چکيده: در تيرماه سال 1386، طرحي به نام سهميه بندي بنزين در جهت کاهش مشکل توزيع و مصرف بنزين کشور به اجرا در آمد که اثرات و بازتاب هاي زيادي داشته است . از آنجا که هر گونه تغيير در سيستم توزيع انرژي و سوخت در زندگي مردم اثري مستقيم دارد و از طرفي هم هرگونه برخورد و عکس العمل مردم در مواجهه با اين طرح بر ميزان موفقيت و برآوردن انتظارات از آن تأثيرگذار خواهد بود، اين مطالعه با تکيه بر جنبه اجتماعي آن ميزان پذيرش طرح سهميه بندي بنزين را مورد بررسي قرار داده است. اين تحقيق، کمي و پيمايشي و ابزار اصلي جمع¬آوري اطلاعات آن، پرسشنامه مصاحبه اي بوده است. جمعيت آماري تحقيق، همه کساني است که با وسائل نقليه شخصي و عمومي بنزين سوز و دوگانه سوز اعم از سواري، وانت و موتور سيکلت، در سطح شهر تهران تردد مي کنند و حجم نمونه آن 353 نفر بوده است. شيوه نمونه گيري تلفيقي از نمونه گيري خوشه اي و سهميه اي بوده است.
نتايج آن بدين صورت بوده که طرح سهميه بندي از سوي 5/29 درصد از پاسخگويان کم و خيلي کم پذيرفته شده و در ميان 5/44 درصد پاسخگويان در حد متوسط و همچنين از طرف 1/25 درصد پاسخگويان نيز بطور زياد و خيلي زياد مورد پذيرش واقع گرديده است. بطوريکه نمره پذيرش اجتماعي طرح سهميه بندي بنزين برابر 7/49 از 100 بدست آمد. همچنين متغيرهاي نفوذ اجتماعي از طريق متابعت، ارزيابي از شرايط تسهيلي سازماني، متغيرهاي نگرش نسبت به طرح،کنترل رفتار ادراکي، نفوذ اجتماعي از طريق دروني سازي، انتظارات ديگران و انتظار فايده از طرح بر پذيرش اجتماعي طرح تأثير مستقيم داشتند که در مجموع مدل تحقيق توانست 60 درصد از تغييرات متغير وابسته را تبيين نمايد. بطورکلي در اين تحقيق طرح سهميه بندي بنزين با رويکردي اجتماعي مورد بررسي قرار گرفته است.
واژگان کليدي:
بنزين، طرح سهميه بندي بنزين، پذيرش اجتماعي، وسائل نقليه بنزين سوز و دوگانه سوز، تهران

1.مقدمه
 

با توجه به اهميت بخش حمل ونقل به عنوان يکي از بخشهاي عمده مصرف انرژي کشور ، مديريت مصرف سوخت از اهميت ويژه اي در مديريت مصرف انرژي برخوردار است ، در اين ميان بنزين به عنوان سوخت غالب خودروهاي توليدي، با توجه به توليد روز افزون خودرو در جهان، يک کالاي استراتژيک محسوب مي گردد . در ايران نيز همواره تأمين بنزين مصرفي کشور يکي از مسائل مهم کشور بوده است. در سالهاي اخير نيز سناريو هاي زيادي در مورد نحوه قيمت گذاري و سيستم توزيع سوخت و بخصوص بنزين در کشور مطرح بوده و مورد بررسي قرار گرفت که از آن ميان مي توان به افزايش تدريجي قيمت آن، حذف يارانه پرداختي سوخت و آزاد سازي قيمت آن، سهميه بندي بنزين و ... اشاره نمود. طرح سهميه بندي بنزين و استفاده از کارت هوشمند سوخت مدتها در نهادهاي مختلف کشور مطرح و مورد بررسي بود، بطوريکه در حين مذاکرات تدوين قانون بودجه سال 1383 در مجلس که در آخرين روزهاي سال 1382 از تصويب مجلس ششم گذشت، اولين بار در متن پيشنهادات مطروحه نمايندگان محترم در صحن علني بحث کنترل عرضه و مصرف بنزين به وسيله کارت هوشمند سوخت مطرح و به تصويب رسيد و در متن قانون بودجه 1383 آمد (آقايي، 1386). تا اينکه سرانجام طرح سهميه بندي بنزين با نظر و تصميم دولت و مجلس محترم شوراي اسلامي کشور با آماده شدن زير ساختها و شرايط مورد نظر از جمله صدور کارت سوخت براي صاحبان وسائل نقليه و نيز تجهيز پمپهاي بنزين به دستگاه هاي کارت خوان و افزايش جايگاه هاي گاز، در ساعت بيست وچهار روز پنجم تير ماه سال 1386 به اجرا در آمد.

