دانش مهمترين سرمايه امروز بشر

سر انجام درخواهيم يافت، خواستگاه اقتصاد نوين، فناوري نيست، بلکه خواستگاه آن دانش بشري است. (آلن وبر)

مقدمه

در حالي که هنوز برخي کشورهاي درحال توسعه چشم به منابع طبيعي و ذخاير ملي خود، نظير نفت، گاز و منابع معدني دوخته اند، و نگران کاهش سرمايه هاي ملي خود هستند، ملل صنعتي ذخاير بي پايان ثروتي را يافته اند، که با مصرف بيشتر رشد کرده و سود بيشتري حاصل مي کند. ثروتي که ريشه در ذهن پوياي بشري دارد. دانش، ثروتي بي پايان است که مزيت رقابتي پايدار کشورهاي صنعتي است، و هرگز پايان نمي پذيرد.
براي تعريف دانش نيازمند شناسايي و تفکيک "داده" ، "اطلاع" و ارتباط آنها با "دانش" هستيم. "داده"، "اطلاع" و "دانش" مفاهيمي نيستند که بتوان از آنها بجاي يکديگر بهره برد. با وجودي که "دانش"، نه "داده" است و نه "اطلاعات"، به هردو مرتبط است. "داده" و "اطلاع" تفاوت ماهوي ندارند و تنها از نظر مرتبه متفاوت هستند.

داده ها

پيتر دراکر "داده" را به اين صورت تعريف مي کند: "داده ها رشته واقعيات عيني و مجرد در مورد رويدادها هستند." از ديدگاه سازماني، داده ها يک سلسله تعاملات ثبت شده منظم هستند. براي مثال به داده هايي که از يک عمل خريد ساده در يک فروشگاه مي توان گردآوري کرد، توجه کنيد. زمان خريد، کالا و تعداد آن و مقدار پول پرداخت شده مي توانند داده هاي ثبت شده از خريد باشند. اين داده ها فاقد هر گونه اطلاعي در باره علت خريد کالاي فوق، و احتمال خريد هاي بعدي از کالاي فوق توسط همان مشتري يا ديگر مشتريان است. اين داده ها در مورد کيفيت سرويس فروشگاه و سود دهي يا زيان دهي آن نيز حرفي نمي زنند. در حالي که مديريت فروشگاه بدنبال چنين اطلاعاتي است.
امروزه سازمانها عموما داده ها را در سيستمهاي اطلاعاتي ذخيره مي کنند. داده ها توسط واحدهايي نظير فروش، حسابداري، انبار بازاريابي به سيستم وارد مي شوند. معيارهاي کمي ارزيابي اين سيستمها بر اساس ظرفيت، سرعت و هزينه بهره گيري از آنهاست.
چه هزينه اي براي بازيابي يک واحد داده صرف مي شود؟ با چه سرعتي اطلاعات به سيستم وارد مي شوند؟ ظرفيت سيستم از نظر تعداد کاربران، و حجم داده هاي ذخيره شدني چه ميزان است؟ وضوح داده ها، کاربري آسان و هوشمندي سيستم از جمله معيارهاي کيفي ارزيابي يک سيستم هستند. نگهداري سواق و بايگاني نقطه آغازين بهره گيري از داده ها است. داده ها حاصل پيگيري مستمر، وثبت تعاملات و رويدادهاي مرتبط با نقش هاي يک سازمان مي باشند. داده ها را مي توان مواد خام سازنده عناصر سازنده تصميم گيري به شمار آورد. چرا که داده ها نمي توانند عملي را تجويز کنند.

اطلاع

اطلاع را به پيام تشبيه مي کنند. اطلاع از فرستنده ارسال شده و بوسيله گيرنده دريافت مي گردد. دريافت اطلاع توسط گيرنده منجر مي گردد درک گيرنده نسبت به مسئله اي تغيير کند. درک پيام رفتار گيرنده را تغيير مي دهد. اطلاعات بايستي حاوي داده هاي تغيير دهنده و آگاهي پيراموني باشد.
Inform به معناي شکل دادن بوده و Information يعني شکل دادن به بينش و ديد دريافت کننده اطلاعات. بنابر اين تنها گيرنده مي تواند مشخص کند که يافته هاي وي از اطلاعات دريافتي اورا تحت تاثير قرار داده است. براي مثال داده هايي که از ميزان باران يک منطقه بدست مي آيد، منجر به تهيه اطلاعاتي مي گردد. اين اطلاعات از ديد يک کارشناس مي توانند بيانگر احتمال وقوع سيل بوده و از ديد کارشناس ديگر ممکن است چندان با اهميت نباشد.
معيارهاي سنجش کمي اطلاعات، شامل تعداد و حجم پيامها، تعداد مراکز توليد داده ها، تعداد درياف کنندگان و نرخ جابجايي پيام مي باشد. معيارهاي سنجش کيفي، صحت و جامعيت اطلاع، و سهولت درک محتواي آن مي باشد. معمولا به موارد زير در تهيه اطلاعات از داده ها توجه مي شود:
1- هدفمند بودن جمع آوري داده ها.
2- دسته بندي و تفکيک داده ها.
3- ارائه نتيجه محاسبات، براي تجزيه و تحليل داده ها.
4- اصلاح و غلط گيري داده ها.
5- خلاصه نمودن داده ها.
رايانه مي تواند در عمليات فوق کمک ولي تهيه متن نهايي توسط انسان صورت مي گيرد. معمولا محاسبات، خلاصه سازي، و طبقه بندي مي بايست توسط انسان صورت گيرد.

