تاريخچه ي راهسازي و پيشرفت آن با جابجايي انسان ها و چارپاهايي که براي حمل و نقل بار از آن ها استفاده مي شده به وجود آمده است.
گونه ي اوليه ي حمل و نقل جاده اي با استفاده از اسب ،گاو نر و حتي انسان به وجود آمده که با خود کالا و اشياء را در مسيري حمل مي کرده اند.در عصر نو سنگي انسان ها براي عبور و مرور در دشت هاي وسيع و باز نيازي به ساختن راه نداشتند.
اولين پيشرفت در امر راهسازي به زماني برمي گردد که نياز به عبور از محل هاي کم عمق رودخانه ها،گذرگاه هاي کوهستاني و گذر از باتلاق ها احساس مي شد.پيشرفت هاي نخستين در راهسازي با قطع وسيع درخت ها و جابجايي سنگ هاي بزرگ در گذرگاه هاي خاص شکل گرفت.با افزايش تجارت و بازرگاني جاده ها مسطح و عريض تر گرديدند تا با شرايط حمل و نقل انسان و حيوان وفق داده شوند. برخي از اين راه هاي ابتدايي اندک اندک به شبکه هاي گسترده ي حمل و نقلي تبديل گرديدند که ارتباطات گسترده ،مبادلات اقتصادي و حکومت داري را در مقياس وسيعي رونق بخشيدند.امپراطوري اينکاها در آمريکاي جنوبي و اتحاديه ي قبايل ايراکو در آمريکاي شمالي از جمله اقوامي هستند که براي اولين بار چنين شبکه هاي ارتباطي را ميان خويش به وجود آوردند.
سنگفرش کردن خيابان ها براي اولين بار در چهار هزار سال پيش از ميلاد مسيح در شهرهاي تمدن ايندوس واقع در شبه جزيره ي هند رواج يافت .از جمله ي اين شهر ها مي توان به هاراپان و موهنجو-دارا اشاره کرد(1).

حمل و نقل با استفاده از وسايل چرخدار
 

تمدن باستاني سومر در بين النهرين در پنج هزار سال پيش از ميلاد مسيح مخترع چرخ شناخته شده است. احتمال مي رود در ابتدا از چرخ براي استفاده در صنعت سفالگري استفاده مي شده.استفاده از چرخ ها در امر حمل و نقل براي اولين بار احتمالا در ارابه ها معمول گشته. برخي معتقدند پيش از اين، استفاده از کنده هاي درخت به عنوان غلتک در زير سورتمه ها رواج داشته است.با اين حال تاکنون مدرک موثقي در حوزه ي باستان شناسي براي چنين ادعايي وجود ندارد.

راه سلطنتي
 

در پانصد سال پيش از ميلاد مسيح ،داريوش اول در ايران آغاز به ساخت يک سلسله جاده هاي پهن و عريض نمود که يکي از آن ها راه سلطنتي نام داشت و در زمان خود جزء بهترين شاه راه ها محسوب مي شد. راهي که پس از امپراطوري رم نيز همچنان مورد استفاده قرار گرفت.کيفيت اين راه چنان بالا بود که پيک هاي نامه رسان مي توانستند مسافتي معادل 2699 کيلومتر را تنها در مدت هفت روز بپيمايند.
اولين پيشرفت در امر راهسازي به زماني برمي گردد که نياز به عبور از محل هاي کم عمق رودخانه ها،گذرگاه هاي کوهستاني و گذر از باتلاق ها احساس مي شد.

رومي ها در راهسازي
 

با ظهور امپراطوري رم ،نياز به جابجايي سريع ارتش رم از يک منطقه به منطقه ي ديگر کاملا احساس مي شد در حالي که راه هاي موجود اکثرا گل آلود بودند و همين موضوع باعث تاخيرهاي بسيار زيادي در جابجايي توده هاي عظيم سربازان مي شد.
براي برطرف نمودن اين مشکل رمي ها آغاز به ساختن جاده هاي عريضي کردند.در جاده هاي رمي از زيرسازي هاي عميقي استفاده گرديد که در آن قطعات سنگي شکسته کار گذاشته شده تا جريان آب به جاي آنکه در سطح راه ايجاد گل و لاي نمايد داخل منافذ به وجود آمده از اين سنگ هاي شکسته زهکشي شود. سپاهيان رومي جاده هاي خوبي با استفاده از اين شيوه ساختند که حتي برخي از آن ها تا هزار سال پس از آن نيز مورد استفاده قرار گرفت.در مسير هاي پر تردد ، يک لايه ي اضافي از قطعه سنگ هاي شش ضلعي به صورت سنگفرش روي راه قرار مي گرفت تا بدينوسيله از ميزان گرد و خاک و لايروبي چرخ هاي وسايل نقليه کاسته شود. اين سنگ فرش ها به ارابه ران هاي رومي اجازه مي داد تا با سرعت بسيار زيادي مسافت ها را طي کنند.همين موضوع باعث مطمئن تر شدن ارتباطات ميان ايالت هاي رومي شد.