2.طرح مسئله
 

بر اساس آمارهاي منتشره مصرف سرانه بنزين براي هر ايراني در سال 1382 برابر با 310 ليتر در سال معادل 8/0 ليتر در روز بوده است که اين رقم در سال 1385 به 386 ليتر معادل 06/1 ليتر در روز رسيده است،يعني رشدي بالغ بر 5/24درصد در يک دوره سه ساله داشته است. (شريفي درآباد،1386: 37) طبق آمار سال 1385 روزانه بطور متوسط 74 ميليون ليتر بنزين در کشور مصرف شده که با توجه به ظرفيت توليد بنزين پالايشگاه هاي کشور، حدود 40 درصد آن از طريق واردات با صرف هزينه هنگفت ارزي تأمين شده است .همچنين به علت پايين بودن قيمت انرژي در کشورمان،دولت هر سال مبالغ سنگيني را صرف يارانه انرژي و بويژه سوخت مي کند. در سال 1385 مبلغ يارانه پرداختي براي بنزين، 15 ميليارد دلار بود که 6 ميليارد دلار آن هزينه يارانه پرداختي جهت واردات بنزين و 9 ميليارد دلار آن نيز براي مصرف داخلي 74 ميليون ليتر در روز بود. (شريفي درآباد،1386: 41) در اين شرايط بر طبق آمار ترازنامه انرژي سهم دهک دهم درآمدي از يارانه بنزين 7/32 درصد و سهم دهک اول 3/1 درصد است و از آنجا که روي هم بالغ بر 50% از کل يارانه بنزين نصيب دهک هاي نهم و دهم مي گردد دهکهاي بالاي درآمدي سهم بسيار بيشتري از يارانه بنزين دارند. از طرفي هم با نگاهي به روند مصرف انرژي و شاخصهاي بهره وري مصرف انرژي مانند شدت انرژي و مصرف سرانه انرژي مي توان به اين نتيجه رسيد که سياستهاي صرفه جوئي انرژي در ايران موفقيتي در حد انتظار نداشته است. (حاجي ميرزايي و نادريان،1385: 24) علاوه بر اين مسائل، موضوعاتي چون قاچاق بنزين، ترافيک، آلودگي هوا ، موجب گرديد تا طرح سهميه بندي بنزين با هدف برطرف کردن و يا کاهش مشکل توزيع و مصرف بنزين کشور به اجرا گذاشته شود . با توجه به اينکه اجراي طرحي به اين وسعت اثرات و بازتاب هاي زيادي مي تواند بر جاي نهد، اکنون که دو سال از اجراي آن مي گذرد اين سوال وجود مطرح مي شود که اين طرح تا چه توانسته اهدافي را که براي آن متصور بوده است را برآورده سازد؟ آيا اين طرح کماکان مي تواند پاسخگوي مسأله توزيع بنزين کشور باشد؟ اگرچه مسائل پيرامون اين طرح در نگاه اول بيشتر جنبه اقتصادي دارد ولي وجود ارتباط تنگاتنگ ميان سيستم حمل ونقل و عوامل انساني و همچنين ارتباط مستقيم مردم با طرح سهميه بندي موجب مي شود هر گونه تغيير در سيستم توزيع انرژي و سوخت در زندگي مردم اثري مستقيم داشته باشد بطوريکه هرگونه برخورد و عکس العمل افراد جامعه در مواجهه با اين طرح بر ميزان موفقيت و برآوردن انتظارات از آن تأثيرگذار خواهد بود. امروزه در مباحث ارزيابي تأثيرات اجتماعي علاوه بر شاخصهاي بنيادي و کليدي همچون دسترسي به مؤلفه پذيرش در طرح ها و پروژه هايي که با مردم سر و کار دارند، توجه زيادي مي شود .بنابراين از آنجا که طرح سهميه بندي بنزين ارتباطي مستقيم با مردم دارد، ميزان پذيرش اجتماعي اين طرح و همراهي مردم با آن است، نقش بسزايي در ميزان موفقيت طرح دارد. پذيرش اجتماعي به زبان ساده عبارت است از ميزان تصديق يک پديده يا رويداد در جامعه که برانسون آن را چنين تعريف مي کند" روشهاي به هم پيوسته ابراز رضايت عمومي که به وسيله آن قضاوتها به کمک الگوهاي قابل شناسايي و سياسي قشرهاي مختلف شهروندان بسط داده مي شود " حال سوالي که مطرح مي شود آن است که ميزان پذيرش اجتماعي طرح سهميه بندي چقدر است؟ و چه عواملي بر آن اثرگذارند؟