دانش

همگان بر اين نکته که دانش وسيع تر،عميقتر و غني تر از داده ها و اطلاعات است، توافق داريم. دانش مخلوطي سيال از تجربيات، ارزشها، اطلاعات موجود و نگرشهاي کارشناسي نظام يافته است که بعنوان چهارچوبي براي ارزشيابي و بهره مندي از تجربيات و اطلاعات جديد بکار برده مي شود. دانشي که از ذهن پوياي دانشوران سرچشمه مي گيرد، در مستندات علوم و فناوري، روشها و رويه هاي کاري، جاري مي گردد.
دانش از اطلاعات و اطلاعات از داده ها سرچشمه مي گيرند. تبديل اطلاعات به دانش بر عهده بشر است. عموما براي تبديل اطلاع به دانش از فعاليتهاي زير استفاده مي شود:
مقايسه: مقايسه اطلاعات کنوني با موارد و شرايط ديگر.
نتيجه گيري: تز اطلاعات بدست آمده چه نتيجه اي حاصل مي گردد.
ارتباطات: اين بخش از اطلاعات چه بخشي با ديگر بخشها دارد.
گفت و گو: نهايتا دانش آفريني بين انسانها صورت مي گيرد. دانش عموما توسط گروههايي آگاه و يا حتي طي رويه هاي سازمان يافته حاصل مي گردد.
رابطه تجربه و دانش حائز اهميت است. در انگليسي تجربه (experience) و تخصص (expert) داراي ريشه اي مشترک هستند و از فعلي به معني "به بوته آزمايش گذاشتن" اخذ شده اند. بنابراين مجرب و متخصص به کساني گفته مي شود که در زمينه اي خاص، از دانشي عميق برخوردارند. تجربه تصورات و داوري هايي پيرامون "آنچه بايد رخ دهد" را به دانش "آنچه رخ مي دهد" تغيير مي دهد.
تراکم تخصص و تجربه در فرد، منجر به پديدار شدن شم و شهود در وي مي گردد. مهارتهاي يک راننده با تجربه نمونه اي از اين نوع تخصص است. صدها ساعت رانندگي موجب مي گردد که وي بداند، چه هنگام راننده اي بي مبالات از کوچه بيرون مي آيد.

دانش، سرمايه

امروزه دانش مهمترين مزيت رقابتي شرکتها در عرصه اقتصاد جهاني است. از اين رو به هنگام استخدام پرسنل، براي تجربه بيش از هوش ارزش قائل مي شوند، زيرا از ارزش دانشي که به مرور کسب شده است، آگاهند.
در قرون گدشته کشورها و توليد کنندگان، سعي بر مخفي نگاه داشتن رويه ها، و منابع برتري خود نسبت به رقبا داشتند. اصناف از دانشهاي خاص خود به شدت محافظت مي کردند و دولتها از صدور مهارتهاي فني جلوگيري مي کردند.
امروزه شرايط تغيير کرده است. از آنجا که فناوري سرانجام در اختيار همه قرار مي گيرد، مزيت رقابتي پايداري به شمار نمي آيد. رقبا به سرعت محصول، و خدمات را تقليد و ارائه مي کنند. با وجودي که فناوري و محصول مزيت رقابتي دائمي ايجاد نمي کنند، دانش مي تواند موجب مزيت رقابتي پايدار گردد. شرکتهايي که به توليد و مديريت دانش مي پردازند، همواره خود را به مراتب بالاتري مي رسانند. بر خلاف سرمايه هاي مادي که در صورت بهره برداري از آنها، از ارزش و حجم آنها کاسته مي شود، دانش سرمايه ايست که با استفاده بيشتر، رشد مي کند. تفکرات جديد منجر به پيدايش انديشه هاي نو گرديده و مالک خود را غني تر مي سازند. همچنين عرصه کنندگان دانش با فروش دانش خود، از تولد تکنولوژي هاي نا متعارف که ممکن است به رقبايي مهلک تبديل گردند جلوگيري مي کنند. ذخاير دانش بشري بي پايان است، و بهره گيري از اين ثروت الهي راهگشاي استفاده بهينه از ثروتهاي ملي تمام شدني است.
منبع:کتاب مديريت دانش