1) علم روانکاري
 

روانکاري علم تسهيل حرکت نسبي سطوح در تماس با يکديگر مي باشدو روانکار ماده اي است که بمنظور کاهش اصطکاک بين دو سطحي که نسبت به هم داراي حرکت هستند قرار مي گيرد. تعاريف فوق الذکر مربوط به روغنهايي مي شود که عملکرد آنها صرفاً کاهش اصطکاک مي باشد و چنين تعريفي ريشه در پيشينه تاريخ علم روانکاري دارد يعني از آنجايي که که نخستين عملکرد روغن روانکاري در کاهش اصطکاک بوده اين عنوان براي اين علم در نظر گرفته شده است ولي امروزه با تعريف کاربردهاي جديد براي آن ، اين نام بازگو کننده تمام وظايف آن نمي باشد.
وظايفي که امروزه براي روغنها در نظر گرفته مي شود با توجه به نوع آنها متفاوت مي باشد. بعنوان مثال يک روغن هيدروليک علاوه بر رونکاري وظيفه انتقال انرژي ، انتقال حرارت ، آب بندي و... را نيز به عهده دارد. بطور کلي وظايف عمده رونکار ها عبارتند از:

الف-وظيفه اصلي
 

1)کنترل کاهش اصطکاک و سايش.

ب-وظايف ديگر
 

1)ممانعت از رنگ زدگي و خوردگي سطوح فلزات .
2)انتقال حرارت .
3)انتقال انرژي هيدروليکي .
4)معلق نگه داشتن مواد زائد و جلوگيري از رسو ب آنها بر روي قطعات سيستم.
5)آب بندي سيستم.
6)خفيف نمودن ضربانت ناگهاني .
چنانچه روغنهاي روانکار به طرز صحيح مصرف شوند و براي هر سيستمي روغن مناسب با آن بکار گرفته شود . نتايج سودمند عديده اي حاصل مي گردد که اعم آن بشرح ذيل مي باشد:

الف) نتايج اوليه
 

1. تاخير در سايش
2. کنترل دماي قطعات
3. کاهش توان مورد نياز

ب)نتايج ثانويه (توجيه اقتصادي)
 

1. افزايش عمر مفيد قطعات تحت تاثير نيروي اصطکاک.
2. کاهش قيمت تمام شده در اثر کار کرد بيشتر ماشين آلات خط توليد.
3. کاهش نيروي انساني ، تعميرات وهزينه تعويض قطعات.
4. کاهش هزينه هاي مصروفه جهت تامين توان مورد نياز.

2)تقسيم بندي روانکارها
 

بطو کلي روانکارها به چهار دسته کلي تقسيم مي شوند:

روانکارهاي گازي
 

در مواقعي که درجه حرارت فوق العاده بالا (800درجه سانتيگراد و بالاتر ) يا پائين (حدود 200- درجه سانتيگراد) است.
روانکارهاي گازي بکار ميروند.همچنين رونکاري در بعضي از انواع دمنده ( Blowers )
بوسيله گازي که دميده شده انجام مي گيرد که در نتيجه از آلودگي گاز دميده شده بوسيله روانکار، جلوگيري مي شود.

روانکارهاي جامد
 

روانکارهاي جامد براي حل مسايل روانکاري تحت شرايط معمول و خاص بکار مي روند
بعنوان مثال در راکتور هسته اي روانکارها در برابر انرژي تشعشي زياد بايد مقاوم باشند يا در بعضي از موارد لازم است که روانکار تحت شرايط خلاء فراريت کم داشته باشد. در اين قبيل موارد از روانکار هاي جامد استفاده مي شود.يکي از بهترين روانکار هاي جامد گرافيت است. که ا ز لحاظ شيميايي خيلي پايدار و در مقابل اشعه راديو اکتيو بي تفاوت است. از اين روانکار در درجه حرارت بالا نيز استفاده مي شود زيرا حتي در اثر سوختن دي اکسيد کربن توليد مي کند که بدون اينکه ذرات در محل باقي بگذرد از محيط روانکاري خارج مي شود.

روانکاري نيمه جامد (گريس )
 

گريس محصول نيمه مايع تا تقريباً جامدي است که از متفرق کردن يک عامل سفت کننده در روانکار مايع بدست مي آيد. در مواقعي که نياز است روان کننده در وضعيت اوليه در يک مکانيزم باقي بماند خصوصاً در محلي که امکان روانکاري مجدد محدود باشد يا از نظر اقتصادي غير قابل توجيه باشد از انواع گريس ها جهت روانکاري استفاده مي شود.

روانکارهاي مايع
 

روانکارهاي مايع خود به دو دسته کلي تقسيم مي شوند:
الف)روغنهاي سنتتيک ب)روغنهاي معدني
هر دو نوع روغنهاي فوق الذکر به نوعي از نفت خام مشتق مي شوند با اين تفاوت که روغنهاي سينتتيک از انجام يکسري واکنشهاي دقيق و کنترل شده بر روي محصولات مختلف پتروشيمي توليد مي شوند و در نتيجه داراي کارايي و قيمت تمام شده بالايي مي باشند ولي روغنهاي معدني از انجام يکسري عمليات تفکيک بر روي نفت خام و حداکثر يک واکنش شيميايي کنترل شده حاصل مي گردند و بنابراين داراي قيمت کمتري نسبت به روغنهاي سنتيک مي باشند. اما از آنجايي که در طيف وسيعي از مصارف روانکارهاي مايع ، روغنهاي معدني با قيمت کمتر قابل مصرف مي باشند توليد اين نوع روانکارها در سطح دنيا بسيار بالاتر از روغنهاي سنتتيک مي باشد و در ايران نيز عمدتاً روغنهاي معدني توليد مي شوند

3)روغن

تعاريف و اصطلاحات:
 

قبل از آنکه وارد بحث طبقه بندي انواع روغنهاي روانکار گرديم لازم است با برخي از تعاريف آشنا شويم.