3. اهميت و ضرورت تحقيق
 

4.اهداف تحقيق
 

با توجه به توضيحات ارائه شده، اهداف تحقيق حاضر به شرح ذيل مي باشند:
1) بررسي ميزان پذيرش اجتماعي طرح سهميه بندي بنزين.
2) شناخت عوامل مؤثر بر پذيرش اجتماعي طرح سهميه بندي و تعيين سهم هر يک از عوامل

5.پيشينه و ادبيات موضوع
 

در زمينه مصرف انرژي مطالعات وتحقيقات زيادي با رويکرد فني و اقتصادي انجام شده است ولي توجه کافي به عوامل اجتماعي مؤثر بر آن نيز نشده است. در مورد طرح سهميه بندي بنزين نيز عمده تحليل ها نتيجه تحقيق و پيمايش علمي نيست و بيشتر با رويکرد اقتصادي به اين موضوع پرداخته شده است. در مورد مفهوم پذيرش اجتماعي نيز مي توان اظهار داشت اين مفهوم در ايران مفهومي جديد محسوب مي گردد، در تحقيقات خارجي نيز اگرچه به مفهوم پذيرش اجتماعي توجه شده ولي بيشتر بر مفهوم پذيرش تکنولوژي تکيه دارد و کمتر جنبه اجتماعي آن لحاظ شده است.با توجه شرايط خاص موضوع تحقيق، در اين پژوهش سعي بر آن شده است تا با استفاده از نظريه ها و مدلهايي که ناظر بر رفتار، نگرش و پذيرش تکنولوژي بوده اند و همچنين با بهره گرفتن از مطالعات پيشين مرتبط، مدلي تلفيقي طراحي شود تا بتواند پذيرش اجتماعي طرح سهميه بندي بنزين را بهتر تبيين نمايد. در اين پژوهش با توجه به ادبيات نظري و پيشينه تجربي، پذيرش اجتماعي در دو بعد در نظر گرفته شده است :1. برداشت ذهني پذيرش که قصد ونيت افراد را از پذيرش طرح شامل مي شود 2. بخش عيني آن که بيشتر ناظر بر جنبه رفتاري پذيرش طرح سهميه بندي بنزين است مبناي تئوريک مدل تحقيق، نظريه رفتار برنامه ريزي شده آيزن و فيشن باين قرار داده شده است و مطابق مدل هو و چاو،هر سه عامل تأثير گذار بر پذيرش (فردي، تکنولوژيک و اجرايي) مورد توجه قرار گرفته است. براي طراحي اين مدل علاوه بر موارد ذکر شده از نظريه نفوذ اجتماعي کلمن، نظريه گافمن، نظريه يادگيري اجتماعي جولين روتر، نظر لاک وود در مورد عوامل مؤثر بر کنش و واکنش، رويکرد سيستمي تحليل رفتار مصرف کننده، مدل پذيرش تکنولوژي و همچنين از مباحث جامعه شناسي تکنولوژي بهره گرفته شده است.

