يک لباس فضايي در حقيقت سفينه فضايي کوچکي است که وسايل محافظت از جان فضانورد، ارتباطات، تغذيه و ساير نيازمنديهاي يک انسان همگي در آن جاسازي شده است. لباسهاي فضايي امروزي ، از زمان ساخت اولين پيش نمونه آن توسط خلباني به نام وايلي پست در سال 1934، راه درازي را براي تکامل پيموده‌اند.
وايلي پست، لباسي را که خودش طراحي کرده بود پوشيد تا بتواند رکورد پرواز در بيشترين ارتفاع را از آن خود کند. لباس او در اصل يک لباس غواصي لاستيکي بود که بخشهاي مربوط به دست و پا را با نخ به گونه‌اي به آن بسته بود که به راحتي مي‌توانست اهرمهاي هدايت هواپيما را حرکت دهد. وي همچنين از يک کلاه فلزي براي مراقبت از سر خود استفاده کرده بود.
در دهه 1960 ميلادي، فعاليتهاي چشمگيري براي تکميل لباسي که جهت سفر به فضا مناسب باشد، به جريان افتاد. نمونه‌هاي اوليه چندان راحت نبودند و تهويه در آنها به سختي انجام مي‌گرفت، اما در 21 جولاي 1969 زمانيکه "نيل آرمسترانگ" قدم به ماه گذاشت، لباسهاي فضايي بسيار بهبود يافته بودند و آنچه آرمسترانگ بر تن کرده بود بسياري از خصوصيات لباسهاي امروزي را در خود داشت.
يکي از بزرگترين اصلاحاتي که در لباس آرمسترانگ صورت گرفته بود تعبيه دستگاه سرمايش مايع در داخل لباس بود. اين موضوع بخار گرفتگي داخل لباس فضايي را که فضانوردان قبلي از آن شکايت مي‌کردند، از بين برد. علاوه بر اين انعطاف پذيري آن به حدي بود که اجازه انجام بسياري از حرکات لازم را به فضانورد مي داد.
امروزه فضانوردان مجموعه‌اي از لباسهاي فضايي مختلف در اختيار دارند. هر يک از آنها براي کار در محيطي خاص طراحي شده است. در خلال پرتاب و فرود، آنها لباسهايي با فشار داخلي جزئي به تن ميکنند که محفظه مخصوص چتر نجات را نيز در خود به همراه دارد. اين لباس تشکيل شده است از کلاه ايمني ، دستگاه ارتباطي ، نيم تنه ، چکمه‌ها و دستکشها. در داخل لباس قسمتهاي بادکنک مانندي تعبيه شده است که هنگام کم شدن فشار داخل کابين ، بطور خودکار باد مي‌شوند تا فشار لازم را در قسمت پاييني بدن حفظ کنند. بدون وجود اين بادکنکها و در صورت کم شدن فضار کابين، فضانوردان به علت جمع شدن خون در قسمت تحتاني بدنشان از حال خواهند رفت.
به محض رسيدن به مدار ، فضانوردان لباسهايي را کم و بيش شبيه لباسهاي عادي است به تن ميکنند، البته با اين تفاوت که اين لباسها تعداد زيادي جيب براي قرار دادن قلم و کاغذ دارند، زيرا در غير اينصورت اين وسايل در داخل کابين فضاپيما به پرواز در خواهند آمد.
اما لباس فضايي حقيقي ، که بيشتر براي مردم آشناست، در واقع همان "امو" است. در گذشته لازم بود براي هر فضانورد يک لباس اختصاصي دوخته شود، اما طراحيهاي امروزي به صورت قطعه قطعه انجام مي‌شود، بدين ترتيب که نيم تنه هاي بالا و پايين ، دستها و دستکشها همه در اندازه‌هاي مختلف آماده مي‌شوند که مي‌توان آنها را باهم ترکيب کرد تا لباسي به اندازه يک فضانورد خاص بدست آيد. با اين شيوه ، هر لباس فضايي را مي‌توان مورد استفاده قرار داد.
در صورتي که انسان بدون حفاظ وارد فضا شود، به سرنوشت دردناکي دچار خواهد شد. نبود اکسيژن اولين عاملي است که او را از پاي در خواهد آورد. از طرفي در جايي که فشار جو تقريبا برابر صفر است، تمامي گازهاي بدن منبسط شده و از منافذ آن بيرون خواهند زد، در عرض 15 ثانيه شخص بي‌هوش خواهد شد و پس از 4 دقيقه خواهد مرد.
