1 - مقدمه :
 

شروع اختراع ليزر به زمان انيشتين بر مي گردد . ولي شايد خود او هم نمي توانست در ذهن كاربردي به اين وسعت براي ليزر در نظر بگيرد. تا اينكه بعد از سالها ، يک دانشمند آمريكايي به نام ميمن موفق به ساخت اولين ليزر گرديد . در اين زمان بود که نظرات فراواني در مورد استفاده هاي مختلف از ليزر در ذهن دانشمندان و نويسندگان داستان هاي عملي تخيلي شکل مي گرفت و هر يک با ابداع وسيله اي تخيلي نحوه ي استفاده از نور ليزر را در آينده توصيف مي کردند. به دليل هزينه هاي خيلي سنگين در راه توليد ليزرهاي پرتوان ، ليزر در سال هاي اوليه کاربرد زيادي نداشت و استفاده از نور ليزر محدود به مراکز دانشگاهي و آزمايشگاه هاي تحقيقاتي بود. ولي به تدريج با پيدا کردن کاربردهاي جديدو سرمايه گذاري در توليد صنعتي آن ، از هزينه ها کاسته شده و با گذشت کمتر از نيم قرن از ساخت اولين ليزر ، اين تکنولوژي به کارآمدترين ابزار مورد استفاده ي بشر در آمده است. امروزه ليزر با زندگي بشر متمدن آميخته شده به ترتيبي که در کليه ي مراحل زندگي ، بشر به صورت غير قابل انکاري وابسته به ليزر شده است. به عنوان مثال مي توان از دستگاه هاي CD-ROM و DVD_ROM در مصارف خانگي و يا دستگاه هاي Barcode Reader در فروشگاه هاي زنجيره اي يا فيبر هاي نوري در مخابرات و بمب هاي ليزري در صنايع نظامي نام برد. جديدترين وسيله ي توليد نور ليزر ، ديود هاي ليزر هستند که با طول موج هاي متفاوت و توان هاي از 0.5 ميلي وات تا 50 وات بيشترين کاربرد را در صنعت و پزشکي پيدا کرده اند. به علت سهولت کار با اين ديود ها ، قيمت نسبتا مناسب و حجم کوچک آنها ،امکان بهره گيري از اين کشف بزرگ در جاي جاي زندگي بشر فراهم شده است.

2 - ديد کلي :
 

از هنگام بوجود آمدن ليزر به علت دارا بودن محسنات خلوص فرکانسي ، پهناي باند وسيع ، راستاوري خوب و غيره ، بررسي موارد کاربرد آن به عنوان حامل در مخابرات و در نتيجه بکار گيري محاسن فوق تاکنون ادامه داشته است. در ابتدا گفته مي‌شد به علت اينکه فرکانسها صدها هزار برابر مي‌شود (حدود 105 برابر) ، تعداد کانالها افزايش مي‌يابد که با ارزيابي خوشبينانه تري توام گشته است. استفاده از نور در مخابرات با پيدايش انسان شروع شد و بعد از اختراع ليزر ، دانشمندان توجه خاصي به استفاده از نور جهت انتقال اطللاعات مبذول داشتند. استفاده از ليزر نيم رسانا و تار نوري با تلفات کم از پيشرفتهاي مهم در اين خصوص بوده است.

3 - ليزر چيست ؟
 

ليزر به وسيله‌اي گفته مي‌شود که نور را به صورت پرتوهاي موازي بسيار باريکي که طول موج مشخصي دارند ساطع مي‌کند.

4 - ريشه لغوي ليزر :
 

واژه ليزر از سرکلمه‌هاي انگليسي در عبارتLight Amplification by Stimulated Emission of Radiation به معني « تقويت نور به روش گسيل القايي تابش » است .

5 - ماهيت فيزيكي نور ليزر :
 

ماهيت امواج ليزر از نوع امواج الکترومغناطيسي همانند امواج راديويي و مايکروويو ( در محدوده ي نامرئي ) و امواج نور مرئي مثل نور خورشيد مي باشد. تفاوت هاي موجود بين امواج مرئي و امواج ليزر باعث اثرات ويژه و منحصر بفرد آن مي شود.
اين تفاوت ها عبارتند از :
1- نور ليزر ، تک رنگ يا Monochrome مي باشد ولي نور مرئي از ترکيب چند رنگ تشکيل شده است .
2- نور ليزر بصورت موازي يا Collimated منتشر مي شود در حالي که نور مرئي به صورت واگرا منتشر مي شود. ( مثل نوري که از چراغ قوه يا پراژکتور منتشر مي شود . )
3- نور ليزر ماهيت يگانه يا Coherent داشته و همجنس مي باشد در حالي که نور مرئي به علت چند رنگ بودن از ماهيت يگانه اي برخوردار نيست. ( منظور هم فاز بودن و داشتن طول موج يکسان است. )