6.فرضيه هاي تحقيق

6-1 : فرضيه هاي اصلي:
بر اساس مدل و چارچوب نظري تحقيق، فرضيه هاي اصلي تحقيق به شرح ذيل زير مي باشند:
1) بين نگرش نسبت به طرح و پذيرش اجتماعي طرح رابطه مثبت و معني داري وجود دارد بطوريکه هر چه نگرش نسبت به طرح مثبت تر باشد ميزان پذيرش اجتماعي طرح بالاتر مي رود.
2) بين نفوذ اجتماعي از طريق متابعت و پذيرش اجتماعي طرح رابطه معکوس و معني داري وجود دارد. بطوريکه هرچه نفوذ اجتماعي بيشتر از طريق متابعت باشد ميزان پذيرش طرح کمتر خواهد شد.
3) بين نفوذ اجتماعي از طريق دروني سازي و پذيرش اجتماعي طرح رابطه مثبت و معني داري وجود دارد. بطوريکه هرچه نفوذ اجتماعي بيشتر از طريق دروني سازي بيشتر باشد ميزان پذيرش طرح نيز بيشتر خواهد شد.
4) بين کنترل رفتار ادراکي فرد و پذيرش اجتماعي طرح رابطه مثبت و معني داري وجود دارد. بطوريکه هر چه کنترل رفتار ادراکي فرد در مورد طرح بيشتر باشد پذيرش اجتماعي طرح بيشتر مي شود.
5) بين ارزيابي از شرايط تسهيلي سازماني و پذيرش اجتماعي طرح رابطه مثبت و معني داري وجود دارد. بطوريکه هر چه ارزيابي از شرايط تسهيلي سازماني طرح بهتر باشد ميزان پذيرش اجتماعي طرح بيشتر مي شود.
6-2 : فرضيه هاي فرعي(غيرمستقيم):

