34 هزار حلقه قنات در ايران آنقدر ويژگيهاي خاص و منحصر به فرد دارند که پرداختن به همه آنها زمانبر و خارج از حوصله است. اما ميتوان اطلاعات کلي درباره قناتهاي ايران در اين بخش خواند.
قنات واژهاي فارسي است از ريشه «کنات». کنات از دو جز «کنه»، به معناي کندن و «آت»، علامت جمع است، نام ديگر قنات، کاريز است.
در ايران و ساير کشورهاي جهان براي قنات بيش از 27 اسم وجود دارد يا به عبارت ديگر، براي ناميدن اين شيوه آبياري بيش از 27 اصطلاح به کار برده ميشود.

? قناتهايي که فراموش شدند
 

عميقترين قنات ايران، قنات قصبه گناباد است که مادر چاه آن 350 متر عمق دارد و حتي زلزلههاي بزرگ نيز تاکنون به آن آسيبي نرسانده است.
طولانيترين قنات ايران قنات «زارچ» يزد با طول 100کيلومتر و تعداد چاههاي آن 2115 حلقه است.
پرآبترين قنات ايران، قنات «اکبرآباد» فسا در استان فارس است. قناتهاي تهران و ري که دشت ورامين را آبياري ميکردند تا 30 سال قبل جزو پرآبترين قناتهاي دنيا بودند ولي در 20 سال گذشته به دليل تخريب مادر چاهها و عدم لايروبي از رونق افتادهاند.
عجيبترين قنات ايران قنات دوطبقه «مون» اردستان است که حدود 800 سال پيش احداث شده است. اين قنات چاههاي مشترک ولي مادر چاهها و مظهر متفاوت دارد.

? قنات 2هزارساله جزيره
 

قنات دوهزارساله کيش در سال 1371 کشف شد. اين قنات همزمان با شهر زيرزميني کيش ساخته شده است. تاکنون 200 حلقه از اين چاهها در مسير قنات شناسايي شده که فاصله هرکدام از يکديگر به 14 تا 16 متر ميرسد. سقف قنات را لايههاي مرجاني به ضخامت 2 تا 15 متر و لايههاي زيرين قنات را خاک نفوذناپذير مارني تشکيل ميدهد که اين خاصيت باعث شده است تا آب باران پس از نفوذ از لايههاي مرجاني در عمق نفوذناپذير زمين تشکيل سفرههاي آب زيرزميني را بدهد.

? 300 رشته قنات خفته در تهران
 

در تهران دست کم 300 رشته قنات شناختهشده خفتهاند که طول بعضي از آنها به 18هزار متر ميرسد. همچنين نقشه ديجيتال قناتهاي تهران با استفاده از سيستم GIS تهيه شده است.
در استان خراسان 7230 رشته قنات با آبدهي يک ميليارد و 850 ميليون سانتيمتر مکعب در ثانيه وجود دارد يعني 9 برابر ذخيره سد کرج و 140 برابر ذخيره سد طرق. اين استان بيشترين آمار قناتهاي ايران را در اختيار دارد.

? قنات و گردشگري
 

امارات که علاوه بر درآمد سرشار نفت، خود را از اقتصاد گردشگري نيز بيبهره نگذاشته از قناتهاي خود نيز درآمدزايي ميکند.
در اطلاعيهاي که مرکز گردشگري قنات القصبه در دوبي منتشر کرده آمده: «به قنات القصبه دوبي بيائيد و انواعي از بهترين و عاليترين چايها را از سراسر جهان بچشيد. از چاي سياه تا سبز از شرق تا غرب ما انواع گوناگوني از چايهاي جهان را براي شما، خانواده و دوستان شما در اين مکان ارائه خواهيم کرد».

? عروسي قناتها
 

مراسم عروسي قنات يکي از آئينهاي مرسوم در رابطه با قنات است. در روستاها وقتي آب قنات کم و يا آن خشک ميشود، برايش عروسي ميگيرند. اين جشن هم اوايل بهار و تقريباً اواخر اسفند وقتي که اهالي ديگر از آمدن آب قنات نااميد شدند صورت ميگيرد.
مشهورترين افسانههاي قديمي ايران که فردوسي در شاهنامه به نظم آورده است و به نظر ميرسد با افسانههايي از يک قرن جلوتر به زبان عربي از سوي ابوجعفر طبري ايراني -که در دربار بغداد ميزيسته- نوشته شده منبع الهام مشترکي داشتهاند. اين افسانهها يک سلسله ابداعات تکنيکي و از جمله بهرهبرداري از معادن و کانالهاي آب ضروري براي کشاورزي را به هوشنگ (از نخستين پادشاهان سلسله اسطورهاي پيشداديان) نسبت ميدهند.
مصريها که به آب نيل و چشمههايشان افتخار ميکردند از زمان ورود داريوش به مصر از مقنيهاي ايراني تقليد کردند تا اين روش را جايگزين روشهاي سخت ديگر براي تامين آب کشور خشکشان کنند.
در دوره داريوش اول که اوج شکوفايي و اقدامات آبياري و حفر کاريز در سرتاسر فلات ايران به شمار ميرود، قناتهاي متعددي در قلمرو فلات ايران و در عمان و مصر حفر شد. بر اساس کاوشهاي باستانشناسي اين باور وجود دارد که کاريزهاي ايجاد شده در نواحي جنوبي خليجفارس، خراسان، يزد و کرمان در دوره هخامنشيان ساخته و قنوات قديمي قم و بسياري ديگر از مناطق ايران در عصر ساسانيان و قنوات تهران در دوره صفويه و قاجاريه حفر شده است.
ارسالي از طرف کاربر محترم :mashhadizadeh
/ع