خورشيد
خورشيد يا خور يا هور يکي از ستارگان کهکشان ماست. و تنها ستاره سامانه خورشيدي مي باشد. منبع اصلي نوروگرماودر يک کلام زندگي بر روي زمين اين ستاره است که با فاصله اي حدود 150 ميليون کيلومتري از زمين قرار گرفته و قطري تقريباً معادل 1ميليون 390 هزار کيلومتر و وزني معادل 330 هزار بار سنگين تر از زمين دارد.
تنها ستاره منظومه شمسي است و حدودا شامل 86/99% درصد جرم کل منظومه شمسي را تشکيل مي دهد . خورشيد به دليل جرم عظيمش داراي نيروي گرانش بسيارقوي است ، طوري که سيارات را وادار کرده در مدارشان بر گردش حرکت کنند.
مشخصات فيزيکي خورشيد :
1-قطر خورشيد درحدود 1,392,000 کيلومتر يا 109 برابر قطر زمين است
2- جرم خورشيد 333,000 برابر جرم زمين است (جرم زمين 1027×6 ) و مقدار جرمي که خورشيد از دست مي دهد درحدود 4/2 ميليون تن در ثانيه است
3- قطر خورشيد حدود 1392000 کيلومترکه معادل 109 برابر قطر زمين است.
4- وزن مخصوص خورشيد 41/1 گرم بر سانتي متر مکعب است.
5- حجم خورشيد 1033× 4/1 سانتي متر مکعب که حدودا معدل 1,400,000 برابر حجم زمين است
6- دماي مرکز خورشيد 000/000/15درجه کلوين(20,000,000 درجه سانتي گراد) است
7- مدت چرخش وضعي: 25 روزدر استوا که درحوالي قطب ها به 34 روز مي رسد
8- يک سال کيهاني زماني است که خورشيد يک بار به دور کهکشان مي چرخد ودر حدود 225 ميليون سال است
9- قطر زاويه اي خورشيد درآسمان 32 دقيقه است . قدر ظاهري خورشيد 7/26- است
ترکيب شيميائي خورشيد :
در حدود 99% وزن خورشيد را گازهاي هيدروژن(H2) و هليوم (He) تشکيل داده اند ، که از مقدار نيز حدود 70% هيدروژن39% هليوم و يک درصد مابقي ، شامل ساير گازها مي شود. در خورشيد هرثانيه 500 ميليون تن هيدروژن به هليوم تبديل مي شود که فقط حدود 5% آن به شکل انرژِي از خورشيد خارج مي گردد
سال نوري
سال نوري يکي از يکاهاي سنجش فاصله است که بيشتر در محاسبات مربوط به کيهانشناسي و نجوم به کار ميرود. سال نوري طبق تعريف برابر است با مسافتي که نور در خلاء در مدت يک سال طي ميکند. بيشترين سرعت نور در خلاء است که تقريباً برابر است با 300،000 کيلومتر بر ثانيه. سال نوري تقريباً برابر با 9،460،800،000،000 کيلومتر است.
فهرست درخشان ترين ستارهها
اين فهرستي است از درخشانترين ستارههاي آسمان شب به ترتيب از پرنورترين به کمنورتر. اين فهرست تا قدر ظاهري 2 ادامه دارد. قدر ظاهري تمام ستارگان به درخشندگي واقعي و فاصله آنها از ما بستگي دارد. براي نمونه ستاره سهيل در اصل بسيار نورانيتر از ستاره شباهنگ است ولي بخاطر اينکه سهيل نسبت به شباهنگ از ما خيلي دورتر است قدر ظاهري آنها يعني نورانيتشان تقريباً يکسان و برابر ديده ميشود.
قدر ظاهري-نام در فارسي- نامگذاري باير - نام انگليسي
26?5- خورشيد - Sun
0?04- نگهبان شمال-آلفا گاوران (α Boo)- Arcturus
0?01- رجل قنطورس-آلفا قُنطورس 1(α1 Cen)- Alpha Centauri
0?03- کرکس نشسته-آلفا شلياق-(α Lyr) Vega
0?08- بُزبان-آلفا ارابهران -(α Aur) Capella
0?38 -شِعراي شامي-آلفا سگ کوچک- (α Cmi) Procyon
0?46- آخرالنهر-آلفا نهر- (α Eri) Achernar
0?5*- اِبطالجوزا-آلفا شکارچي -(α Ori) Betelgeuze
0?61- حَضار-بتا قنطورس- (β Cen) Agena يا Hadar
0?77- کرکس پرنده-آلفا عقاب- (α Aql) Altair
0?85*- دَبَران-آلفا گاو- (α Tau) Aldebaran
0?72- سهيل-آلفا شاهتخته- (α Car) Canopus
درخشندگي بسياري از ستارگان متغير است. مقدار ذکرشده يک اندازه ميانگين است.
بايد در نظر داشت که درخشندگي سيارههاي تير، ناهيد، بهرام، مشتري و کيوان نيز در محدوده همين جدول قرار دارند.