پس از اين ، نوبت سرما و گرماست. انسانها تنها قادر به تحمل گستره کمي از دماهاي بالاتر و پايينتر از دماي عادي بدن (37 سانتيگراد) مي‌باشند، اما در فضا گستره دماها وحشتناک است. در قسمتي که نور خورشيد نمي‌تابد، دما مي‌تواند تا منهاي 25 درجه سانتيگراد کاهش يابد، در حالي که در محل تابش نور خورشيد، دما ممکن است به بالاتر از 250 درجه سانتيگراد برسد. علاوه بر اينها ، محافظت در برابر تابش مرگبار خورشيد نيز لازم است. حتي مقادير کم آن طي يک مأموريت ، مي‌تواند براي کشتن فرد کافي باشد.
طبق برآوردهاي انجام شده ، در صورتي که يک زن فضانورد محافظت نشده ، 200 ساعت فعاليت برون ناوي در مدار زمين داشته باشد، احتمال ابتلاي او به سرطان سينه 0.3 درصد بيشتر از سايرين خواهد شد. در نهايت ، مسأله فشار هوا پيش مي‌آيد. حدود 70 درصد بدن انسان را آب تشکيل مي‌دهد، که اگر در معرض فشارهاي بسيار پايين قرار گيرد، تمامي اين مايعات شروع به جوشيدن ميکنند. در ابتدا بدن شخص ورم مي‌کند و در نهايت عملا يخ زده و خشک مي‌شود.
بزرگترين مسأله در حال حاضر ، تکميل امويي است که براي سفر به مريخ مناسب باشد. مايکل دمازي ، مهندس لباسهاي فضايي در ناسا ، مي‌گويد: "ما به لباسي نياز داريم که قابليت تحرک و راحتي آن براي سطح مريخ بسيار بالا باشد. تعداد فعاليتهاي برون ناوي فضانوردان در مدت اقامت 500 روزه آنها بسيار زياد خواهد بود: ما انتظار 300 مورد و يا بيشتر را داريم". دمازي اضافه مي‌کند: "مأموريت به مريخ ، مثل اين است که فضانوردان بايد هر روز صبح از خوب بيدار شوند و به سر کار بروند. از لباسهاي فضايي کنوني براي مدت 6 تا 8 ساعت مي‌توان استفاده کرد و ما نيز طراحيهاي خود را بر اساس حداقل اين مقدار زمان انجام مي‌دهيم. در برخي از موارد فضانوردان بايد مدت 16 تا 18 ساعت روي سطح مريخ باشند".
در طراحي کنوني امو ، موارد جديدي تعبيه و جمع شده است، از جمله دستگاه جمع آوري ادرار ، که آن را خود جمع مي‌کند تا بعدا به دستگاه مديريت مواد دفعي مدار گرد انتقال دهد و يک لباس تهويه به همراه دستگاه سرمايش مايع که زير لباس اصلي پوشيده مي‌شود. اين لباس ، يک تکه است و از ماده قابل کش آمدن ساخته شده و در آن مجراهايي براي عبور آب قرار داده شده است تا فضانورد را خنک نگه دارد و از گرما آزاد دهنده داخل لباس محافظت نمايد. علاوه بر آن ، امو يک محفظه آب آشاميدني به حجم 620 سانتيمتر مکعب و يک دستگاه ارتباطي پيشرفته نيز دارد.
براي کارهاي طولاني بر سطح مريخ ، اين اجزا بايد بتوانند دو برابر حالت عادي کار کنند. دمازي مي‌گويد: "موارد کليدي عبارتند از راحتي ، مديريت آب و غذا، مواد دفعي ، مورد کليدي ديگر عبارت است از اينکه آيا ما مريخ نوردهاي تحت فشار خواهيم داشت يا نه؟ فشار هواي داخل اين مريخ نوردها چنان تنظيم شده است که فضانورد مي‌تواند با ورود به آن ، لباس فضايي خود را بيرون بياورد، تا بهتر بتواند به خورد و خوراک و بهداشت خود برسد. در حالتي که اين مريخ نوردها موجود نباشند، يا خراب شده باشند، بايد بتوان اين کارها را داخل لباس انجام داد".
در شرکتي که لباسهاي فضايي ناسا را توليد مي‌کند، مهندسان پشت چرخهاي خياطي نشسته‌اند. انديشه ساخت لباسي که براي سفر انسان به مريخ مناسب باشد، هر کسي را که آنجا کار مي‌کند به هيجان آورده است. کلارک دين 56 ساله مي‌گويد: "من 26 ساله بودم که بخشي از کارم در لباس فضايي آرمسترانگ و آلدرين مورد استفاده قرار گرفت. من کمک کردم تا انسان به ماه برود. اغلب از خودم مي‌پرسم چه کار ديگري مي‌توانم انجام دهم که به همان اندازه هيجان انگيز باشد؟ آنها راجع به سفر به مريخ صحبت ميکنند و من با شنيدن آن از خوشحالي به هوا مي‌پرم. من با اين کار دوباره جواني‌ام را بدست آورده‌ام و دوست دارم همچنان اينجا باشم تا تحقق آن را ببينم."
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت : shahdan