6 - طريقه ايجاد نور ليزر :
 

بر طبق تئوري نشر القايي ، الکترون هاي لايه ي خارجي بعضي مواد ( به صورت مولکول يا اتم) مي تواند با جذب انرژي ( به صورت نور ) برانگيخته شده و به مدار بالاتري از لحاظ سطح انرژي بروند. اين حالت ماده را حالت برانگيخته يا Excitation State مي نامند.
اين مدار بالاتر ( از لحاظ سطح انرژي) خيلي پايدار نبوده و الکترون مي تواند با از دست دادن انرژي ( به صورت فوتون نوري ) به سطح اوليه و پايدار خود باز گردد. اين پديده در مورد بعضي الکترون ها خود به خودي صورت مي گيرد که به آن Spontaneous Emission يا نشر خود به خودي مي گويند.
فوتون هاي حاصل از نشر خود به خودي به هر سمت و جهتي ممکن است منتشر شوند. ( درست مثل فوتون هاي نور معمولي ) ولي در هنگام حرکت اگر با الکترون برانگيخته اي که در سطح بالاتري از انرژي قرار دارد برخورد کنند، آن را وادار با از دست دادن انرژي به صورت فوتون نوري و بازگشت به سطح Ground State مي کنند.اين حالت را نشر القايي يا Induced Emission مي نامند.
در نشر القايي از برخورد يک فوتون به يک الکترون برانگيخته دو فوتون که در تمام خصوصيات با هم مشابه هستند به وجود مي آيد. يعني اين دو فوتون از لحاظ سطح انرژي و طول موج کاملا با هم يکسان بوده با هم هم جهت بوده و هم فاز نيز هستند. اين مرحله ي اول تقويت موج نور بوده ، نور حاصل دو برابر نور اولي قدرت دارد. ولي براي تبديل شدن اين نور به نور ليزر هنوز راه زيادي در پيش است.
هرگاه بتوان به وسيله اي اين فوتون هاي نوري را ميليون ها بار يا يکديگر ترکيب و تقويت نماييم ، نور حاصل از قدرت و تواني فوق العاده برخوردار خواهد شد و بدين ترتيب موفق به ساخت نور ليزر خواهيم شد. پيدا کردن راهي براي انجام اين مهم ساليان سال در دستور کار آزمايشگاه هاي تحقيقاتي فيزيک و دانشمندان اين رشته قرار داشت.
سرانجام در سال 1960 يک دانشمند آمريکايي بنام ميمن با استفاده از کريستال ياقوت موفق به انجام اين کار شد و براي اولين بار نور ليزر را در آزمايشگاه توليد کرد.
در اين روش نور حاصل از انتشار القايي را ميليون ها بار بين دو آينه ي موازي به حرکت در آورده و عمل تقويت را تا رسيدن به نتيجه ي نهايي ادامه مي دهند .

7 - اجزاي ليزر :
 

در ساختمان يک ليزر چهار جزء اصلي وجود دارد که عبارتند از:
1- منبع انرژي يا Power Source که ممکن است نور حاصل از يک Flash Lamp انرژي حاصل از تخليه ي بار الکتريکي و يا حتي نور يک ليزر ديگر باشد. وظيفه ي منبع انرژي تحريک الکترون هاي ماده ي واسط و انتقال آنها به سطح انرژي بالاتر از طريق فوتون هاي نوري پر قدرت است.
2- ماده ي واسط يا Lasing Medium که مي تواند از نوع گاز (Co2) ، يا مايع (Dye) ، يا جامد ( Nd-Yag Alexindrite) باشد. ماده ي واسط بايد خصوصيات ويژه اي داشته باشد از جمله اين که بايد قابليت عبور دادن نور را داشته باشد ( شفاف باشد ) و از طرفي در ساختمان مولکولي خود الکترون هايي داشته باشد که قابليت تحريک شدن توسط فوتون و افزايش سطح انرژي را دارا باشند.
3- فضاي اپتيک (Optical cavity) مناسب براي تشديدو تقويت نور ، يا فضايي که منبع انرژي و ماده ي واسط را در داخل آن قرار مي دهند تا نور توليد شده توسط منبع انرژي به طور تقريبا کامل به Laser Media تابانده شود و به اصطلاح براي ايجاد راندمان بيشتر طراحي شده است.
4- سيستم انتقال انرژي يا Delivery System يا جزئي که عمل جمع آوري انرژي حاصل و هدايت آن تا محل مصرف را به عهده دارد و ممکن است از نوع فيبر نوري يا Articulated Arm و لنز هاي فوکوس کننده ي متعدد باشد .

