در مقوله نرم افزار آزاد، free، به معناي آزادي است و به هزينه مربوط نمي شود. زمينه اين گونه نرم افزارها، آزادي هايي است که به کاربران در موارد مختلف مانند اجرا، توزيع، مطالعه، تغيير و بهبود آن ها داده مي شود. بنياد نرم افزار آزاد تعريفي رسمي از نرم افزار آزاد ارايه داده است. در اين تعريف، آزادي اين نرم افزارها، براي کاربران آن ها، از 4 جنبه بررسي شده است:
1) آزادي صفرم: آزادي براي اجراي برنامه با هر قصدي.
2) آزادي يکم: آزادي براي مطالعه و بررسي چگونگي عملکرد برنامه و تغيير دادن آن براي تأمين نيازهاي خود؛ البته اين کار مستلزم دسترسي به کد منبع است.
3) آزادي دوم: آزادي تکثير برنامه، به عنوان مثال براي کمک به همسايه.
4) آزادي سوم: آزادي براي ارتقا برنامه و امکان توزيع تغييرات اعمال شده به طوري که ديگران نيز از مزاياي آن بهره مند شوند. تحقق اين آزادي نيز مستلزم دسترسي به کد منبع است.
اگر کاربران يک برنامه تمامي آزادي هاي فوق را داشته باشند، آن برنامه يک نرم افزار آزاد است. بنابراين هر فردي براي توزيع و تکثير نسخه هاي خود، يا بدون تغييرات و رايگان يا همراه با هزينه، اختيار تام خواهد داشت. آزادي و اختيار براي انجام اين کارها به اين معني است که فرد، مجبور نيست براي دسترسي هايش چيزي از کسي بپرسد يا به کسي بپردازد. هر فردي اين اختيار را دارد که تغييراتي در برنامه خود بدهد و آن را به طور شخصي فقط در محل کار استفاده کند. اگر تغييرات خود را منتشر و تکثير مي کند، نيازي نيست که به شخص خاصي گزارش دهد يا به روش خاصي تکثير کند. مفهوم آزادي در استفاده از يک برنامه نيز به اين معني است که هر شخص يا سازماني مي­ تواند روي هر نوع سيستم کامپيوتري، براي انجام هر کاري و بدون نياز به ارتباطات بعدي با توليدکننده يا هر نهاد خاص ديگري از نرم افزار آزاد استفاده کند.
آزادي در تکثير برنامه، نيازمند وجود فرم قابل اجرا يا باينري برنامه، همراه با کد منبع براي هر دو نگارش تغييريافته يا تغييرنيافته است. از آنجا که برخي برنامه ها از اين ويژگي پشتيباني نمي کنند، بنابراين اگر راهي براي توليد يک فرم قابل اجرا يا باينري يک برنامه خاص وجود ندارد، مسئله اي نيست، اما فرد بايد اين آزادي را داشته باشد که چنين فرم هايي را پيدا يا به طريقي توليد و تکثير کند.
به منظور داشتن آزادي براي تغيير و انتشار نسخه هاي اصلاح شده بايد به کد منبع دسترسي داشت. براي حقيقي بودن اين تعاريف، تا زماني که فرد اشتباهي مرتکب نشده باشد، نبايد اين آزادي ها از وي سلب شود. اگر توليدکننده نرم افزار توانايي لغو اجازه نامه را، بدون اينکه دليلي ارايه کند، داشته باشد، در اين صورت نرم افزار، آزاد نيست.
? کپي لفت
در توزيع نرم افزار آزاد، تا زماني که با آزادي هاي مرکزي مغايرت نداشته باشد، نوع خاصي از قواعد و رفتارها قابل قبول است. براي مثال، مي توان قاعده کپي لفت را بررسي کرد. کپي لفت روشي است براي اينکه نرم افزاري را آزاد کنيم و لازم بدانيم که تمامي نسخه هاي تغيير يا گسترش يافته برنامه نيز آزاد بمانند. اين قاعده با آزادي هاي مرکزي مغاير نيست، بلکه از آن ها نيز حمايت مي کند. ساده ترين روش، مالکيت عمومي، بدون ادعاي حق تکثير است. مشکل اين روش اين است که افرادي که فاقد حس همکاري هستند، ممکن است برنامه را خصوصي کنند که نتيجه آن، سلب آزادي کاربران نهايي است.