7.نتايج و يافته ها
 

8. جمع بندي و نتيجه گيري
 

به سبب گستردگي موضوعي چون طرح سهميه بندي بنزين مي بايست سه قطب را در اين موضوع دخيل دانست 1. قطب سياسي 2. قطب اقتصادي 3. قطب فرهنگي – اجتماعي. بطوريکه دولت نماينده قطب سياسي و نظام قدرت با اجراي طرح سهميه بندي و اتخاذ تصميمات و تدابيري جهت اجراي آن است. قطب اقتصادي نيز عامل برانگيزاننده اي که علت اصلي اجراي طرح سهميه بندي به آن بر مي گردد، بطوريکه چگونگي تأمين سوخت و بويژه بنزين به عنوان کالايي اساسي که در سالهاي اخير گريبانگير اقصاد کشور بوده است. همچنين قطب فرهنگي – اجتماعي به منزله بستري است که رويدادهاي مربوطه در اين بستر اتفاق مي افتند و هرگونه رفتار و يا کنشهايي که در اين بستر صورت مي گيرد ارتباط مستقيم با سرنوشت طرح سهميه بندي بنزين خواهد داشت. بازيگران اصلي اين بستر، به عنوان استفاده کنندگان اين طرح انسانهايي هستند که بدون در نظر گرفتن آنها و رفتارهايشان، هيچ تحليلي در مورد مسائل طرح سهميه بندي بنزين از قدرت تبييني بالايي برخوردار نخواهد بود .بدين ترتيب در مطالعه حاضر سعي شد عواملي که موجب بروز رفتارهاي افراد در قبال طرح سهميه بندي بنزين مي شوند، تحليل و تبيين شوند تا ضمن تحليل وضع موجود رويدادهاي آينده را نيز در مورد اين طرح و طرحهاي مشابه پيش بيني نمود بطوريکه با توجه به پيوستگي قطب هاي ذکر شده نتايج اين مطالعه بتواند چراغ راه قطب هاي سياسي و اقتصادي کشور در مورد اين موضوع باشد. طبق رهيافتي که "بر ساخته شدن اجتماعي تکنولوژي" ( SCOT) نام دارد، طرح سهميه بندي بنزين نيز با توجه به تغيير الگوي رفتاري، از حالت انفعالي به سمت رفتاري مداخله گر، پذيرش اجتماعي طرح سهميه بندي بنزين و نحوه درک و رفتار افراد در مورد اين طرح، لازمه موفقيت آن خواهد بود که بر اساس يافته هاي تحقيق حاضر اين ميزان برابر 7/49 از 100 با انحراف معيار 43/15 بدست آمد. بطوريکه مي توان اظهار داشت، پذيرش اجتماعي طرح سهميه بندي بنزين از سوي مردم تهران در حد متوسط رو به پايين قرار دارد . اگرچه اين براي طرحي که به نوعي محدوديت براي مردم ايجاد کرده نمي تواند کارنامه چندان ضعيفي باشد ولي وقتي اين را در مقياس وسيع تري همچون کشور در نظر بگيريم آنگاه متوجه مي شويم که چه خيل زيادي از افراد اين طرح را نپذيرفتند و يا در حد کمي پذيرفتند بطوريکه بخشي از مشکلاتي که هم اکنون کشور در ارتباط با اين طرح با آن مواجه است مي تواند ناشي از همين باشد در حاليکه مي توان با در نظر گرفتن مواردي که در قسمت عوامل مؤثر بر پذيرش طرح مورد بحث قرار گرفته است، با ارتقاي سطح پذيرش اجتماعي طرح در جامعه،تا حدي موجب کاهش و يا پيشگيري از برخي مشکلات پيش روي طرح گرديد. نتايج مطالعه حاضر در شناسايي و سهم هر يک از عوامل مؤثر بر ميزان پذيرش طرح سهميه بندي بنزين در تبيين آن نشان داده که متغيرهاي نفوذ اجتماعي از طريق متابعت ،ارزيابي از شرايط تسهيلي سازماني، نگرش نسبت به طرح ،کنترل رفتار ادراکي، نفوذ اجتماعي از طريق دروني سازي ، انتظارات ديگران و انتظار فايده از طرح بر ميزان پذيرش طرح سهميه بندي بنزين تأثيري مستقيم داشته اند بطوريکه بجز متغير نفوذ اجتماعي از طريق متابعت که رابطه معکوس و منفي با پذيرش اجتماعي طرح داشته، بقيه موارد رابطه اي مثبت با آن داشته اند. در اينجا با توجه به ماهيت اجرايي طرح سهميه بندي بنزين دولت را مي توان به عنوان عامل بيروني در نظر گرفت که با اجباري کردن طرح سعي بر اعمال نفوذ بر کنش افراد و چگونگي تأمين بنزين آنها دارد. که اين اجبار در استفاده از طرح با توجه به نتايج تحليل رگرسيوني مؤثرترين عامل در تبيين پذيرش طرح شناخته شده است .