امروز يکي از صنايع پرسود و پر رونق صنعت دارو و دارو رساني مي باشد. با توجه به سرمايه هاي عظيمي که دولت ها و شرکت در اين حوزه قرار داده اند و با توجه به نيازهاي روز افزون به داروهاي جديد يا سامانه هاي دارورساني نوين، توجه به اين حوزه و بويژه کاربرد فناوري نانو در اين حوزه ضروري به نظر مي رسد. اكثر متخصصين داروسازي به دنبال يافتن راه‌هايي هستند تا از طريق آن داروها را به دقت به‌ محل اثر اصلي خود برسانند تا بيشترين اثر درماني آن ها بروز نمايد.
در حال حاضر اكثر داروها از طريق جذب سيستميك به محل اثر خود ارائه مي‌شوند . پايه‌هاي اين نگرش بر اين مبنا است كه اگر مقدار كافي از دارو وارد سيستم گردش خون شود، بالاخره مقداري از آ ن به محل اثر خود اعم از اينكه محل اثر در بافت ، عضو و يا سلول‌ ‌باشد خواهد رسيد . به طور مثال برخي از داروهاي ضد سرطان از اين طريق بر روي سلول هاي در حال تقسيم تأثير مي‌گذارند ، اما در همان حال ممكن است به سلول هاي سالم نيز به نوعي مانند سلول هاي سرطاني آسيب برسانند . البته براي مواجه با اين مشكل و كاهش هزينه‌هاي مربوط به ارائه داروهاي جديد، مي‌بايستي كه آنها را به طور اختصاصي بر روي اهداف تعيين شده طراحي نمود. در مواردي حتي دارو را به آنتي بادي اختصاصي سلول گرفتار مورد نظر متصل مي‌نمايند تا داروي پيوند يافته بتواند به راحتي مسير اتصال خود به سلول هاي هدف را به طور اختصاصي پيدا كند. برخي از محققين نيز نقاط ورودي را در مسير متابوليكي بيماري ها پيدا كرده اند و بر مبناي آن داروها را طراحي و ارائه مي‌نمايند.

فولرن ها
 

نوع ديگري از ذرات که در دارورساني مي توانند مورد استفاده قرارگيرند ،فولرن ها هستند که يکي ازآلوتروپ هاي کربن مي باشند و شامل حلقه هاي 5 ضلعي و 6 ضلعي ازاتم کربن مي باشند،اين ترکيبات به عنوان حامل هاي دارويي بسيار موثرواقع مي شوند. باکي بال شناخته شده ترين فولرن است که شبيه توپ فوتبال مي باشد و از 20 شش ضلعي و 12 پنج ضلعي ساخته شده است . محققين مؤسسه C Sixty از ماكرو مولكول هاي درماني به صورت فلورن ها استفاده مي‌كنند. فولرن هااز نظر ساختاري شبيه توپ فوتبال هستند و به عنوان آنتي اكسيدان و داراي قدرت جذب راديكال هاي آزادي هستند كه در طي بيماري هائي مانند بيماري هاي اعصاب، حملات قلبي و ديابت افزايش مي‌يابند. انواعي از مواد ،داراي اكسيژن فعال و راد يکال‌هاي آزاد هستند كه مي توانند الكترون‌هاي غيرمزدوج خود را در تماس با مولكول‌هاي حياتي مانند اسيدهاي نوكلئيك قرار ‌دهند و به اين وسيله سبب تخريب سلولي و مرگ سلول (apoptosis) ‌شوند. محققين C Sixty معتقدند كه فولرن ها به صورت يك "اسفنج راديكالي" عمل مي‌كند و مي‌توانند كه الكترون هاي تخريب شده را در ميان بگيرند. در عمل فولرن ها در آب نامحلول هستند لذا لازم است تا به نوعي محلوليت آنها افزايش يابد.

ليپوزوم‌ها
 

ليپوزوم‌ها در دارورساني با استقبال زيادي روبرو شده‌اند. اين مواد مي‌توانند به طور كروي مواد داروئي را دربر گر فته و احاطه نمايند. تاكنون بسياري از تركيبات از جمله ضدسرطان‌ها و آنتي بيوتيك‌ها توسط ليپوزوم‌ها مورد استفاده قرار گرفته اند . در مقابل نيز شركت‌هائي مانند Anosys وجود دارند كه توانسته‌اند از ليپوزوم‌ها به صورت حامل‌هاي دارو يي استفاده نمايند. اغلب سلول ها براي انتقال پيام و سيگنال مهم خود به سلول ديگر از حامل‌هائي به نام dexosome ها استفاده مي‌كنند. در سيستم ايمني ، اين سلول هاي دندانه‌دار ، عوامل ويروسي و عفونت ز ا را حس مي‌كنند در حقيقت اين شركت توانسته است dexosome هاي مصنوعي براي هدف قراردادن سرطان را بسازد. محققين Anosys به كمك اين روش خواهند توانست نوعي ايمني اكتسابي بر عليه انواعي از سرطان‌ها ايجاد نمايند.