گرانروي
 

مقاومت يک سيال در مقابل جاري شدن گرانروي نام دارد.

شاخص گرانروي
 

تغييرات گرانروي نسبت به درجه حرارت را شاخص گرانروي گويند که با عدد بدون بعدي مشخص مي گردد و هر چه اين عدد بزرگتر باشد گرانروي روغن نسبت به درجه حرارت تغييرات کمتري خواهد داشت .

نقطه اشتعال
 

کمترين درجه حرارتي است که در آن به اندازه کافي روغن به بخار تبديل شده و با هوا مخلوطي قابل اشتعال بسازد که در اثر آتش زدن در يک لحظه آتش بگيرد و خاموش شود .

نقطه احتراق
 

کمترين درجه حرارتي است که درآن روغن آنقدر بخار توليد مي کند که در اثر آتش زدن آتش بگيرد و احتراق ادامه پيدا کند.

نقطه ريزش
 

کمترين دمايي که روغن مي تواند در آن جاري باشد .

نقطه ابري شدن
 

دمايي که روغن در آن دما به دليل بوجود آمدن ميکروکريستالها کدر مي شود .

نقطه آنيلين
 

پائين ترين دمايي که در آن دما حجم مساوي از روغن و آنيلين يک محلول شفاف و يکنواخت تشکيل دهند .
4) طبقه بندي انواع روغن هاي روانکار
روغن ها بر حسب دو پارامتر طبقه بندي مي گردند :
1. گرانروي يا ويسکوزيته (طبقه بندي کمي ) ( نام )
2. سطح کارايي يا سطح کيفيت (طبقه بندي کيفي )( نام خانوادگي )

گرانروي
 

گرانروي عبارتست از مقاومت يک سيال در مقابل جاري شدن .
گرانروي بر دو نوع است :

گرانروي مطلق
 

گرانروي سينماتيک ( حرکتي)
 

در مورد روانکارها و روغن ها گرانروي سينماتيک مد نظر قرار مي گيرد که واحد معمول آن سنتي استوک با علامت اختصاري cSt مي باشد .
بطور کلي گرانروي بصورت عدد در جلوي نام روغن هاي مختلف ذکر مي شود .
کامل هيدروليک 68: متوسط ويسکوزيته اين روغن در 68 cSt,40°c مي باشد .
کامل هيدروليک 100: متوسط ويسکوزيته اين روغن در 68 cSt,40°c مي باشد .

سطح کيفيت
 

سطح کيفيت مشخص کننده نوع روغن وسيستمي که اين روغن در آن بکار برده مي شود مي باشد .
سطوح کيفيت يا بصورت حروف لاتين نظير سطح کيفيت CD,CE,SE,SG و يا ترکيب حروف و اعداد مانند MIL-L-2104D&CCMC,GL مي باشد .
عموما" شرکت هاي توليد کننده روغن از ذکر سطح کيفيت در نام روغن خودداري مي کنند و نام هاي تجارتي خاصي را براي محصولات خود در نظر مي گيرند که با مراجعه به مشخصات روغن مورد نظر که از طرف شرکت سازنده ارائه ميشود مي توان سطح کيفيت را که جزء اين مشخصات است بدست آورد .
به عنوان مثال روغن موتور کامل (با گرانروي هاي مختلف)داراي سطح کيفيت APl SC/CC مي باشد که در مشخصات مربوطه وهمچنين روي ظروف بسته بندي
آن ذکر شده است .
1-5) طبقه بندي انواع روغن هاي موتور

گرانروي
 

انجمن مهندسين خودروي آمريکا با علامت اختصاري SAE جدولي را براي طبقه بندي روغن هاي موتور بر اساس درجه گرانروي آنها پيشنهاد کرده اند که مورد قبول تمامي توليد کنندگان و مصرف کنندگان روغن موتور در سطح جهان مي باشد وامروزه بعنوان مرجع در خصوص گرانروي روغن هاي موتور توسط تمامي دست اندرکاران مورد استناد قرار مي گيرد .

SAE J300 Viscosity Grades Engine Oils
High Shear Viscosity (cP) at 150 °c Min. and 100 s Min.                 Kinematic Viscosity (cSt)at 100°c Max.                                           KinematicViscosity (cSt)at 100 °c Max.                         LowTempereture(C)
Pumping Viscosity cP MAX.
With no Yeild Stress       LowTempereture(C)
Cranking Viscosity cP Max.       SAE
Viscosity
Grades
-           -           3.8                                                           60000at-40                 3250at-30                        0w
-           -           3.8                                                           60000at-35                 3500at-25                        5w
-           -           4.1                                                           60000at-30                 3500at-20                        10w
-           -           5.6                                                           60000at-25                 3500at-15                        15w
-           -           5.6                                                           60000at-20                 4500at-10                        20w
-           -           9.3                                                           60000at-15                 6000at-5                               25w
206                 <9.3     5.6       -           -                                                                       20
206      <16.3   9.3       -           -                                                                             30
2.9(0w-40,5w-40 and10w-40 grades)            <16.3   12.5     -           -                                                                                     40
3.7(5w-40,20w-40 and25w-40,40 grades)     <16.3   12.5     -           -                                                                       40
3.7                     <21.9       16.3     -           -                                                           50
3.7                     <26.1       21.9     -           -                                                           50

All valusare critical specifications as diffined by ASTM d3244
1 cp=1mpa,s ,1Cst=1 mm s
:Notes
ASTM D5293
astm d4684