اگر همه ستارگان را در 10 پارسکي (هر پارسک برابر است با 30?1 ميليون ميليون کيلومتر) بچينيم درخشندگي ستارگان به اين ترتيب خواهد بود:
-1سهيل (درخشندگي آن 1900 برابر خورشيد است)
2- بزبان (يک غول سرخ است)
3-کرکس نشسته
4شباهنگ (يک جفت کوتوله سفيد به نام توله دارد)
5 - رجل قنطورس
برخي از ستارهها نامهاي گوناگوني در زبان فارسي دارند. گروهي از اين نامها از زبان پارسي ميانه به ما رسيدهاند مانند ونند، اپوش، تير، تيشتر، سدويس، ميخگاه، اسپور، بشن، يوغ، درفشه (درفشگ)، پسي، پها، پرک، اگست، پارند، مزدهداد.
شباهنگ:شِعراي يماني،کاروانکُش،وَراهَنگ،شبکش،تير، تيشتر
سهيل: پَرَک، اگست
بزبان: عَيّوق، پارَند، مَزدهداد
نگهبان شمال: سِماک رامح، حارس شمال، حارسالسماء.
کرکس نشسته: نسر واقع، وَنَند.
کرکس پرنده: نسر طائر، يوغ (در پارسي ميانه)
بزبان: نگهبان، عيوق
پاي شکارچي: رجلالجبار، رجلالجوزا
شانه گاوران: منکب الجوزا
قلب عقرب: سَدويس، اپوش، دل
رأس پيکر پسين: رأس التوأم الموخّر
رأس پيکر پيشين: رأس التوأم المقدم.
جمع رأس پيکر پسين و رأس پيکر پيشين را در پارسي ميانه رَخوَت ميناميدند.
شوله: دِرَفشه (درفشگ)
شرطين: پَديسپَر
شانه ارابهران: (منکب ذيالعنان)
فهرست صورتهاي فلکي
به گروهي از ستارهها که در تجسم انسان شکل و پيکربندي مش صورت فلکي يا پيکر آسماني ميگويند.
صورتهاي فلکي در فرهنگهاي گوناگون حضور داشتهاند و طي گذشت زمان تغييراتي هم در تقسيمبندي، تعداد و نامگذاري آنها صورت گرفته است. جدول زير نامهاي فارسي صورتهاي فلکي امروزي را نشان ميدهد
88 صورت فلکي امروزي
آبمار • آتشدان • ارابهران • اژدها • اسب بزرگ • اسب کوچک • اسکنه • آفتابپرست • بادبان • بزغاله • برساووش • بره • پياله • پيکان • تاج جنوبي • تاج شمالي • تازيها • ترازو • تکشاخ • تلسکوپ • تلمبه • تور • توکان • جوي • چلپاسه • چليپا • خرچنگ • خرس بزرگ • خرس کوچک • خرگوش • درنا • دلفين • دلو • دوپرگار • دوپيکر • دوشيزه • ذاتالکرسي • روباهک • زانوزده • زرافه • زن برزنجير • ساعت • سپر • سکستان • سگ بزرگ • سگ کوچک • سنگتراش • سهپايه • سهسو • سياهگوش • سيمرغ • شاهتخته • شکارچي • شلياق • شير • شير کوچک • طاووس • عقاب • قطبنما • قنطورس • قيفاووس • کبوتر • کژدم • کشتيدم • کلاغ • کمان • کوره • کوهميز • گاو • گاوران • گرگ • گونيا • گيسو • مار • مار باريک • مارافساي • ماکيان • ماهي •ماهي پرنده • ماهي جنوب • ماهي زرين • مثلث جنوبي • مرغ بهشتي • مگس جنوبي • ميکروسکوپ • نهنگ • هشتک • هندي
قمر هاي طبيعي
قمرهاي طبيعي قمر هايي هستند که به طور طبيعي در محور جاذبه يک سياره قرار گرفتهاند. ماهواره ها و ايستگاه هاي فضايي جزء قمر هاي مصنوعي حساب مي شوند.
قمر به طور کلي شيئ است که به دور مدار يک سياره در گردش است.
تفاوت گردش ماه به دور سياره با گردش سياره به دور خورشيد اين است که شيئ آسماني پس از اسارت در ميدان جاذبه سياره حرکت کرده و در آخر به مکاني ميرسد که جاذبه سياره و ستاره، هيچکدام بر آن تاثيري ندارد. سپس در خطي که جاذبه صفر وجود دارد شروع به حرکت کرده و مداري مجازي را تشکيل ميدهد
فهرست قمرهاي منظومه ي شمسي
قمرهاي بزرگ منظومه شمسي شامل ماه قمر زمين، قمرهاي مشتري به قرار گاليلن، يو، اروپا، گانيمدوکاليستو ، تيتان قمر کيوان و قمر تريتون از نپتون. در منظورمه شمسي هشت سياره و سه سيارهکوتوله قرار دارد که قمرهاي آنها به شرح زير است:
کهکشان
کهکشان به مجموعه ستارگان، گاز و غبار گفته ميشود که با نيروي جاذبه کنار هم نگاه داشته شدهاند
کوچکترين کهکشانها داراي عرضي برابر با چند صد سال نوري هستند و بزرگترين کهکشانها تا 3 ميليون سال نوري عرض دارند و شامل بيش از 1000 ميليارد ستاره هستند. اشکال کهکشانها بر اساس شيوهاي طبقه بندي ميشود که طبق شيوه طبقه بندي ستاره شناسآمريکايي، ادوين هابل، شکل يافتهاست. در مورد تکامل کهکشانها اطلاعات قطعي کمي در دست است. تنها مطلب مورد اطمينان اين است که کهکشانها ميلياردها سال پيش به شکل تودهاي از ابرهاي گازي و غباري بوجود آمدند.