در واقع دولت عليرغم آنکه با اجباري کردن استفاده از طرح سهميه بندي بنزين،در پي ثبات در حوزه مصرف بنزين کشور بوده است ولي اين اجبار که به کمک اقتدار دولت در عرصه توليد و توزيع بنزين اعمال شد، به علت برداشت و درک متفاوت از اهداف طرح ها وبرنامهها از سوي مجريان طرح سهميه بندي بنزين و مردمي که برنامه براي آنان طرحريزي و اجرا شده، تأثيري مثبت بر پذيرش طرح از سوي افراد نداشته است. همچنين با توجه نظريه هو و چاو در مورد پذيرش تکنولوژي، مشخصه هاي سازماني و اجرايي طرح سهميه بندي بنزين که تحت عنوان متغير ارزيابي از شرايط تسهيلي سازماني در مدل در نظر گرفته شده بود، به عنوان دومين عامل مؤثر بر پذيرش طرح سهميه بندي بنزين شناسايي شده که اثري مثبت داشته است بطوريکه هرچه ارزيابي افراد از آن شرايط تسهيلي سازماني مطلوب تر باشد، پذيرش طرح نيز بالاتر خواهد بود. به عبارت ديگر مي توان با لحاظ کردن يک سري موارد و ارتقاي سطح تسهيلات مربوط به طرح تا اندازه زيادي موجب ارتقاي سطح پذيرش طرحي مانند سهميه بندي بنزين، از طرف مردم و جامعه، شد. همچنين متغيرهاي ديگري که به شواهد تجربي بر پذيرش اجتماعي طرح سهميه بندي بنزين اثرگذار بوده اند نوع نگرش نسبت به طرح و همچنين کنترل رفتار ادراکي، نفوذ اجتماعي از طريق دروني سازي، انتظارات ديگران و همچنين انتظار فايده از طرح بوده است. بنابراين با تغيير نگرش افراد نسبت به طرح مي توان ميزان پذيرش آن را از سوي افراد ارتقا داد و از آنجاييکه نگرش به طرح خود از سه متغير ارزيابي فايده، انتظار فايده و نگرش به طرح هاي دولتي اثر مي پذيرد، مي بايست با مورد توجه قرار دادن اين متغيرها و ارتقاي آنها موجب نگرش مثبت تر افراد نسبت به طرح گرديد. همچنين با توجه به نتايج هرچه استفاده از طرح و کنار آمدن با آن از سوي افراد راحت تر ارزيابي شود و موجب نگراني کمتري باشد ميزان پذيرش طرح بالاتر خواهد بود. بنابراين لازم است با اطلاع رساني هاي به موقع و مناسب سطح نگراني افراد را کاهش يابد. نفوذ اجتماعي از طريق دروني سازي متغير ديگري است که بر متغير وابسته اين مطالعه تأثير مستقيم دارد.از آنجا که دسته اي از عوامل به عنوان عوامل دروني وجود دارند که کنشگر را از درون جهت مي دهند،.چنانکه نتايج تجربي هم گوياي آن است،مکانيسم ها و فرآيندهاي اجتماعي(شامل فرآيند جامعه پذيري) توسط دروني سازي ارزشها و هنجارهاي مرتبط با مصرف بنزين و طرح سهميه بندي با ارتقاي همنوايي فرد با جامعه، شرايطي را فراهم مي کنند که موجب کاهش نيازمندي به نيروي اجرايي براي الزام و انجام و رعايت ضوابط طرح سهميه بندي مي شوند. در مورد انتظارات ديگران به عنوان متغير تأثيرگذار بر پذيرش اجتماعي،با تکيه بر نظريه يادگيري اجتماعي مي توان گفت اگر از رفتاري انتظار مثبت وجود داشته باشد، آنگاه مردم علاقه بيشتري نسبت به آن رفتار و انجام دادن آن از خود نشان مي دهند .همچنين انتظار فايده از طرح، کمترين تأثيرگذاري را بر متغير وابسته تحقيق در بين متغيرهايي که اثر مستقيمشان شان معني دار بوده،داشته است . اين متغير که از مدل رفتار برنامه ريزي شده وام گرفته شده است مبين آن است که هر چه افراد انتظار فايده بيشتري از طرح داشته باشند، طرح سهميه بندي را بيشتر مورد پذيرش قرار مي دهند.همچنين با توجه به نتيجه تحليل مسير اين متغير بطور غير مستقيم نيز با اثرگذاري بر متغير نگرش به طرح بر ميزان پذيرش طرح تأثير مي گذارد.
بنابراين با توجه به نتايج مطالعه و سطح پذيرش اجتماعي طرح سهميه بندي بنزين،مي توان اظهار داشت با برنامه ريزي و اجراي دقيق و ارائه تسهيلات مطلوب تر در کنار طرح هاي اين چنيني و برطرف کردن مشکلات اجرايي آن، ظرفيت اجرا و پذيرش اجتماعي طرحهاي مشابه در ايران تا حدودي وجود دارد.