مثال هايي از روش هاي دارورساني
 

روش هاي متعددي براي آزادسازي و دارو رساني به منظور افزايش تاثير دارو و كاهش اثرات جانبي آنها نيز وجود دارند كه مورد تحقيق مي باشند. به طور مثال كاربرد پوشش هايي كه تحت تابش نور فعال مي شوند وبراي كاربرد داروهاي خاص در استخوان ها به كار گرفته مي شود از اين موارد هستند. اين نوع داروها عمدتا به علت نوع پوشش دادن آنها، غيرمحلول باقي مي مانند و در استخوان ها جذب مي شوند. اين پوشش ها پس از قرار گرفتن در معرض نور و تابش به فرم محلول درآمده و اجازه مي دهند تا دارو به محل اثر خود رسيده و تاثير نمايد.
برخي شركت‌ها از نانوبلور‌ها (معمولاً ژرمانيوم و سيليكون) براي نشان‌داركردن فلورسانت مواد استفاده مي‌كنند در حالي كه امروزه شركت‌هايي چون Evident technologies, Quantom dots و Kereos از مزاياي ويژة نقاط كوانتومي براي تحقيقات خود استفاده مي‌كنند
نانولوله هاي کربني نوعي ديگر ازذراتي هستند که مي توانند دردارورساني هوشمند مورد استفاده قرار گيرند.نانولوله ها داراي ساختاري استوانه اي شکل ازاتم هاي کربن دراندازه هاي نانومتري است که برحسب روش تهيه ي آن مي توانند تک ديواره (صندلي،زيگزاگ وکايرال)تاچند ديواره باشدوبه خاطرخواص ساختماني منحصربه فرد آن ها دانشمندان علاقه ي زيادي به استفاده از آن ها به عنوان حاملين دارو دارند.

با استفاده از فناوري نانو داروها را در پوشش هاي خاص از جنس نانوپوسته (شيشه پوشيده شده با طلا) قرار مي دهند و محموله هاي مذكور را به بدن تزريق مي كنند. اين مواد در خون گردش كرده و در موضع مورد نظر به آنها طول موج خاصي تابيده مي شود كه موج خروج مواد دارويي از بسته هاي مذكور دقيقاً در موضع مطلوب مي گردد. از آنجايي كه حامل هاي دارويي اندازه كوچكي دارند مي توانند پس از تحريك توسط طول موج مناسب وارد سلول شوند و در صورت نياز سلول مواد خود را آزاد كنند. بدين ترتيب داروها نه تنها در ارگان هدف بلكه در سلول هاي هدف عمل مي كنند و عوارض جانبي به حداقل ممكن مي رسد. از خواص محموله هاي دارويي نانوني مي توان به سازگاري آنها با بدن، قابليت جذب مجدد و قابليت اتصال آسان به دارو اشاره كرد.

فاكتورهاي مؤثر بر اكتشافات دارويي مبتني بر فناوري نانو
 

افزايش حلاليت: از مزاياي عمده سيستم‌هاي دارورساني مبتني بر نانو، تاثير سريع آنهاست. اين مسئله تاحدودي مربوط به فناوري‌هاي كپسوله‌‌كردن و به دنبال آن افزايش سرعت انحلال ماده در مايعات بدن است. در همين راستا مي‌توان به اين نكته اشاره كرد كه ذرات 10 ميكروني سطحي معادل 2 تا 5 مترمربع به ازاي هرگرم دارا مي‌باشند در حالي كه نانوذرات 3 تا 5نانومتري داراي سطحي معادل 400 تا 500 مترمربع به ازاي هرگرم مي‌باشند. شركت داروسازي Elan روش‌ روكش‌دهي پيشرفته‌اي را دارا مي‌باشد كه از كنترل گسترده‌اي بر روي اين نوع ذرات برخوردار است.
افزايش كارآيي داروها نسبت به دوز در سيستم‌هاي دارورساني مبتني بر نانو نياز كلي مصرف دارو را كاهش مي‌دهد و احتمالاً باعث كاهش هزينه‌ها و عوارض ناخواسته در بدن مي‌شود
كاهش هزينه‌هاي توسعه: تحقيق و توسعه فناوري نانو نيازمند روش‌هاي جديد آناليز مي‌باشد. توسعة اين روش‌ها و تجاري‌شدن آنها باعث افزايش بازده و بهبود وضعيت صنعت دارورساني خواهد گرديد. از آن جمله شناساگرهاي زيستي مبتني بر نانوذرات مي‌باشند كه در تست‌هاي بررسي كارآيي و ميكروآرايه‌ها كاربرد دارند. برخي شركت‌ها از نانوبلور‌ها (معمولاً ژرمانيوم و سيليكون) براي نشان‌داركردن فلورسانت مواد استفاده مي‌كنند در حالي كه امروزه شركت‌هايي چون Evident technologies, Quantom dots و Kereos از مزاياي ويژة نقاط كوانتومي براي تحقيقات خود استفاده مي‌كنند.
هدفمندسازي بيشتر: افزايش كارآيي داروها نسبت به دوز در سيستم‌هاي دارورساني مبتني بر نانو نياز كلي مصرف دارو را كاهش مي‌دهد و احتمالاً باعث كاهش هزينه‌ها و عوارض ناخواسته در بدن مي‌شود.

سودمندي بيشتر براي بيماران: از ديگر مزاياي فناوري نانو كه باعث تقويت صنايع داروسازي مي‌شود، مشتري‌ها هستند. داروهاي مبتني بر فناوري نانو شايد پاسخي به نياز روزافزون به مصرف راحت‌تر داروها باشند. به عنوان مثال چندين داروي جديد براي انتقال به ريه فرمولاسيون مي‌شوند، كه الزاماً بافت ريه محل اثرگذاري آنها نيست.
منابع:
Nano-raskhon-bioemm-ipt- njavan- umsha.ac –parsidoc- nanomedicen
مقاله نانوداروها در دارورساني نوين-سيدمحمدللهي،سيد اسماعيل دراجي،مريم توحيدپور
کتاب نانوبيوتکنولوژي –دکترروحا کسري کرمانشاهي ومهندس بهارک حسين خاني

ارسال توسط کاربر محترم سايت : mehdigerdali