Note the persenve of any yield stress detectable by this method constitutes afailure regardless od viscosity
ASTM D 445
ASTM D 4683, CEC L-36-A-90 ASTM D 47771

روغن موتور از لحاظ گرانروي به دو دسته کلي تک درجه اي (mono Grade ) مانند روغن 30 ،40،50 و چند درجه اي يا چهار فصل (Multi Grade) مانند روغن هاي 10 w30,15w40,20w50 تقسيم مي شوند .
اين نوع از روغن ها به علت داشتن مواد افزودني خاص ، در سرما (هنگام استارت موتور) مثل سبک ( مثلاً 10 w يا SAE 20W ) هستند يعني موتور به راحتي روشن مي شود و روغن به سرعت به تمام قسمت هاي موتور مي رسد و روغنکاري قطعات رابخوبي انجام مي دهد و با گرم شدن موتور گرانروي روغن 40 تا 50مي رسد لذا در گرما لايه روغن بين قطعات باقي مي ماند و بخوبي آنها را از يکديگر جدا مي کند .
از آنجايي که 80 درصد ساييدگي قطعات متحرک موتور در مرحله استارت رخ مي دهد لذا روانکاري قطعات در اين مرحله که معمولاً موتور سرد است حائز اهميت بوده و ضروري است از روغن هاي چند درجه اي که در سرما داراي گرانروي پائين هستند استفاده شود .

سطح کيفيت
 

انجمن نفت امريکا با علامت اختصاري API روغن موتور را بر اساس سطح کيفيت در دو گروه بنزيني و ديزلي طبقه بندي نموده است. روغن هاي مخصوص خودروهاي بنزيني از پائين ترين سطح کيفيتي يعني SA شروع مي شود و هر چه کيفيت بالاتر مي رود حرف دوم از A به ترتيب حروف الفباي لاتين جلومي رود که امروزه اخرين و بالاترين سطح کيفيت SM مي باشد .
روغن مخصوص خودروهاي ديزلي از پائين ترين سطح کيفيت يعني CA شروع مي شود و هر چه کيفيت بالاتر مي رود حرف دوم از A به تريب حروف الفباي لاتين جلوتر مي رود که امروزه اخرين و بالاترين سطح کيفيت CH4 مي باشد .
( کيفيت بالاتر → کيفيت پائين تر )
SA-SB-SC-SD-SE-SF-SG-SH-SJ-SL-SM : روغن هاي بنزيني
CA-CB-CC-CD-CE-CF4-CG-CH4-CI4 : روغن هاي ديزلي
علاوه بر API ساير موسسات از جمله ارتش آمريکا با علامت اختصاري MIL –L و سازندگان خودرو کشور هاي بازار مشترک اروپا با علامت اختصاري CCMC که اخيراً با علامت اختصاري ACEA جايگزين شده است ،در مورد طبقه بندي کيفي روغن هاي موتور استاندارد هايي تعريف نموده اند که جهت مقايسه آنها دو جدول ذيل ارائه مي گردد .
طبقه بندي API براي روغن موتور (چهار زمانه )
API معادل MIL- توصيف خلاصه در مورد ترکيبات
SA ----------- روغن پايه
SB ---------- SA + مواد ضد خوردگي + ضد اکسيداسيون
SC ---------- +SB ،مواد ضد زنگ +ضد سائيدگي + پاک کنندگي
SD ---------- مشابه SC, داراي مقدار بيشتري از مواد افزودني
SE MIL-L-46152A مشابه SD داراي مقدار بيشتري از مواد افزودني
SF MIL-L46152B,C مشابه SE ، اما داراي مواد ضد کسيداسيون و ضد سائيدگي
SG MIL-L46152D,E مشابه SF با دارا بودن کيفيتي برتر از آن با مقدار بيشتري از مواد افزودني
SH ----------- مشابه SG با دارا بودن کيفيتي که آزمون هاي آزمايشگاهي متعددي شامل آزمون NOAK فراريت و قابليت فيلتر شدن را جواب مي دهد.
SJ --------------- مشخصات مشابه SH با دارابودن کيفيتي برتر که ازمونهاي Gelatin index ,homogeneity/ miscibility را جواب مي دهد.

طبقه بندي انواع روغن هاي دنده خودرو
 

انجمن مهندسين خودروي آمريکا ( SAE ) بر اساس جدول زير روغن هاي دنده خودرو را از لحاظ درجات گرانروي طبقه بندي نموده اند.

Axle and manual transmission lubricant viscosity classfication
250                 140      90                                85w               80w     75w                     70w               SAE Classification
41.0     24.0     13.5     11.0                                     7.0       4.1       4.1                                           Min
(cSt)          Viscosity
@100°C
NO Req           41.0     24.0     No Requirement                                                                max
(cSt)         
No Requirement          -12       -26       -40                                                             -55                     Viscosity of 150000cp max .temp°C
No Requirement                               Channel point
min. °C
No Requirement                               Flash point
min. °C
85w140                                   80w-90            75w                                   MIL-L-2105E
Specification
24        13.5     4.1                                         Min
(cSt)          Viscosity
@100°C
<41.0   24.0                 ------               max
(cSt)         
-12       -26       -40                                           Viscosity of 150000cp max .temp°C
-20                     -35                     -45                     Channel point
min. °C
180      165      150                                    Flash point
min. °C

(cSt) مخفف واحد گرانروي يعني centi stockes است .