9. پيشنهادات:
 

در اين بخش با استفاده از نتايج پژوهش پيشنهاداتي کاربردي در خصوص پذيرش اجتماعي طرح سهميه بندي و کاهش مشکلات اجتماعي ناشي از اجرا و لغو آن ارائه مي گردد.
1. يکي از مشکلات صاحبان خودرو که عينيت زيادي در سطح شهر تهران دارد و رفع آن تا اندازه زيادي مي تواند بر آرام شدن جو رواني در اين خصوص مؤثر باشد، مشکل کمبود جايگاه هاي گاز و بنزين است. که با در نظر گرفتن روند افزايشي خودروهاي دوگانه سوز در ناوگان حمل و نقل شهر تهران و شماره گذاري روزانه 3500 خودرو و موتور سيکلت در تهران، مي بايست افزايش جايگاه هاي گاز و بنزين در اولويت هاي اجرايي سازمانهاي ذيربط قرار گيرد.
2. با توجه به اهميت انتظارات ديگران و ارتقاي سطح حساسيت جامعه بخصوص در ميان خانواده ها، برنامه هاي آگاه سازي و اطلاع رساني در غالب تبليغات هاي تلوزيوني، کارگاه هاي آموزشي براي خانواده ها و برگزاري برنامه هاي فوق برنامه در مدارس در موضوعاتي چون روشهاي صرفه جويي در مصرف سوخت، فرهنگ استفاده از حمل و نقل عمومي و.... مي توانند تا حد زيادي در اين راستا مفيد واقع شوند.
3. با توجه به عدم رضايت افراد از کميت حمل و نقل عمومي در تهران و همچنين از آنجا که دسترسي آسانتر به وسيله نقليه شخصي، کم بودن و شلوغي حمل و نقل عمومي از دلايل اصلي استفاده از وسيله نقليه شخصي بجاي عمومي از نتايج بدست آمده بوده است،گسترش سيستم حمل و نقل عمومي در شهر تهران مي بايست در اولويت برنامه ها قرار گيرد .
4. مي بايست با ارتقاي هم ذات پنداري با منافع جمعي در ارتباط با طرح سهميه بندي ضمن کمرنگ تر شدن نقش اجبار و متابعت در استفاده از طرح، موجبات پذيرش بيشتر آن در جامعه فراهم گردد. بطوريکه مي توان با زمينه سازي براي ارتقائ روحيه و اخلاق شهروندي و همچنين اعمال سياستهايي تشويقي نظير تقدير از افرادي که مصرف بهينه داشته و سعي مي کنند رفتاري در چارچوب ضوابط طرح داشته باشند و يا ...، افراد را به رعايت ضوابط طرح ترغيب نمود به گونه اي که ازجنبه اجبار آن کاسته و جنبه انگيزشي و داوطلبانه آن بيشتر شود.
5. انتظار افراد از فايده هاي طرح سهميه بندي مي بايست بالا رود. اين نکته مي تواند براي اجراي طرح هاي مشابه جديد نيز کاربرد داشته باشد. از کاربردهاي ديگر آگاه سازي، ارتقاي سطح درک افراد از توانايي شان در ارتباط با طرح (کنترل رفتار ادراکي)مي باشد که اين امر نيز به پذيرش بيشتر طرح مي انجامد.
6. با توجه به ارزيابي ضعيف افراد از نحوه دوگانه سوز کردن خودروها، در بخش ارزيابي از شرايط تسهيلي سازماني ، لازم است تا ضمن سازگار کردن بيشتر موتور خودرو با گاز مورد استفاده و کاهش مدت انتظار افراد را براي گاز سوز کردن خودروهايي که در هنگام توليد، گاز سوز نشده اند، نظارت دقيقي بر مراکز و نمايندگي هايي که خودرو ها را دوگانه سوز مي کنند، صورت گيرد تا مردم اعتماد بيشتري به خودروهاي دوگانه سوز داشته باشند.
7. با توجه به اينکه نگرش به طرح هاي دولتي چندان مثبت نمي باشد، مي بايست با ارتقائ سطح اعتماد مردم به دولت و طرح هاي اجرايي آن اين نگرش و ذهنيت را به تدريج و در دراز مدت تغيير داد.
منابع:
. آقايي تبريزي، محمد، 1386، واقعيتهاي ناگفته درباره سهميهبندي و وضعيت بنزين
. حاجي ميرزايي،سيد محمدعلي، نادريان،محمد امين،1385، آسيب شناسي برنامه هاي صرفه جويي در مصرف انرژي در ايران، نشريه بررسيهاي اقتصاد انرژي شماره 6، مؤسسه مطالعات بين المللي انرژي
. دواس، دي. اي، 1383، پيمايش در تحقيقات اجتماعي، ترجمه هوشنگ نايبي، تهران، نشر ني
. رفيعپور، فرامرز، سنجش گرايش روستاييان نسبت به جهادسازندگي. وزارت جهادسازندگي. 1372
. شريفي درآباد،مهدي،1386، بررسي وضعيت مصرف بنزين در ايران و راهکارهايي براي بهبود مصرف آن ،بررسي هاي اقتصاد انرژي، شماره 10، مؤسسه مطالعات بين المللي انرژي.
. عسکري، محسن،1385، پذيرش اجتماعي شاخصي فراگير درمسائل ترافيکي و حمل ونقل، هفتمين همايش مهندسي حمل و نقل و ترافيک ايران