8 - دسته بندي ليزر :
 

ليزرها بر اساس طول موج و حداکثر توان خروجيشان در رده‌هاي زير طبقه بندي مي‌گردند :
دسته اول : اساسا بي خطر : هيچگونه احتمالي براي آسيب رساندن به چشم در اين گروه وجود ندارد. اين امر مي‌تواند بدليل توان خروجي محدود آنها( که حتي در تماسهاي طولاني هم خطري را متوجه چشم شخص نميکنند) باشد و يا به اين دليل باشد که محصور بودن آنها و عدم تماس در شرايط طبيعي کار بطور کلي احتمال خطر تماس را از بين ميبرد مثل حالتي که در دستگاه‌هاي خواندن سي دي وجود دارد.
دسته دوم : واکنش طبيعي يسته شدن چشمها از آسيب جلوگيري خواهد کرد و توان خروجي آنها حدود 1mw مي باشد .
دسته سوم اوليه : ليزرهايي که در اين دسته قرار ميگيرند بواسطه? بکار گرفته شدن در ابزاري که ممکن است باريکه? نور را تغيير دهند خطرناک در نظر گرفته مي شوند. توان خروجي آنها 1-5 mw مي باشد . اغلب ليزرهاي نقطه‌اي در اين گروه قرار دارند.
دسته سوم ثانويه : اين دسته زماني خطرناک محسوب مي شوند که باريکه نور مربوط به ليزر مستقيما به درون چشم تابيده و يا منعکس شود. اين گروه مربوط به ليزرهايي مي‌شود که قدرتي حدود 500 – 5 mwدارند . انعکاسهايي که با پراکنده شدن باريکه? نوري همراه باشند بعنوان يک خطر جدي در نظر گرفته نميشوند.
دسته چهارم : ليزرهاي اين دسته بينهايت خطرناکند. حتي اگر انعکاس پراکنده شده? آنها هم به پوست و يا چشم تابيده شود هم مي‌تواند خطرناک باشد. ليزرهايي که توان بيش از 500 mwو يا توانايي تولي امواج نوري داشته باشند در اين دسته قرار ميگيرند. اگرچه که شدت نور خروجي آنها ممکن است تنها چند برابر نور درخشان خورشيد باشد ولي بايستي توجه داشت که اين نور مستقيما بر نقطه? بسيار کوچکي متمرکز مي‌گردد. نيروهايي که براي ليزرهاي بالا ذکر شد انواع معمول توانها ميباشند. دسته بندي ما مستقل از طول موج و موجي و يا پيوسته بودن ليزر مي‌باشد و تنها بر ايمني تاکيد دارد.

9 - کاربردهاي ليزر :
 

1 - کاربرد در پزشکي : درمان خروپف در خواب , ليزر در جراحي تومور بدون باز کردن جمجمه و ...
2 - کاربرد در صنعت : ماشين ليزر حکاکي و برشکاري طلا , اسکنر سه بعدي , کاربرد ليزر در ساختمان و ...
3 - کاربردهاي نظامي : جنگنده‌هاي ليزري در تعقيب اختر‌شناسان , سلاح ليزري آوانجر , ليزرهاي ضد اسکاد , انهدام موشک بالستيک با ليزر , ليزري که دراعماق اقيانوس مي‌تابد و ...
4 – کاربردهاي ديگر : اثبات نظريه نسبيت انيشتين , کشتن پشه با ليزر , ليزر در خيابان و ...

9 – 1 – کاربرد در پزشکي :
 

9 – 1 – 1 – درمان خروپف در خواب :
 

پروفسور منصور مدني روز جمعه در همايش يك روزه تشخيص و درمان اختلالات خواب افزود: دراين روش با استفاده از ليزر قسمت اضافي زبان كوچك برداشته مي شود كه به دنبال آن فرد از خروپف كردن خلاص مي شود .