سطح کيفيت
 

انجمن نفت آمريکا (API) روغن هاي دنده خودرو را براساس سطح کيفيت آنها طبق جدول زير طبقه بندي نموده است :
علامت طبقه بندي معادل در طبقه بندي ارتش امريکا (MIL-L) ماهيت يا مورد مصرف
GL-1
روغ دنده سيستم هاي دستي (مارپيچي ) روغن پايه بدون ماده افزودني کاهش دهنده اثرات فشار براي شرايط سبک. GL-2
داراي کيفيتي برتر از GL-1 با ماده افزودني ضد سائيدگي GL-3
داراي کيفيتي برتر از GL-2 با مقدار کمي ماده افزودني کاهش دهنده اثرات فشار براي شرايط متوسط
GL-4 MIL-L-2105 متناسب برايجعبه دنده هاي (گيربکس هاي ) بسياري از خودروها
GL-5 MIL-L-2105 C,D مناسب براي ديفرانسيل ها و دنده هاي هيپوئيد و برخي از جعبه دنده هاي خودکار
GL-6 روغن دنده هاي ويژه ( نوعي خاص از دنده هاي هيپوئيد.)

طبقه بندي روغن هاي صنعتي
 

گرانروي
 

سازمان بين الملل استاندارد با علامت اختصاري ISO روغن هاي صنعتي را بر اساس گرانروي آنها طبق جدول زير طبقه بندي نموده است . در اين طبقه بندي محدوده گرانروي هر رديف بر اساس تفاوت 10% نسبت به ميانگين گرانروي آن رديف تعريف شده است .

ISO Viscosity Grade Conversions
Saybolt viscosity
SUS
100°f (37.8 °c)                                       ASTM
Saybolt
VISCOSITY
Number                                   Kinematic
Viscosity limits cSt 40°c
(104°f)                                           Mid-point
Kinemtic
viscosity                               ISO
Viscosity Grade
MAX   Min                  MAX   Min                                                                                             
35.5               34.0     32                              2.42               1.98               2.2                     2
38.2               36.5               36                         3.52               2.88               3.2                     3
42.7               39.9     40                              5.06               4.14               4.6                     5
50.3               45.7     50                              7.48               6.12               6.8                     7
62.8               55.5               60        11.0                           9.00     10                              10
83                         72        75                                    16.5     13.5     15                                      15
115                 96                         105                 24.2               19.8     22                              22
164      135      150                                    35.2               28.8     32                              32
234                 191      215                          50.6               41.4     46                              46
345                 280                 315                 74.8               61.2     68                              68
500                 410                 465                 110                 90.0     100                        100
750                 615                 700      165      135      150                                              150
1110    900      1000                          242                 198      220                          220
1600          1310    1500                352                 288      320                          320
2300          1880          2150          506                 414      460                          460
3400          2800          3150          748                 612      680                          680
5000          4100          4650          1100    900      1000                          1000
7500          6100          7000          1650          1350    1500                1500

سطح کيفيت
 

به دليل تعدد زياد روغن هاي صنعتي و به تبع تنوع آن سطح کيفيت آنها براي هر محصول در هنگام معرفي و ارائه مشخصات آن سطوح کيفيت مربوطه ذکر خواهد شد و در اينجا فقط به ارائه جدول ذيل جهت آگاهي از انواع سطوح کيفيت روغن هاي صنعتي بسنده مي شود . بديهي است چنانچه خوانندگان محترم تمايل به آگاهي از جزئيات هر يک از سطوح کيفيت را داشته باشند شرکت روانکاران صنعت در راستاي استراتژي توسعه دانش فني روانکاري آماده هر گونه همکاري خواهد بود .

کاربرد و سطوح کيفيت                         دسته بندي روانسازي صنعتي
توربين بخار        51515   ASTM 7220 B DIN
M-L-17331 H,BC 489                                       Turbine Oils
روغن دنده هاي صنعتي                     DIN5157 pt3
(French steel) FT 158
US Steel224 , AGMA 250-04
Cincinati Milacron P35,P59,P63                             Industrial gear Oils
روغن هاي هيدروليک            afnor NEF 48603,DIN 5152pt I&ll
MAN n 689 H-LPD.DENISON HF-O
Cincinati Milacron p68 ,p69,p70
Mil-H-24459 ,mil-l-17672D          Hydraulic Oils
ويژه انواع ماشين ابزار با سطوحکيفيت روغن هاي دنده روغني ، هيدروليک و بستر کشويي ها                         Machine Tool Oils
روغن هاي سيستم غلطکي و کشويي
Cincinatati Milacron P47 ,P50
Fernch steel FT172               Slidway Oils
روغن هاي برش active مخصوص فلزات غير رنگي
روغن هاي برش inactive مخصوص فلزات رنگين                                   Neat Cutting Fluids
روغن هاي امولوسيون شونده مخصوص عمليات تراشکاري       Soluble Cutting Fluids
مخصوص کشش انواع ورق و مفتول                 Drawing Lubricants
روانسازي عمليات نورد فلزات                                           Rolling Lubricants
روغن هاي عايق الکتريکي BS148
مخصوص دنده ترانسفور مرو کليدهاي فشار قوي       IEC296                                       Transformer &Switch Gear Oils
روغن هاي عايق الکتريکي کابل فشار قوي IEC465                         Cable Oils
روغن هاي کمپرسور هاي برودتي
DIN 51503BS,2626&6412
DIN 8960,ISO6743          Refrigation Oils
روغن کمپرسور هوا                                           Comperessor Oils
روغن انتقال حرارت                                           Heat Transfer Oils
روغن هاي گردشي عمليات حرارتي فلزات                               Heat Teatment Oils
روغن هاي گردشي DIN 5152 pt,1&Denison HFl                                           Circulating Oils

کاربرد صحيح روغن هاي موتور
 

در اين بخش ابتدا به نحوه صحيح کاربرد روغن هاي موتور در ايران ، سپس با مشخصات روغن هاي جديد تر و مطابقت آنها با استاندارد هاي EURO مي پردازيم .

