ وجه متلاشي نمي‌شود و پرنده پس از طبخ نيز تركيب خود را حفظ كرده و در پذيرائيها، زيبائي و آرايش فراواني به سفره مي‌دهد.
ميزان پروتئين موجود در گوشت پرنده از پروتئينهاي پرندگان معمولي 5 تا 10 درصد بيشتر است و اين در حالي است كه انواع اسيدهاي آمينه كمياب كه در ساير پروتئينها يافت نمي‌شود، در گوشت اين پرنده به وفور وجود دارد. به همين دليل در اغلب نقاط دنيا پزشكان براي افراد مسن و از كار افتاده كه احتياج مبرمي به ترميم سلولهاي از دست رفته بافتهاي خود را دارند، براي حفظ و بازيابي سلامت و شادابي خود، مصرف گوشت بلدرچين را تجويز مي‌نمايند. از طرف ديگر وجود عناصر معدني كمياب و ويتامينهاي عديده در گوشت اين پرنده آنرا به دارويي معجزه آسا براي درمان امراض صعب‌العلاجي همچون آسم، تشنج، فشار خون، ضعف اعصاب و يا حتي در ناراحتيهاي رواني و عقب افتادگي‌هاي جسمي و همچنين بي خوابي تبديل كرده است. در هر حال گوشت و تخم بلدرچين براي كودكان رشد سريع و صحيح، براي نوجوانان هيجان و جنب و جوش، براي جوانان نشاط، براي ميانسالان تندرستي و اطمينان و براي كهنسالان سلامت مجدد و تمديد قوا و شادابي را به ارمغان مي‌آورد.
همچنين عدم وجود هر گونه مواد افزودني غيرطبيعي و غيرمفيد همچون هورمونها و آنتي‌بيوتيكها كه جداً سلامت انسان را تهديد مي‌كنند، دليل ديگري بر كيفيت طبيعي و مطلوب گوشت بلدرچين مي‌باشد.

ارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت : mohamad66
/ج