مزاياي کپي لفت به شرح زير است:
حقوق و آزادي هاي تمام کاربران تضمين مي شود. افرادي که نرم افزارهاي آزاد را گسترش يا تغيير مي دهند مجبورند هنگام انتشار تغييراتشان، آن را به شکل نرم افزار آزاد توزيع کنند. در نتيجه گسترش نرم افزارهاي آزاد و آزادي هاي جديد براي کاربران بيشتر مي شود.
انواع کپي لفت به شرح زير است:
اجازه نامه عمومي گنو (GPL): امکان اخذ اين مجوز براي بيشتر نرم افزارهاي باز وجود دارد. مشخصات کلي اين اجازه نامه به اين صورت است که تمامي حقوق کاربر را تضمين مي کند. هرگونه تغييري بايد تحت همين اجازه نامه منتشر شود و هر نرم افزاري که به جي پي ال متصل مي شود، فقط مجاز است تحت جي پي ال منتشر شود.
اجازه نامه کمتر عمومي گنو (LGPL): اين اجازه نامه بيشتر براي کتابخانه ها استفاده مي شود، تمامي مزاياي جي پي ال را نيز دارد، به جز اينکه نرم افزارهايي که به آن متصل مي شوند، مي توانند آزاد نباشند.
نرم افزارهاي جي پي ال موجود را مي توان تغيير داد و تحت جي پي ال منتشر و داخل سازمان استفاده کرد. اين نرم افزار را مي توان به همراه نرم افزارهاي آزاد استفاده و بدون کد منبع منتشر کرد ولي گواهي کتبي داد که در صورت درخواست، کد منبع بدون هيچ هزينه اضافي تحويل داده مي شود. همچنين نرم افزارهاي جي پي ال موجود را مي توان، تغيير داد و به قيمت دلخواه يا به همراه نرم افزارهاي آزاد و غير آزاد ديگر فروخت. کد منبع اين نرم افزارها را نمي توان در صورت درخواست مشتري به او نداد يا در قبال آن هزينه اي گرفت. يک نرم افزار جي پي ال را نمي توان به نرم افزاري غير جي پي ال متصل يا ترکيب و محصول را تحت اجازه نامه اي غير از جي پي ال منتشر کرد يا فروخت. همچنين نبايد هيچ گونه محدوديت جديدي روي آن گذاشت. به هر حال ممکن است دريافت نسخه هاي نرم افزار آزاد نيازمند پرداخت هزينه اي شود يا چيزي پرداخت نشود، اما بدون توجه به چگونگي دريافت نسخه ها، همواره، آزادي کپي کردن، تغيير دادن و حتي فروختن نسخه ها وجود دارد.
"آزادي" در نرم افزارهاي آزاد، به معناي "غيرتجاري" بودن نيست. اين نرم افزارها، بايد براي استفاده هاي تجاري، توليد، توسعه و توزيع تجاري در دسترس باشند.
اگر نسخه تغييريافته توزيع شود و توليدکننده قبلي نيز يک نسخه از آن را تقاضا کند، بايد براي او فرستاده شود. در پروژه گنو، از کپي لفت به منظور پشتيباني از آزادي هاي ذکر شده، براي هر فردي، استفاده شده است. نرم افزار آزاد بدون کپي لفت نيز وجود دارد، اما دلايل منطقي تري را مي توان براي بهينه بودن استفاده از کپي لفت ذکر کرد. به هر حال اگر نرم افزاري بدون کپي لفت باشد، نيز مي توان از آن استفاده کرد.
گاهي صدور مقررات کنترلي و حمايت هاي تجاري و دولتي، مي تواند آزادي هاي افراد را براي تکثير نسخه هاي برنامه، به طور بين المللي، محدود کند. توليد کنندگان نرم افزار، توانايي رد يا حذف اين محدوديت ها را ندارند. آنچه که مي توانند و بايد انجام دهند ممانعت از تحميل و وضع اين قوانين، به عنوان شرايط استفاده از برنامه است. به اين طريق، اين گونه محدوديت ها، تأثيري در فعاليت هاي افراد خارج از حوزه اين دولت ها و حکومت ها ندارد.
به هر جهت، در بحث نرم افزارهاي آزاد، از به کاربردن عباراتي مانند کالاي رايگان يا عبارت به رايگان اجتناب شود. اين دو عبارت، هر دو بر مقوله هزينه دلالت دارند و نه آزادي هايي که در بالا بحث شد.
منبع:www.aftabir.com
ارسال توسط کاربر محترم سايت : mohamadaminsh