1. فشار روغن ودلايل تغييرات آن
 

نکته قابل توجه در مورد فشار روغن اين است که مقدار آن بايد همواره حول حوش ميزان مجاز تعيين شده توسط سازنده خودرو باشد و افزايش و کاهش فشار نسبت به مقدار مجاز قطعاً مشکلاتي را براي موتور ايجاد خواهد کرد . براي درک عميق و تجسم بهتر مي توان به مقايسه بين موتور اتومبيل و بدن انسان پرداخت . همان طور که مي دانيم افزايش يا کاهش فشار خون در بدن بعنوان بيماري تلقي مي شود و تحت درمان قرار مي گيرد . بهمين ترتيب افزايش يا کاهش فشار روغن نسبت به مقدار مجاز نيز نشانه اشکال در سيستم روانکاري يا روغن مي باشد .
بنابراين تصوري نادرست خواهد بود اگر بالا بودن فشار روغن بعنوان مزيتي براي روغن تلقي گردد. حال آنکه متاسفانه اکثر مصرف کنندگان روغن ، مخصوصاً رانندگاني که با خودروهاي مجهز به عقربه فشار سنج روغن سفر مي کنند مايلند عقربه فشار سنج روي اعداد بالاتر از حد نرمال بايستد . در همين ارتباط و در تائيد مطلب ، ذکر اين نکته ضروري است که که بنا به گفته يکي از مسئولين شرکت مرسدس بنز با آنکه فشار نرمال براي تعدادي از خودروهاي بنز کمي پيش از Bar 2.5 ذکرشده است ولي اکثررانندگان شار bar 3.0-3.5 رافشار مطلوب مي دانندوحتي فشار هاي کمتر از bar 3.5 موتور را معيوب ارزيابي کرده ونسبت به تعمير آن اقدام مي نمايند .
همچنين در زمان خريد و فروش اين نوع خودرو ها فشار روغن معياري براي تعين وضعيت موتور بوده و فروشندگان نيز براي پوشاندن عيوب مکانيکي که ممکن است خودرو دچار آن باشد با استفاده از روغن هاي با ويسکوزيته بالايا موادي موسوم به STP فشار روغن را بالاتر از حد نرمال نگه داشته و خريداران را در مورد سلامت موتور خودرو مجاب مي کند .

عوامل موثر در فشار روغن
 

تغييرات فشار روغن مي تواند ناشي از عوامل مکانيکي روغني باشد که هر يک بصورت جداگانه مورد بحث و بررسي قرار مي گيرد .

1-1 عوامل روغني :
 

تغييرات شيميايي و فيزيکي روغن مصرفي مي تواند فشار روغن موتور را تحت تاثير قرارداده و باعث افزايش و کاهش آن گردد .
1. اکسيداسيون و نيتراسيون .
2. آلودگي ذرات فلزي و گردو خاک .
3. آلودگي با ضد يخ .
4. انتخاب غلط روغن .
5. رقيق شدن با سوخت .
6. شکستن مولوکولها .v.l.l
7. سطح پائين روغن درون کارتر .

2-1 عوامل مکانيکي
 

1. عيوب فشار سنج ، سيستم ارسال پيام ، عقربه يا لامپ اخطار .
2. اشکالات پمپ روغن .
3. عيوب شير اطمينان .
4. شل بودن اتصالات پمپ .
5. لقي بيش از اندازه ياتاقانها .
6. عدم کار کرد درست کولر روغن .

2) کاهش ميزان روغن موتور و علل آن
 

کم کردن روغن از آن دسته مسائلي است که معمولاً کارشناسان و مصرف کنندگان نسبت به آن اختلاف نظر دارند بدين معني که از نظر کارشناسان براي مصرف و کم شدن روغن موتور نه تنها منعي وجود ندارد بلکه با توجه به شرايط طراحي و ساخت اجزاءموتور الزامي مي باشد و هرچه خودروها از نظر توان و قدرت پيشرفت مي کنند بدليل سخت شدن شرايط کاري و بالا رفتن دماي موتور مصرف روغن از نظر توان و قدرت پيشرفت پيدا مي کند و از طرف ديگر مصرف کنندگان کاهش ميزان روغن موتور را نقيصه اي براي آن مي دانند و روغني را مطلوب ارزيابي مي کنند که در هنگام کار از ميزان آن کاسته نگردد و در اين مورد به توصيه سازندگان خودروها در مورد حدود مجاز کاهش روغن براي آن خودرو خاص نيز توجهي ندارند.به عنوان مثال شرکت مرسدس بنز براي مدل هاي
450 SEL-450SE-350SE-280SEL-280S-
کاهش روغن به ميزان 1.5 تا 2.5 ليتر در هر 1000 کيلومتر را مجاز دانسته و لي اغلب مصرف کنندگان اين ميزان کاهش را دليلي بر عدم مرغوبيت روغن دانسته و اقدام به تعويض کامل روغن مي کنند حال آنکه کاهش کاملاً طبيعي است و مي توان با اضافه نمودن روغني از همان نوع وبه همان مقدار آن را برطرف نمود .

