آيين نامه سفرهاي فضايي تجاري در حال شکل گيري است
دهه دوم قرن 21 هر چند به واسطه يدک کشيدن عنوان دهه دوم هزاره سوم موجي از انتظارات سطح بالا و آرزوهاي بزرگ به راه انداخته و پيشاپيش تقويمي مملو از رويدادهاي سرنوشت ساز، تولد دستاوردهاي فناورانه و ثبت مرزهاي نوين دانش بشري را نويد مي دهد، اما به اذعان صاحب نظران از بابت موضوع هوافضا و سوداي آسمان گشايي انسان براي فتح مرزهاي نوين فضايي نيز دهه متفاوتي را به رخ مي کشد. طي 10 سال خطير و سرنوشت ساز آينده براي تاريخ پرواز هوافضايي بشر رويدادهاي تاريخ ساز در حالي يکي پس از ديگري و با عجله و پر مدعا از راه مي رسند که هنوز از ميزان توانمندي و تدارکات فراخور ميزباني چنين توسعه اي مطمئن نيستيم.
10 سال جلوبرنده سريع در پيش است و علاوه بر ماشين هاي پرنده و هواپيماهاي بي سرنشين، پرتابه هاي سواري تحت مداري در انتظار رسيدن نوبت روانه شدن از سکوي پرتاب موشکي نيومکزيکو به صف مي شوند، فضانوردان براي يک تاکسي سواري به ايستگاه فضايي حاضر مي شوند و افراد در سکونتگاه هاي خصوصي مستقر در پايگاه هاي مداري به زندگي مي پردازند؛ اين همان آينده اي است که بر صفحه رادار سازمان هوانوردي فدرال ظاهر مي شود و همچنان که اين نهاد براي سفرهاي فضايي تجاري آماده و مهيا مي شود بايد انتظار رويارويي با طيف متنوعي از مطالبات ريز و درشت هوافضايي خصوصي را بکشد که يکي پس از ديگري سر و کله شان پيدا مي شود. در واقع متولي هوانوردي در ابتداي کار چشم گرداندن به آن سوي آسمان هاي داخلي و برنامه ريزي رو به جلو براي آينده اي است که احتمالا بزرگراه فضايي را طي چند سال آينده هدف قرار خواهند داد.
در پرتو نورافکني براي ارزيابي آينده وظايف و مسووليت هاي خطيري پيش روي اين سازمان مطرح مي شوند که رهگيري ترافيک فضايي و اجتناب از واريزه هاي مداري نمونه هاي شاخص اين فهرست به شمار مي روند. البته آينده اي که از فضاي تجاري صحبتش در ميان است و پيش بيني مي شود طي بازه اي چند ساله آبستن تغيير و تحولات متعددي باشد از هم اکنون رقم خورده است.
در حال حاضر سازمان هوانوردي فدرال آمريکا مشغول کار روي اعطاي نخستين مجوز براي يک فضاپيماي بازگشت به جو زمين است و اين مهم در حالي است که شرکت پيشرو «فناوري هاي اکتشاف فضايي» يا همان برنامه معروف به SpaceX، در پي پرواز آزمايشي کپسول دراگون خودش در يکي از همين روزهاست.
به رغم کميت و کيفيت قابل توجه پروژه هاي سفر فضايي خصوصي که طي سال جاري روي سکوي پرتاب مي روند يا همانند ويرجين گلکتيک حداکثر تا سال آينده در فهرست انتظار روانه سازي ثبت نام خواهند کرد، اما تحسين و شگفتي اصلي آنجاست که اين اتفاقات فضايي تنها نقطه شروع و آغازگر جرياني هستند که ممکن است طي چند سال آينده بر سر بزرگراه فضايي نازل شوند.
البته با ملاحظه نقش و جايگاه ويژه ناسا در جريان سازي اين تحول، ترسيم چنين چشم اندازي از شاهراه فضايي زمين دور از انتظار نخواهد بود. واقعيت امر نيز از چرخش اين سازمان و اتخاذ رويکرد درهاي باز براي ورود بخش خصوصي به برنامه هاي فضايي حکايت دارد؛ آنجا که ناسا ابتکار عمل را به دست گرفته و خود را هماهنگ و مهياي برنامه هايي مي کند تا بال و پر گرفتن صنعت پرواز فضايي مداري تجاري را هر چه بيشتر دامن بزند.