کهکشان به مجموعه ستارگان، گاز و غبار گفته ميشود که با نيروي جاذبه کنار هم نگاه داشته شدهاند. کوچکترين کهکشانها داراي عرضي برابر با چند صد سال نوري هستند و بزرگترين کهکشانها تا 3 ميليون سال نوري عرض دارند و شامل بيش از 1000 ميليارد ستاره هستند. اشکال کهکشانها بر اساس شيوهاي طبقه بندي ميشود که طبق شيوه طبقه بندي ستاره شناسآمريکايي، ادوين هابل، شکل يافتهاست. در مورد تکامل کهکشانها اطلاعات قطعي کمي در دست است. تنها مطلب مورد اطمينان اين است که کهکشانها ميلياردها سال پيش به شکل تودهاي از ابرهاي گازي و غباري بوجود آمدند.
طبقه بندي کهکشان
کهکشانها داراي طبقه بنديهاي مختلفي هستند که عوامل موثر در اين طبقه بنديها شامل: ساختمان، تراکم، رنگ، نوع، تشعشعات و نورانيت و... است. از جمله طبقه بندي کهکشانها ميتوان به طبقه بندي ادوين هابل اشاره کرد که در اين طبقه بندي کهکشانها به سه دسته تقسيم ميشوند. 1- مارپيچي
2- بيضوي 3- نامنظم که هر کدام به زير مجموعههاي زيرتقسيم ميشوند
کهکشانهاي بيضوي به گروههاي E 0 - E 2 - E 5 - E 7
کهکشانهاي مارپيچي به گروههاي Sa - Sb - Sc - Sd
کهکشانهاي مارپيچي بسته به گروههاي SBa - SBb - SBc - SBd
کهکشان راه شيري داراي درازائي به طول 120000 سال نوري است. قطر اين کهکشان نيز در مرکز، رقمي معادل 20000 سال نوري وقطر بازوي آن در حدود 3000 سال نوري است. کهکشان ما در حدود 200 ميليارد ستاره دارد. منظومه شمسي و خورشيد در فاصله 30000 سال نوري از مرکز کهکشان قرار دارند و همچنين با سرعتي معادل 200 تا 300 کيلومتر بر ثانيه به دور مرکز کهکشان ميچرخد که حدود 225 ميليون سال طول ميکشد تا اين مجموعه يک بار بچرخد.
کم نورترين کهکشانها در طبقه بندي کهکشانهاي محلي در طبقه کهکشانهاي بيضوي هستند. کهکشانهاي غير منظم داراي ابرهاي ماژلاني، تعداد زيادي ستاره جوان و سحابي است که در آن ستارههاي جديد پديد ميآيند. کهکشانهاي مارپيچي هم مخلوطي از کهکشانهاي جوان و پير هستند. دربازوي جوان ترها ستارگان غول پيکر سفيد، ستارگاني مانند خورشيد، کوتولههاي سفيد و گازها و گرد وغبار وجود دارد
کهکشان راه شيري
کهکشان راه شيري داراي درازائي به طول 120000 سال نوري است. قطر اين کهکشان نيز در مرکز، رقمي معادل 20000 سال نوري وقطر بازوي آن در حدود 3000 سال نوري است. کهکشان ما در حدود 200 ميليارد ستاره دارد. منظومه شمسي و خورشيد در فاصله 30000 سال نوري از مرکز کهکشان قرار دارند و همچنين با سرعتي معادل 200 تا 300 کيلومتر بر ثانيه به دور مرکز کهکشان ميچرخد که حدود 225 ميليون سال طول ميکشد تا اين مجموعه يک بار بچرخد.
کهشانهاي همسايه با کهکشان راه شيري
نزديک ترين کهکشان به ما کهکشان آندرومدا است که از لحاظ ساختار درست مانند کهکشان راه شيري مارپيچي و داراي بازوست به همين دليل خواهر کهکشان راه شيري ناميده ميشود. اين کهکشان در فاصله 150000 سال نوري از ما قرار دارد و در حال حاضر نيز در حال دورشدن از ما ميباشد. اما متوسط فاصله کهکشانها حدود 2000000 سال نوري است.
منبع: لغتنامه دهخدا ارسال توسط کاربر محترم سايت :mohamadkiani