1-2 - عوامل معمول کاهش روغن موتور
 

بطور کلي براي کم کردن روغن موتور سه علت را مي توان بر شمرد :
1. معمولاً ده تا بيست درصد روغن خروجي از طريق کارتر جداره سيلندر مي سوزد و از موتور خارج مي شود، اين مقدار کاهش حدود mm3/round 0.06 مي باشد. که با در نظر گرفتن دور موتور 400RPM و سرعت صد کيلومتر در ساعت، حدود CM3 150 روغن در هر 1000 کيلومتر خارج مي گردد .
2. در موتور هاي احتراق داخلي به دليل بالا بودن دماي سيستم ، مقداري از روغن موجود درون کارتر تبخير شده .
به هر صورت مجموع کاهش مجاز روغن در 1000 کيلومتر حدود 2/1 ليتر مي باشد که در بعضي از خودرو ها به دليل شرايط کاري سخت تر اين ميزان حتي ممکن است به 5/2 ليتر در هر 1000کيلومتر نيز برسد .به هر شکل مي بايد اين ميزان کاهش با سرريز نمودن روغني از همان نوع توصيه شده توسط سازنده و موجود درون کارتر، جبران گردد .

2-2- عوامل غير معمول کاهش روغن
 

علاه بر عوامل معمول کاهش روغن در بعضي از مواقع به دليل پاره اي اشکالات ميزان کم شدن روغن موتور افزايش مي يابد. که بايد با دقت به آن توجه کرد و در جهت رفع آن اقدام کرد .
1. سطح روغن از محدوده مجاز بالاتر است در اين حال بايد روغن را تا زير حد مجاز بالايي تخليه نمود .
2. روغن با ويسکوزيته نامناسب و کمتر از توصيه سازنده خودرو انتخاب شده است ،روغن بايد تخليه شود و روغن مناسب جايگزين گردد .
3. دماي روغن از حد نرمال بالاتر رفته است بايد اشکالات مکانيکي را مورد توجه قرار داد .
4. روغن از طريق آب بندها ي ميل سوپاپ و ميل لنگ به بيرون نشت مي کند اشکالات آب بندها بايد بر طرف گردد .
5. رينگ پيستون دچار سائيدگي يا چسبندگي شده اند، رينگ ها و پيستون ها بايد تعمير يا تعويض شوند .
6. گايد و ساق سوپاپ ها دچار چسبندگي شده اند، در اينصورت قطعات بايد تعويض شوند .
7. آب بند ي و سوپاپ ها در حالت بسته دچار اشکال است . بايد سوپاپ ها و نشيمنگاه آنها را مورد برسي و توجه قرار داد .
8. ويسکوزيته روغن بايدمطابق توصيه سازنده خوردو انتخاب شده است . ولي به دليل محدوده وسيع طول هيدروکربورهاي موجود در روغن ، هيدروکربورهاي کوتاه تر سبک تر و سريعاً تبخير مي شوند و ميزان روغن ها کاهش مي يابد .
استفاده از آزمايشات روغن در جهت شناسايي وضعيت موتور و تعيين کيلومتر کارکرد مفيد روغن
همانطور که در ابتداي مطلب آمده است سيستم روانکاري و روغن موتور شباهت بسياري به دستگاه گردش خون داردبه همان ترتيبيکه با آزمايشات خون مي توان به بسياري از معايب دستگاه گردش خون پي برد با مطالعه نتايج حاصل از آزمايشات روغن نيز مي توان از وضعيت و سلامت سيستم روانکاري مطلع گرديد اين آزمايشات عبارتند از :
1. تعيين ميزان و نوع فلزات موجود در روغن .
2. تعيين تغييرات ويسکوزيته روغن در حال کار .
تفاوت بين مقدار ويسکوزيته روغن کارکرده و روغن تازه، نشان دهنده وقوع تغييراتي در روغن مي باشد که اين تغييرات مي تواند ناشي از تحولات شيميايي و فيزيکي روغن باشد . از مهمترين تحولات شيميايي مي توان اکسيداسيون و از تغييرات فيزيکي ، آلودگي با براده هاي فلزي و گرد و غبار ، اختلاط با سوخت و اختلاط با روغن سبک تر را نام برد .
1. اکسيداسيون روغن .
2. نيتراسيون روغن .
3. آلودگي روغن با ذرات فلزي و گرد غبار .
4. اختلاط روغن با سوخت .
5. اختلاط با روغن سبک تر .

3-3 آزمايشات ديگر
 

1. ظاهر ، بو .
2. تست آب .
تست Blotter spot
3. نقطه اشتعال Flash Point.
4. مواد حل نشدني در پنتان و تولوئن .
5. تست TAN و TBN.

4-3 تعيين کيلومتر کارکرد مفيد روغن موتور
 

براي تخمين زمان تعويض روغن موتور بايد پارامتر هاي زيادي را مورد توجه قرار گيرد. براي اينمنظور لازم است در حين کار در فواصل مشخص از روغن نمونه هاي مختلف گرفته شود و در هر مرحله آزمايشات متعددي از جمله : ويسکوزيته ، تست آب ، Blotter Spot ، FlashPoint مواد حل نشدني در پنتان و تولوئن TBN و TAN ، انجام شود و نتايج حاصل با مقادير مجاز و همچنين نتايج حاصل ازمراحل قبل مقايسه گرددو نهايتاً کيلومتر کارکردمفيدآن روغن خاص در همان نوع خودرو تعيين گردد.بنابراين با توجه به شرايط محيطي و نحوه رانندگي ، نوع خودرو و نوع روغن و کيلومتر هاي کار کرد مفيد ، متفاو ت خواهند بود و يک شرکت روغن ساز قطعاً نمي تواند و نمي بايد براي روغن هاي توليدي خودکيلومتر کارکرد مشخصي تعيين نمايد و اين سازندگان خودرو هستند که با توجه به طراحي موتور ،سطح کيفيت روغن مناسب آنرا مشخص نموده و با در نظر گرفتن سخت ترين شرايط کاري کيلومتر کارکرد مفيد آنرا تعيين مي نمايند.بنابراين مصرف کنندگان بايد هنگام خريد روغن به سطح کيفيت توصيه شده توسط سازنده خودرو (و نوشته شده بر روي ظرف روغن ) توجه نموده و روغن مناسب را خريداري نمايند و در عين حال کيلومتر کارکرد مفيد تعيين شده توسط سازنده خودرو را رعايت نمايند .