پيرو همين خط مشي نوين روانه سازي فضايي ناسا در دهه جاري و استقبال از توانمندي و سرمايه گذاري بخش خصوصي براي به عهده گرفتن بخش هاي بيشتري از نيازهاي سخت افزاري سفرهاي فضايي، موضوعي که آشکارا و بيش از همه بر دوش ناسا سنگيني مي کند کنارآمدن با مسأله کنارگذاشتن ابرماشيني است که تا به امروز دارايي منحصر به فرد و تک خال سرنوشت ساز بشر براي بازي و عرض اندام در صحنه فضا بوده است. با عنايت به کناره گيري و بازنشسته شدن شاتل هاي فضايي تا سال آينده، ناگفته پيداست که ناسا براي تامين وسيله اياب و ذهاب فضانوردان به ايستگاه فضايي بين المللي نيازمند خدمات ترابري است؛ سرويس هاي حمل و نقلي که براي اين حوزه اجرايي تعريف شده اند و حائز رتبه و صلاحيت پيمانکاري براي تاکسي کردن مسافران ايستگاه فضايي يا ارائه خدمات لجستيکي آن باشند.
البته موضوع نيازمندي ناسا به خدمات ترابري فضايي جايگزين براي تدارک دوران بازنشستگي شاتل ها در حالي مطرح مي شود که ظاهرا دغدغه هاي مالي دولتي، هزينه هاي کلان تداوم حضور شاتل ها و اصولا خلاص شدن از بار هزينه هاي گران و ملازم سروري و مرجعيت در برنامه هاي فضايي دلايل پررنگ اين تصميم گيري بوده است؛ اما از قرار معلوم آتش دغدغه ها و عوارض اين ماجرا با خاموش شدن قرباني اصلي آن ـ شاتل ها ـ کاملا خاموش نمي شود و خلأ ميان فراخوان ناسا به بخش خصوصي براي خدمات دهي در مسير ايستگاه فضايي تا صدور مجوز مسافرگيري و تردد رسانگر فضايي جديد، چالش ديگري با هزينه هاي خاص خودش را نيز مطرح مي کند که شايد به مذاق مديران ناسا و دولتمردان آمريکا خوش نيايد چرا که علاوه بر هزينه مالي، هزينه و تبعات مختلف حضور رقيب ديرينه در صحنه را به همراه دارد. به بيان ديگر تا زماني که بنگاه هاي خصوصي آمريکايي از بابت امکان و توانايي تصديگري اين مقاطعه مهم تحت بررسي و مطالعه قرار دارند، روسيه روي پروازهاي گذردهنده به ايستگاه فضايي بين المللي از امتياز انحصار برخوردار خواهد بود؛ و اين به منزله سرويسي است که هر صندلي آن براي ماليات دهندگان آمريکايي 51 ميليون دلار آب مي خورد.
در اين ميان پروژه SpaceX حساب زيادي روي اين قضيه باز کرده و تصور مي کند با رقمي کمتر از نصف آن قيمت مي تواند اين تصديگري را به انجام برساند، ولي اين شرکت تنها يکي از چند شرکت علاقه مند و ذي نفع در اين کار به حساب مي آيد.
نکته: آنچه از ماهيت موضوع فضاي تجاري آن استنباط مي شود، چهره دگرگون شده شاهراه فضايي زمين و همهمه رفت و آمدهايي است که از حالا بايد فکري به حال قوانين موضوعه و آيين نامه هاي تردد در آن کرد
با اين تفاصيل، پتانسيل و علاقه مندي بخش خصوصي براي بليت فروشي اولين خطوط رسانگرهاي فضايي از شمارش معکوس آغاز سفرهاي فضايي تجاري خبر مي دهد و نياز به طرح الگو يا تصوير شفاف تري از نحوه اجرا و تصديگري پروازهاي فضايي، خدمات مسافر و کالا و قيمت گذاري آن بيشتر از هر زماني احساس مي شود. البته پيش بيني و توقع ناسا از نحوه ارائه اين سفرها تا حدود زيادي خيال همه را راحت کرده است؛ وضعيتي مشابه تصوير آشناي مراجعه ما به آژانس هاي هواپيمايي براي خريد بليت خطوط هوايي چيزي است که مديريت برنامه ريزي برنامه موسوم به ابتکار عمل سرنشينان تجاري ناسا مستقر در مرکز فضايي کندي از آينده اين ماجرا انتظار و چشمداشت دارند.
توقع چنين وضعيتي از شروع سفرهاي فضايي تجاري درحالي از سوي ناسا مطرح مي شود که آغازگر ديگر اين ماجرا ـ شرکت هوافضاي بيگلو ـ در حال برنامه ريزي براي اجاره داري ناوگاني از سکونتگاه هاي فضايي با مالکيت خصوصي است و در همين رابطه با شرکت بوئينگ براي اياب و ذهاب شبکه مشتريانش به مدار زمين مشارکت مي کند. البته سفرهاي فضايي تحت مداري را نبايد از قلم انداخت که به طور قريب الوقوعي خودنمايي مي کنند.
