تحليل دکتر موسي غني نژاد، استاد دانشگاه صنعت نفت و عضو هيأت تحريريه ماهنامه «اقتصاد ايران»، از مزيت هاي بازار رقابتي بازار رقابتي در مقابل تجارت محدود يا همان بازار انحصاري، داراي اين فضيلت است که در آن منافع عمومي نسبت به منافع گروهي خاص، بيشتر تأمين مي گردند. اين موضوع از ديرباز تاکنون، مورد تأکيد قرار گرفته است که در تجارت انحصاري، تنها نفع عده اي معدود حاصل مي شود، ولي در تجارت رقابتي منافع عده کثيري تأمين مي گردد. اما عملکرد مکانيزم بازار در شرايط رقابتي به عنوان موضوع پژوهش علمي مستقل، تنها در انديشه اقتصادي مدرن مطرح مي شود و در واقع مي توان گفت که مباني مفهومي اقتصاد مدرن، همگي از پارادايم "بازار رقابتي ها" نشأت گرفته است.

? دستاوردهاي بازار رقابتي
 

بازار رقابتي در درجه اول يک شبکه اطلاع رساني بسيار کارآمد در خصوص خواسته ها و ترجيحات افراد در رابطه با استفاده از منابع کمياب است. قيمت هاي نسبي بازار و تغييرات آنها، از يک سو حامل بار اطلاعاتي بسيار مهمي درباره اولويت هاي مصرفي مردم مي باشند و از سوي ديگر در بر دارنده امکانات توليدي هستند. مردم با انتخاب هاي اقتصادي آزادانه خود در مورد خريد يا امتناع از خريد کالاهاي مختلف، سيستم اطلاع رساني خودکاري را در جامعه به وجود مي آورند، به طوري که در سايه آن، تخصيص منابع در دسترس، جهت استفاده بهينه بر حسب اولويت هاي افراد سوق داده مي شود.
برخلاف آنچه که مخالفان نظام بازار مي گويند، آزادي انتخاب در اين سيستم، نه تنها به معناي نابساماني و هرج و مرج نيست، بلکه موجد نظم هاي چند مرکزي بسيار پيچيده اي است که از نظر توان انتقال سريع اطلاعات به مشارکت کنندگان مستقل و پراکنده، به هيچ وجه قابل قياس با نظم هاي سازماني کنترل شده تک مرکزي نيست. اطلاعات مربوط به تصميمات مصرف کنندگان و توليدکنندگان در خصوص چگونگي استفاده از منابع اقتصادي به طور خودکار و با سرعت، از طريق مکانيزم قيمت ها در ميان کليه افراد ذينفع بازار پراکنده مي شوند و در نتيجه، کل سيستم در سايه عقلانيت ناشي از اطلاعات درست و کارآمد عمل مي کند.
علاوه بر کارايي ناشي از شبکه اطلاع رساني، بازار رقابتي داراي دو ويژگي بسيار مهم ديگر است. اين دو ويژگي که البته در ارتباط بسيار نزديک با خاصيت اطلاع رساني هستند، عبارتند از اين واقعيت که فرآيند رقابتي، هميشه و در همه جا از جمله بازار به صورت اسلوب اکتشاف و خلاقيت عمل مي کند. در عرصه مسابقات ورزشي نيز آنچه در جريان رقابت اتفاق مي افتد در درجه اول کشف بهترين ها و در عين حال، ايجاد انگيزه و مهيا نمودن امکانات مناسب براي خلاقيت ها است. اين فرآيند اکتشاف و خلاقيت به طريق اولي در شکل بسيار پيچيده تري در بازار رقابتي وجود دارد. شيوه هاي کم هزينه تر توليد، محصولات جديد و جايگزين - چه در خصوص کالاهاي مصرفي و چه در خصوص کالاهاي سرمايه اي - همگي در نتيجه فرآيند رقابتي شکل مي گيرند. کارآفرينان، مديران برتر، تکنولوژي ها و محصولات جديد در فرآيند رقابتي شناخته مي شوند و مورد استفاده عمومي قرار مي گيرند. توليدکننده اي که رقيبي ندارد، چندان نيازي به بالا بردن بهره وري توليد خود نمي بيند و انگيزه اي براي تحقيق و جست وجوي روش هاي توليد کم هزينه تر و محصولات بهتر ندارد. حتي مي توان گفت ضرورت رفتار عقلايي از سوي توليدکنندگان، عمدتاً ناشي از قرار گرفتن در چارچوب ضروريات شرايط رقابتي است. هر بنگاهي که در شرايط رقابتي قرار مي گيرد، ناگزير است رفتار عقلايي از خود نشان دهد و از اتلاف منابع و مديريت ناکارآمد اجتناب ورزد، وگرنه ناگزير به ترک صحنه رقابت مي شود.

? اطلاعات و عقلانيت
 

ترکيب اطلاعات مناسب و عقلانيت، توليدکنندگان مبتکر را در جهت خلاقيت بيشتر سوق مي دهد و آنها را به کارآفرين تبديل مي کند. شرايط رقابتي، مستعدترين محيط براي رشد خلاقيت است. البته منظور از خلاقيت در فعاليت هاي اقتصادي صرفاً منحصر به ابداع تکنولوژي ها و محصولات جديد نيست، بلکه شامل هر گونه ابتکاري است که افق هاي توليد ثروت و رفاه بيشتر را گسترده تر مي سازد. کارآفريني که بازارهاي جديدي را کشف مي کند يا مي گشايد، به اندازه يک مبدع تکنولوژي يا محصول جديد، خلاق محسوب مي شود.
رشد بلند مدت اقتصادي تابعي از خلاقيت به مفهوم وسيع آن است. بدون ايجاد محيط مناسب براي خلاقيت، اقتصاد جامعه به رکود و سکون مي گرايد. تجربه تاريخي نيز مؤيد اين نظريه است که با محدود کردن آزادي و رقابت، خلاقيت و نوآوري از ميان مي رود و رشد اقتصاد متوقف مي گردد. بر خلاف تصور سوسياليست ها (طرفداران برنامه ريزي متمرکز دولتي)، رشد اقتصادي صرفاً تابعي از انباشت سرمايه نيست و توليد بيشتر کالاهاي سرمايه اي الزاماً به رشد اقتصادي بالاتر نمي انجامد.
منبع:
ماهنامه اقتصاد ايران ( www.iraneconomics.net )
ارسالي از طرف کاربر محترم : omidayandh
/ع