عوامل موثر در تغيير طراحي موتور :
 

1.E.P.A .
2. استفاده کنندگان از موتور ديزل .
قوانين آژانس حفاظت از محيط زيست
Environmental Protection Agency (EPA) و ديگر ارگان هاي دولتي حفاظت از محيط زيست در سراسر جهان ، مبني بر کم کردن آلاينده هاي مضر موتور و درخواست استفاده کنندگان موتور ديزل (تجهيزات سنگين و کاميون ها) مبني بر نيازبه موتور هايي با قدرت (H.P) بالاتر سبب گرديد تا سازندگان خودرو تغييراتي را در طراحي موتور بدهند .
تغيير در طراحي موتور و نتايج آن
در موتور هاي جديد ،رينگ بالايي پيستون بالاتر از نوع مشابه در موتور هاي قديمي مي باشد.نتايج اين تغيير در طراحي

موتور ديزل عبارتند از :
 

1. آلودگي کمتر
2. کارائي بالاتر : بعلت آنکه حجم شکاف بين رينگ بالايي و بالاي پيستون وديواره آستري سيلندر کاهش مي يابد ضريب تراکم بالا رفته و اين امر سبب مي گردد فضاي مرده در محفظه احتراق کم شده و کارائي سوخت را بهبود بخشيده و آلودگي را تقليل مي دهد .

علل تغيير در روغن موتور هاي ديزلي
 

تکنولوژي روغن موتور هاي ديزلي به کيفيت آن تنها به يک دليل تغيير مي کند و آن تغييردر طراحي موتور است . بالاتر قرار گرفتن رينگ پيستون باعث تراشيده شدن دوده بيشتري (که ناشي از احتراق ناقص سوخت است) از جدارهآستري ديواره سيلندر و انتقال آن به داخل محفظه ميل لنگ مي گردد .
از سويي موتور هاي ديزلي امروزي روغن کمتري مي سوزانند و نهايتاً مقدار روغن براي سرريز کردن نيز کمتر گرديده و اين امر موجب مي گردد که دوده ورودي به روغن به سرعت فزوني يابد، لذا پراکنده سازي دوده در روغن در مقايسه با روغن هاي قديمي مي بايست بيشتر باشد .
عدم توجه به دوده مورد بحث موجب مشکلات ذيل مي شود
( عوارض ناشي از عدم توجه به دوده وارده به روغن )
1. گرفتگي و انسداد فيلتر روغن .
2. تشکيل لجن .
3. رشد سريع ويسکوزيته .

خرابي ياتاقان ها .
 

قرار گرفتن رينگ پيستون در محدوده بالاتر ، درجه حرارت رينگ را افزايش مي دهد. در طراحي جديد موتورهاي ديزلي ، درجه حرارت شيار رينگ بالايي 38 درجه سانتي گراد بالاتر از موتور هاي قبلي است . سمت بالايي پيستون به علت نزديکي به محفظه احتراق داغتر از قسمت پائين تر آن مي باشد عدم استفاده از روغن مناسب باعث ايجاد رسوباتي در شيار رينگ وروي سطح محل استقرار رينگ مي گردد. اين امر موجب مي گردد که پيستون بخوبي خاصيت آب بندي کردن محفظه احتراق را نداشته باشد .
اين رسوبات در هر بار تعويض مرتب انباشته مي گردد.سرانجام در اثر فرار گاز از پشت پيستون زياد شده که سايش (بوش) سيلندر را بهمراه خواهد داشت .
مشکلات ناشي از تغييردر طراحي موتور
1. افزايش ميزان دوده در روغن .
2. افزايش درجه حرارت رينگ .
لذا بمنظور فائق آمدن و غلبه کردن بر مشکلات مزبور بايد از روغني استفاده شود که قابليت حمل دوده بيشتر و تحمل درجه حرارت بالاتر را داشته باشد و بتواند عمر بهينه موتور را حفظ نمايد .
مزاياي يک روغن ديزلي با استاندارد API CF4:
1. خاصيت پراکنده سازي بالاتر براي کنترل مقدار دوده و کاهش تغييرات در گرفتگي فيلتر در بزرگراه ها و جاده هاي معمولي (تغييرات گرفتگي فيلتر به علت تغييرات سرعت مي باشد ).
2. کاهش سايش محفظه سيلندر بوسيله حداقل کردن رسوبات روي رينگ که در موتورهاي با عمر بالا اتفاق مي ا فتند .
3. کاهش مصرف روغن تا 40 درصد در مقايسه با روغن مونوگريد مانند SAE30 .
کارائي API CF4 : مهمترين شرط کارائي روغن ها ي با سطح استاندارد CF4 يکي مصرف پائين روغن و ديگري کاهش تشکيل رسوب مي باشد مصرف پائين روغن به کاهش آلودگي کمک مي کند. کاهش رسوب در محفظه رينگ و شيارهاي رينگ حفظ ساختار بوش هاي سيلندر را سبب شده که نتيجه آن حفظ کنترل روغن وبهبود عمر موتور مي باشد .