9 – 1 – 2 – ليزر در جراحي تومور بدون باز کردن جمجمه :
 

جراحان مغز فرانسوي اعلام کردند در يک پيشرفت بي‌سابقه به طور موفقيت‌آميزي تومورهاي مغزي را از طريق جراحي بدون بازکردن جمجمه با استفاده از يک ليزر فيبر نوري کوچک براي تخريب سلول‌هاي سرطاني درمان کرده‌اند . گفته مي شود که اين عمل جراحي که با بيحسي موضعي و بدون بيهوشي عمومي از طريق ايجاد سوراخ ريزي در جمجمه انجام مي‌شود و چندين تکنيک پيشرفته در آن به کار برده مي‌شود ، براي اولين بار در جهان در فرانسه انجام شده است . در اين تکنيک پيشگام يک سوراخ کوچک سه ميلي‌متري در درون جمجمه ايجاد مي‌شود که به جراح امکان مي‌دهد که يک ليزر فيبر نوري با آب سرد‌شونده را به درون مغز بفرستد . بيماران در حين عمل چيزي احساس نمي‌کنند و عموما 14 ساعت پس از آن در بعدازظهر روز عمل يا صبح روز پس از آن بيمارستان را ترک مي‌کنند .

9 – 2 – کاربرد در صنعت :
 

9 – 2 – 1 - ماشين ليزر حکاکي و برشکاري طلا :
 

اين دستگاه توسط شـرکت ماشين سازي صالحي که بعنوان پيشرفته ترين و بزرگترين کارخانه توليد ماشين آلات زرگري در خاورميانه مي باشد طراحي و توليد شده که سرعت و توانايي بسيار بالايي دارد و مي تواند با سرعت 50 سانتي متر در يک ثانيه خط صاف بکشد .

9 – 2 – 2 – اسکنر سه بعدي :
 

يك دانشجوي ايراني پژوهشكده ليزر گفت : اين اسكنر سه بعدي جايگزين روش‌هاي مكانيكي مثل ? cmm مي‌شود . cmm يك روش مكانيكي است كه از طريق آن يك قطعه روي جسم حركت كرده و ابعاد آن را اندازه‌گيري مي‌كند. در روش ? cmm سرعت كار بسيار پايين است و امكان دارد اسكن يك قطعه بزرگ مانند ماشين يك هفته بطول انجامد ولي با استفاده از دستگاه جديد در عرض چند ساعت اسكن انجام مي‌شود . دقت اين دستگاه جديد? 0/1 ميليمتر است كه از دقت روش ?cmm بسيار بالاتر است .

9 – 2 – 3 - کاربرد ليزر در ساختمان :
 

موارد كاربرد ليزر در ساختمان سازي موارد زير مي باشند :
الف - ديوار چيني و شاقول کردن
ب – حفا ري و ايجاد استخر با شيب دقيق
ج - بتن ريزي با شيب و عمق يکنواخت
د - قراردادن ستون و ساخت سقف شيب دار

9 – 3 – کاربردهاي نظامي :
 

9 – 3 – 1 - جنگنده‌هاي ليزري در تعقيب اختر‌شناسان :
 

از تاباندن ليزر به آسمان براي کمک به تنظيم تلسکوپ بهره مي‌برند. ولي گويا ليزرهاي اين تلسکوپ‌ها دردسرهايي براي ماهواره‌هاي جاسوسي ايجاد کرده‌اند و هنگامي که به طور تصادفي در معرض ديد دوربين‌هاي اين ماهواره ها قرار مي‌گيرند، ديد آنها را کور مي‌کنند. از همين رو نيروي هوايي ارتش ايالات متحده استفاده از اين ليزرها را محدود کرده است.

9 – 3 – 2 - سلاح ليزري آوانجر
 

ليزر آوانجر جديدترين سلاح ليزري ساخت امريکاست که قادر است هواپيماههاي بدون سرنشين را مورد اثابت قرار دهد. اين توپ ليزري حداکثر تا 8 تا 10 سال آينده به طور کامل در خدمت نيروهاي نظامي امريکا خواهد بود. اين توپ با نشانه رفتن و قفل کردن 3 هدف پرنده يکي از آنها را هدف قرار داده و سرنگون کرد . سلاح ليزري در سکوت مطلق با سرعت برابر سرعت نور و فوق دقيق است که هدف خود را نابود ميکند . اين توپ ليزري قبل از اينکه نياز به شارژ پيدا کند توانايي شليک 100 بار را دارد. قدرت تخريب اين سلاح ليزري بستگي به برد ( 2 کيلومتر و بيشتر ) آن بين 2 تا 200 کيلو وات خواهد بود .
هنوز هم سلاحهاي تشعشعي که بتوانند تانکها را ذوب کنند، صورت واقعيت به خود نگرفته‌اند و هم اکنون استفاده نظامي از ليزرها ، محدود به هدف گيري و اندازه گيري مسافت به منظور افزودن بر دقت گلوله‌هاي تفنگ و توپ و نيز بمبهاست .