سفرهايي همچون پروازهاي گردشگري و تحقيقاتي تحت مداري که تحت برنامه ويرجين گلکتيک سر ريچارد برنسون به فروش مي رسند. پروازهاي آزمايشي مربوط به اين فضاناو در شرف انجام است و انتظار مي رود سفر مسافربر آن نيز در اواخر 2011 يا 2012 کليد بخورد.
با اين اوصاف، آنچه از ماهيت موضوع فضاي تجاري آن استنباط مي شود، چهره دگرگون شده شاهراه فضايي زمين و همهمه رفت و آمدهايي است که از حالا بايد فکري به حال قوانين موضوعه و آيين نامه هاي تردد در آن کرد. قاعدتا درک و شناخت قوانين پايه و اساسي براي بهره برداري در فضا بر دوش سازمان هوانوردي است. بر خلاف ناسا، سازمان هوانوردي يک آژانس ناظر و کنترل کننده محسوب مي شود که از قدرت هاي کنترل و نظارتي براي مجوز، پليس و مجازات متخلفان برخوردار است. در خصوص فضاي تجاري نيز اين نهاد از نقشي اضافي به عنوان مروج و توسعه بخش سود مي جويد و پيرو همين تفکر پيش برنده و ترويجي است که مديريت بخش فضاي تجاري سازمان هوانوردي از مشاهده برخي تغييرات بزرگ ظرف چند سال آينده خبر مي دهد.
اما واقعيت امر که مديريت فضاي تجاري سازمان هوانوردي از هم اکنون ديده باني و انتظار کشيدن تغييراتي مهم در حوزه فضاي خصوصي را طي چند سال آينده وعده مي دهد، ناظر به تصميمات و برنامه هاي ويژه آنها براي جريان سازي و هدايت کانون تحقيقات و توسعه اين حوزه است. جريان از اين قرار است که سازمان هوانوردي فدرال بر اساس يک کنسرسيوم تحقيقاتي خود را براي دنياي نويني از فضاي تجاري حاضر مي سازد.
اين ائتلاف چندگانه تحقيقاتي که توسط دانشگاه ايالتي نيومکزيکو سرپرستي مي شود بر 4 حوزه تمرکز خواهد داشت که عبارتند از: حوزه مربوط به مديريت ترافيک و بهره برداري روانه سازي هاي فضايي، حوزه مربوط به سامانه هاي نقليه اي روانه سازي، ظرفيت هاي بار مفيد، فناوري ها و عمليات، حوزه مربوط به پرواز فضايي تجاري انساني و حوزه چهارم مربوط به تجارت فضايي شامل قوانين فضايي، بيمه فضايي، خط مشي فضايي و آيين نامه فضايي است. شرکاي همکار در اين پروژه تحقيقاتي شامل دانشگاه استنفورد، انستيتوي فناوري فلوريدا، انستيتوي معدن و فناوري نيومکزيکو، دانشگاه ايالتي فلوريدا، دانشگاه کلرادو و دانشگاه تگزاس هستند.
سازمان هوانوردي فدرال طرح و نقشه هايي نيز براي برپايي يک مرکز عمليات فني در مرکز فضايي کندي ناسا در فلوريدا دارد که البته منوط به تصويب بودجه آن از سوي کنگره خواهد بود.
در اين بين ناسا نيز بي کار ننشسته و پيرو آماده سازي و تدارک مقدمات براي خاموش شدن برنامه شاتل در سال آينده، نقشه هايي براي اين پايگاه فضايي دارد تا با کشيدن دستي به سر و روي آن و اعمال تعمير و اصلاحاتي آن را براي خدمت به طيف متنوعي از کاربران تجاري و دولتي در آينده مناسب سازي کند. از قرار معلوم چهره متفاوتي از پايگاه فضايي ساخته مي شود و به گفته مدير توسعه اين مرکز، پايگاه فضايي آينده شباهتي با پايگاه فضايي پدران ما ندارد. در واقع پايگاهي فضايي متشکل از سامانه هاي روانه سازي چندگانه است که ممکن است توسط دولت و شايد هم به طور تجاري مورد بهره برداري قرار گيرند و حضور ناسا براي پشتيباني بهره برداران ضرورت خواهد داشت.
منبع:روزنامه جام جم
ارسال توسط کاربر محترم سايت : omidshiva