روش هاي جديد عمراني براي ساخت راه در قرن هاي 18 و 19
 

جاده هاي رومي در قرون وسطي به علت کمبود منابع و نبود مهارت مهندسي رو به زوال گذاشتند،اما تعدادي نيز همچنان مورد استفاده قرار گرفتند ،حتي برخي از آن ها امروزه هم مورد استفاده قرار مي گيرد. با ترقي دولت ها و افزايش توانايي مالي آن ها ،به خصوص پس از رنسانس ،جاده و پل هاي جديد بر اساس طراحي روميان باستان احداث گرديدند.با وجود آنکه تلاش هاي بسياري براي فهم کامل سبک جاده سازي رومي صورت گرفت ،اما پيش از قرن 18 نوآوري هاي کاربردي چنداني در امر راهسازي به وجود نيامد.ميان سال هاي 1725 و 1737 ژنرال جورج ويد (2) براي کنترل دولت بريتانيا بر مناطق کوهستاني اسکاتلند 250 مايل راه و 40 عدد پل ساخت.او از طرح هاي راهسازي رومي ها با سنگ هاي بزرگ در زير و شن و ريگ در روي آن با ارتفاعي حدود دو متر استفاده کرد .
با افزايش ميزان ترافيک در انگلستان و خرابي جاده هاي پيشين ،جاده هاي ايمن و نو بخصوص بين سال هاي 1730 تا 1770 ساخته شد.بلايند جک متکالف (3) حدود 300 کيلومتر جاده ي عوارضي بين سال هاي1753 تا 1810 بيشتر در مناطقي مانند لنکاشير،دربيشاير،چشاير و يورکشاير (4) ساخت.او به خوبي از احتياج جاده به يک زهکشي مناسب آگاه بود.او سطح راه را با کوبيدن قطعه سنگ هاي شکسته شده ي کوچک با لبه هاي تيز پوشاند.اين تکنيک بسيار سريع تر از روشي اجرا مي شد که پيش از آن براي پوشاندن سطح جاده از آن بهره مي گرفتند ، يعني پوشاندن راه با قطعات سنگي بزرگ و قابل شمارش. راهسازان بريتانيايي با گذشت زمان به اهميت انتخاب سنگ هاي تميز براي روسازي و زدودن گياهان، لاي و رس از سطح جاده براي دوام بيشتر آن آگاهي يافتند.ساخت بزرگ راه ها در ايالت متحده از سال 1825 رونق گرفت.شرکت هاي خصوصي با دريافت جواز ساخت به ساختن بزرگراه ها مبادرت مي ورزيدند.آن ها مسيرهاي جديدي ساختند يا به موازات جاده هاي قبلي مسيرهاي تازه اي به وجود آوردند تا حمل و نقل جاده اي توان برآورده کردن نيازهاي اقتصادي و تبادلات تجاري را داشته باشد.با ابداع اساس جاده توسط آمريکايي ها،ميزان اصطکاک و مقاومت جاده در برابر چرخ خودروها به نحو چشمگيري کاهش يافت و مشکل ايجاد گل و لاي در مسير جاده تقليل پيدا کرد. پيشرفت ديگر،توانايي کاهش شيب جاده در مسيرهاي صعب العبور بود ،تا حيوانات بارکش بتوانند مقدار بار سنگين تري را جابجا کنند.
در اوايل قرن 19 حمل و نقل آبي در رودخانه و کانال ها توانايي جابجايي کالاهاي زراعي بسياري را در بخش وسيعي از آمريکا(ميان کوه هاي آپالاچ و رودخانه ي ميسيسيپي) فراهم مي کرد.با اين حال مسيرهاي کوتاه تر کوهستاني مزاياي بيشتري داشتند.با رونق گرفتن کشاورزي تقاضاي زيادي در سواحل آتلانتيک براي توليد و وارد نمودن کالاهاي زراعي به وجود آمد.سود تجاري در شرق به سرعت باعث جلب توجه سوداگران به اين بازار جديد شد.به همين خاطر رقابت زيادي ميان تاجران شهرهاي نيويورک ،فيلادلفيا و بالتيمور ايجاد شد.