9 – 3 – 3 - ليزرهاي ضد اسکاد :
 

ليزرهاي ضد اسکاد نيروي هوايي ايالات متحده اشعه‌اي به ضخامت يک تير تلگراف دارد. خدمه شروع به نشانه گيري اشعه ليزر روي مخزن سوخت مي کند . بدين ترتيب با بوجود آمدن سوراخي در مخزن سوخت ، موشک ظرف چند ثانيه منفجر و منهدم مي‌شود .

9 – 3 – 4 - انهدام موشک بالستيک با ليزر :
 

اين سلاح ليزري روي يک فروند هواپيماي نظامي 747 نصب شده است. يک سکوي پرتاب شناور در نزديکي محل پرواز هواپيماي 747 که مشخص نيست ناو يا زيرسطحي زيردريايي بوده، يک موشک بالستيک شليک کرد .
چند ثانيه پس از اوج گرفتن موشک، هواپيما آن را شناسايي و از ليزر انرژي پايين براي دنبال کردن آن استفاده کرد , سپس ليزر انرژي پايين دوم را براي تشخيص و تنظيم اختلالات جوي به کار گرفت و پس از تنظيمات نهايي ، ليزر انرژي بالاي يک مگاواتي مستقر در دماغه هواپيما را روشن کرد و موتورهاي موشک را هدف قرار داد. دو دقيقه پس از پرتاب، در حالي که موتورهاي موشک هنوز روشن بود، پرتوهاي پرانرژي ليزر حرارت بخشي از موشک را تا نقطه شکست سازه‌اي بالا برد و آن‌را متلاشي کرد .

9 – 3 – 5 - ليزري که دراعماق اقيانوس مي‌تابد :
 

پنتاگون با استفاده از فناوري ليزر آبي موفق شده است خط ارتباطي با پهناي باند بالا را بين زيردريايي هاي خود برقرار کند .

9 – 4 - کاربردهاي ديگر :
 

9 – 4 – 1 – اثبات نظريه نسبيت انيشتين :
 

سه فضاپيما که در هر يک قطعات مکعبي پلاتيني شناوري قرار دارد در مدار خورشيد با فاصله سه ميليون مايلي از يکديگر قرار دارند قصد شليک پرتوهاي ليزري را به سوي يکديگر دارند تا در نهايت بتوانند تلاشي ديگر را براي اثبات درستي يا نادرستي نظريه مشهور آلبرت اينشتين آغاز کنند .
نظريه نسبيت عمومي پيش بيني کرده است زماني که اجرامي بزرگ مانند سياهچاله ها با يکديگر برخورد مي کنند در جريان فضا و زمان امواجي را به وجود مي آورند که امواج گرانشي نام دارند .
ليزرهاي تابانده شده ميان فضاپيماها در نهايت براي اندازه گيري جزئي ترين تغييرات به وجود آمده در فواصل ميان هر يک از اين مکعبها تحت تاثير امواج ضعيف گرانشي که منشا آنها پديده اي شديد و بزرگ در اعماق فضا است، مورد استفاده قرار خواهد گرفت .

9 – 4 – 2 – کشتن پشه با ليزر :
 

مهندسان برنامه دفاع ضد موشک‌هاي بالستيک، دستگاهي ساخته‌اند که پشه‌ها را از فاصله‌اي مشخص، شناسايي و با تاباندن ليزر، آنها را از بين مي‌برد. کارايي اين دستگاه در مقابله با بيماري مالاريا بسيار عالي است
مهندساني که تعدادي از آنها از سربازان باتجربه برنامه ضد موشکهاي بالستيک آمريکا هستند، در حال کار بر روي پروژه‌اي هستند که خودشان، نام آن را حصار فتونيک ناميده‌اند. اين وسيله از دوربينها و ليزرهايي استفاده ميکند که پشه ها را از فاصله مشخصي شناسايي کرده و به طور خودکار آنها را با ليزر، هدف قرار ميدهد. اين حصار فتونيک را که از نور خورشيد انرژي مي‌گيرد، ميتوان در اطراف خانه يا ديگر ساختمانها قرار داد تا انسانها را از گزند اين حشرات در امان نگاه داشت .