. Cernea Michael M, Kudat Ayse,(1997)Social Assessments for Better Development ,Case Studies in Russia and Central Asia.
. Davis, F. D. “Perceived Usefulness, Perceived Ease of Use, and User Acceptance of Information Technology,” MIS Quarterly (13:3), 1989, pp. 319-339.
. Francis, Jillian, Martin P Eccles,and etl, (2004), CONSTRUCTING QUESTIONNAIRES BASED ON THE THEORY OF PLANNED BEHAVIOUR, Centre for Health Services Research, University of Newcastle.
. Kelman, Herbert C, 1958, Compliance , identification and internalization tree process of attitude change. Conflict resolution , volume II , number I
. Schaper, Louise, Pervan, Graham, A Model of Information and Communication Technology Acceptance and Utilisation by Occupational Therapists, Decision Support in an Uncertain and Complex World: The IFIP TC8/WG8.3 International Conference 2004.
. Venkatesh , Viswanath , Morris , Michael , Davis , Gordon , Davis , Fred, USER ACCEPTANCE OF INFORMATIONTECHNOLOGY: TOWARD A UNIFIED VIEW , MIS Quarterly Vol. 27 No. 3, pp. 425-478/September 2003
. Venkatesh, V. & Davis, F. D. 2000, "A theoretical extension of the Technology Acceptance Model: four longitudinal field studies", Management Science, vol. 46, no. 2, pp. 186-204.
In the name of God
A Survey of the Social Acceptance of Gasoline Rationing System
S. Amir Talebian , Masoud Golchin , Abdollah Omrani majd
Abstract
Gasoline as the principal fuel of cars is currently considered worldwide as a strategic commodity, Recently in Iran, in an attempt to resolve or mitigate problem of distribution and consumption of fuel especially those related to gasoline, a "gasoline rationing system" was implemented nationwide. Our goal here is to evaluate the achieved aim and perceived expectations regarding the implementation of rationing system, in the city of Tehran, as far as its social acceptance is concerned. It is known that changes in fuel distribution system will directly affect people"s lives. On the other hand, people"s behavior and reactions towards a newly introduced limited distribution system, will affect the rate of success. This survey-method research was conducted using a social approach encompassing perspectives derived from sociology of energy consumption, behavioral theories and technology acceptance models, in studying the social acceptance of Gasoline Rationing System. The statistical population included private and public gasoline run motor vehicles. The volume of the sample is . This study utilized a designed model in which social acceptance is treated as the depended variable. Some independent variables has been known that effect on dependent variable, these (independent variables) include: attitude toward rationing system, social influence(compliance and internalization), Evaluation of Outcome, Expectation of Benefit, Evaluation of facilitation conditions, Perceived behavioral control, Others" Expectations and attitude toward governmental projects.
By the results of survey, the scale of social acceptance of Gasoline Rationing System is estimated from . In addition, the designed model explained and predicted % of changes regarding the social acceptance of the implemented system.
Key Words:
Social acceptance, Gasoline, Rationing System, Attitude, Behavior, Consumption, Tehran
ارسالي از طرف کاربر محترم : mohammad_43
/ع