و بحث زيادي بر سر راه ها و وسايل ارزانتر براي حمل و نقل صورت گرفت.کشاورزهاي ساکن در غرب آمريکا بيشتر به جابجايي کالاهاي خود از طريق مسيرهاي آبي تمايل داشتند،به اين دليل که هزينه ي حمل و نقل آبي براي آن ها يک سوم کمتر از هزينه ي حمل و نقل در مناطق کوهستاني مي شد.همچنين کشاورزان پنبه در ايالت هاي ساحلي با ايالات واقع در جنوب غربي آمريکا احساس رقابت مي نمودند ،به اين علت که در جنوب غربي آمريکا رودخانه ها زياد و قابل کشتيراني بودند.بدين جهت آن ها براي کاهش هزينه هاي حمل و نقل نيازمند به ساخت راه هاي مناسب زميني بودند.البته درخواست توده ي مردم براي ساخت راه هاي بهتر تازگي نداشت.تمامي ايالت ها به طور مستقيم يا غير مستقيم تمايل به ساخت جاده ها و پل هاي جديد داشتند.بين سال هاي 1793 و 1812 ايالت پنسيلوانيا به پنجاه و پنج شرکت راهسازي امتياز کار اعطا کرد ،ايالات ديگر نيز به نوبه ي خود به شرکت هاي راهسازي متعددي مجوز فعاليت دادند.شرکت هاي خصوصي سرمايه گذاري هاي گسترده اي براي پيشرفت ارتباطات در امتداد کرانه ي دريا نمودند.در سال 1815با افتتاح جاده و پل هاي جديد ميان بوستون و واشنگتون ،مدت زمان سفر ميان اين دو منطقه به چهار و يک چهارم روز کاهش يافت.با اين حال ميزان مشکلات حمل ونقل بسيار زياد بود اما اين موضوع باعث نشد که دولت هاي ايالتي و شرکت هاي خصوصي از توسعه ي تجارت داخلي منصرف شوند. در سال 1807 آلبرت گالاتين ايده ي ساخت يک سيستم آبراهه ي پيچيده براي اتصال شرق و غرب آمريکا را پيشنهاد داد و هزينه ي ساخت آن را چيزي حدود بيست ميليون دلار برآورد کرد.
حمايتي از اين طرح صورت نگرفت. با اين حال در زمان رياست جمهوري جفرسون در سال 1808 درصدي از عايدات فروش زمين در اوهايو به ساخت يک پروژه ي راهسازي ملي اختصاص يافت.براي ساخت چنين راهي از ايالاتي که اين راه از آن ها عبور مي کرد جلب رضايت شد.در 1818 راه مذکور افتتاح شد.اين راه از کامبرلند آغاز مي شد ،از مريلند،ويلينگ عبور مي کر و تا ويرجينياي غربي امتداد مي يافت.با انتخاب پرزيدنت آدامز به رياست جمهوري آمريکا مهمترين پيغام و شعار او به کنگره نه تنها تاسيس راه ها و کانال هاي جديد بود بلکه او از ساخت رصدخانه ها و دانشگاه هاي ملي نيز حمايت کرد.

پيشرفت در روسازي راه ها:
 

بسياري از روش ها در طي قرون متمادي براي جلوگيري از شستن راه توسط جريان آب،باتلاقي شدن راه و کاهش گرد و خاک در طول مسيرابداع شده است.از جمله ي اين روش ها مي توان به سنگفرش کردن جاده ها يا پوشاندن سطح جاده با چوب اشاره کرد.
خيابان هاي آسفالته در اواخر قرن 19 در شهرهايي مانند پاريس رواج يافت.در اوايل قرن 20 تکنولوژي ساخت خيابان هاي آسفالته و بتني،به خارج از شهر ها و در ساخت جاده ها نيز منتقل شد.در ضمن دوچرخه سواران از حاميان اصلي جنبش تاسيس جاده هاي با کيفيت بودند.دوچرخه سواري يکي از تفريحات بسيار رايج در ميان قشر متوسط و مرفه شهروندان قرن نوزدهم بود.
منبع:تبيان زنجان
ارسال توسط کاربر محترم سايت : msjmsj77