9 – 4 – 3 - ليزر در خيابان :
 

اين طرح نوآورانه يك ديوار مجازي است که با طرح ريزي تصاوير ليزري زماني که چراغ قرمز است باعث امن تر شدن مسير خيابان براي عابر پياده مي شود .

10 - ايمني در ليزر :
 

ليزر منبع نوري است که مي‌تواند براي اشخاصي که با آن در تماس هستند خطرناک باشد. حتي ليزرهاي با نور کم هم مي‌تواند براي بينايي اشخاص مخاطره آميز باشد. انسجام ذاتي و پخش اندک نور ليزر به اين معناست که اين پرتو قادر است در نقطه? بسيار کوچکي در شبکيه? چشم متمرکز گردد که در عرض چند ثانيه منجر به سوختگي موضعي و آسيبهاي دائمي خواهد شد. طول موجهاي خاصي از ليزر قادرند ايجاد آب مرواريد کرده و حتي منجر به جوش آمدن مايع زجاجيه گردند. علاوه بر اين ليزرهاي مادون قرمز و فرابنفش خطر بيشتري را متوجه فرد مي‌کنند چرا که واکنش بسته شدن پلک در انسان در مواقع خطر احتمالي براي چشم تنها در مواقعي که نور مرئي باشد انجام مي‌شود.
رهنمودها :
استفاده از پوشش محافظتي براي ليزرهاي دسته? سوم ثانويه و دسته? چهارم بسيار توصيه مي‌شود و طبق نظر سازمان مديريت خطرات و ايمني شغلي ايالات متحده الزاميست. با اينهمه تحقيقات صورت گرفته نشان داده‌اند که دانشمندان محقق حتي در شرايطي که با ليزرهاي گروه چهارم سر و کار دارند معمولا از پوششهاي محافظ چشمي استفاده نميکنند. مشکل اينجاست که محافظهايي همچون عينکها پس از مدت کوتاهي ناخوشايند و عذاب آور خواهند بود. هيچکس نميتواند بدون استفاده از محافظهاي چشمي از تمامي خطرات جلوگيري کند. خصوصا که در برخي محيطهاي کاري از پرتوهاي نامرئي مادون قرمز استفاده مي‌شود که هيچ نشانه? ظاهري هم ندارند. به اين ترتيب کار کردن بدون عينک در چنين شرايطي مترادف با معاوظه? سلامتي با راحت طلبي است.
بحث در مورد ايمني ليزر را نمي توان بدون در نظر گرفتن ايمني الکتريکي در شکل عمومي کامل دانست. ليزرها عموما در ولتاژ بالا هستند. بطور مثال ليزرهاي موجي کوچک 5mj ولت به بالا هستند و اين ميزان به اندازه? چندين کيلو ولت براي ليزرهاي قوي تر افزوده مي‌گردد. اين نيرو در کنار آب پر فشاري که براي خنک کردن ليزرها مورد استفاده قرار ميگيرد و يا ابزارهاي الکتريکي مربوطه باعث ايجاد خطر بيشتري در خصوص ليزرها مي‌گردد. بطور کلي اين کاملا ضروريست که براي جلوگيري از ايجاد شوک الکتريکي در زمان آب گرفتگي احتمالي محل تمام قطعات الکتريکي حداقل 10 اينچ از زمين فاصله داشته باشند. ميز نوري، ليزرها و ديگر تجهيزات بايستي بشکل صحيحي نصب گردند.
منابع :
1 – سايت هم انديشي اساتيد به نشاني : www.mums.ac.ir
2 – www.phys.org
3 – سايت خبر آنلاين به نشاني : www.khabaronline.ir
4 - مجله جنگ افزار
5 - وبلاگ تخصصي در زمينه مهندسي اپتيک و ليزر به نشاني : www.bionuclear.mihanblog.com
6 – سايت دانشنامه رشد به نشاني : www.daneshnameh.roshd.ir
7 – سايت انجمنهاي تخصصي نظامي به نشاني : www.military.ir

ارسال توسط کاربر محترم سايت : cryingsphere