روغن موتور SHPD :
 

SHPD : Super High Performance Diesel
روغن موتور SHPD يک روغن موتور ديزلي پيشرفته با کيفيت بسيار عالي براي استفاده در موتور هاي توربوشارژ قدرت بالا است . SHPD يک روانکار برجسته براي حمل و نقل هاي جاده اي است اين روغن موتور در واحد هاي قدرت ساختماني صنعتي نيز بکار ميرود.اين روغن موتور براي موتورهاي توربوشاژ non intercooled
وعملکرد خاموش و روشن در بزرگراه ها تحت دشوارترين شرايط بکار مي رود .
خواص روغن موتور ديزلي :SHPD
1- داراي فرمولاسيون پيشرفته از مرسدس بنز 3/288 و ولو VDS2 مي باشد .
2- قابليت حرارتي بالا باعث جلوگيري از رينگ چسباندن مي شود .
3- دارابودن مقاومت ضدپوليش کاري عالي جهت حفظ بورينگ ها در موتور هاي ديزلي توربو شارژ قدرت بالا .
4- به علت مولتي گريد بودن و دارا بودن مقاومت برشي خوب باعث استارت آسان محافظت در مقابل سايش شده و همچنين باعث کنترل مصرف روغن در موتور مي شود .

ويژگي ها :
 

شيار هاي سيلندر موتورهاي ديزل توربو شارژ مدرن ممکن است به علت کارکرد زياد از بين رفته و ميزان مصرف روغن افزايش يابد که در نتيجه راندمان موتور افت مي کند تا نقطه اي که برنامه تعميرات الزامي مي گردد .
روغن موتور نوع SHPD بوسيله سازندگان موتور براي حفاظت در مقابل آسيب هاي ناشي از صيقلي شدن سيلندر توصيه شده است روغن موتور SHPD در مقابل استاندارد هاي شناخته شده صنعتي خودرو از قبيل تست پوليش فوردتورنادو ، دايلمر بنز MAN QC13-107 و 364 A نتايج بسيار عالي مي دهد .
خصوصيات فيزيکي يک نمونه روغن SHPD عبارتند از :

گريد ويسکوزيته SAE	15w40
دانسيته در 15 °C(kg/lit)	./887
ويسکوزيته سينما تيک در °C cSt40	104
ويسکوزيته سينما تيک در °C cSt100	14.3
شاخص گرانروي	138
نقطه اشتعال به روش بسته °C	215
نقطه ريزش °C	-26
درصد خاکستر سولفاته wt%	1.9
T.B.N عدد قليائيت    mgKOH/gr	13

نکات ايمني و بهداشتي روغن هاي موتور :
 

1- مضرات روغن
 

- تماس با پوست :تماس مکرر روغن ها باعث خشکي پوست مي گردد .
- تماس باچشم: تماس روغن با چشم ها باعث صدمات زود گذر قرنيه چشم مي شود .
- بلعيدن : سبب معده درد و ايجاد حالت تهوع مي گردد ، در صورت تنفس و ورود روغن به شش ها التهاب شديد ريوي ايجاد مي گردد .
- مه روغن : سبب آسيب رسيدن به شش ها و راههاي تنفسي مي گردد .

2- کمکهاي اوليه :
 

- بلع:از وارد کردن مصدوم به حالت تهوع خودداري کرده و از طريق بيني چيزي خورانده نشود،سريعاً مصدوم را به بيمارستان منتقل کنيد .
- پوست : لبايس هاي آلوده را خارج کرده و پوست را با آب و صابون شستشو دهيد . بطور کلي بايد تماس با پوست را به حداقل ممکن رساند که براي اينکار مي توان از دستکش هاي مقاوم در برابر مواد شيميايي که نئو پرن و نيتريل و پلي اتيلن يا PVC مي باشد استفاده کنيد .
- چشم : در صورت تماس روغن با چشم ها به مدت 15 دقيقه با آب شستشو دهيد .
- تنفس :استنشاق بخارات به ميزان کم مشکلي ايجاد نمي کندولي اگر بخارات ايجاد شده ناشي از محصولات داغ باشد بسرعت بايستي از منبع تراوش جلوگيري شود و سريعاً بايستي از گاز اکسيژن و دستگاههاي تنفسي استفاده نمود .
- کمک هاي اوليه در هنگام آتش سوزي: در هنگام آتش سوزي از کف هاي مقاوم در برابر الکل ، مواد شيميايي خشک ماسه و دولوميت و co2 استفاده شود از آب به شکل اسپري استفاده گردد تا از انتشار آتش جلوگيري شده و بخارات را پراکنده سازد و همين طور بايستي از تجهيزات تنفسي و پوشش هاي مقاوم در برابر مواد شيميايي استفاده نمود .

3- محافظت هاي روغن :
 

- از ظروف محتوي روغن مجدداً استفاده نکنيد و دريچه را هنگام مصرف بسته نگه داريد و دور از جرقه اشتعال باز نگهداري شود .
- از سيستم تهويه خوب و مناسب استفاده گردد تا تنفس بخارات روغن حتي الامکان جلوگيري شود .
- ظروف محتوي روغن را از زمانيکه بي مصرف است کاملاً بسته نگه داشته و دور از اسيدها و اکسيد کننده هاي قوي نگهداري نماييد .
- از چکه کردن روغن وتماس با پوست و چشم حتي الامکان جلوگيري کرده و حتماً در محل کار قسمتي راجهت شستشوي چشم ها در نظر بگيريد .
- جمع آوري چکه ها و قطره هاي روغن و برگرداندن آن به ظرف نگهداري روغن و شستشوي کافي نقاط آلوده شده با آب و مواد شوينده ضروري است .
جدول 1
استاندارد گازهاي خروجي براي ماشين هاي مسافربري بر حسب g/km

TIRE

YEAR

CO

HC

HC+NOX

NOX

PM

موتورهاي ديزلي