عصر فضا 4 اکتبر 1957 با پرتاب ماهواره اسپوتنيک 1 آغاز شد و 4 سال بعد يوري گاگارين‌ ـ فضانورد روس ـ نخستين سفر به مدار زمين را محقق کرد. از همين رو، امسال، پنجاهمين سالگرد حضور انسان در فضا جشن گرفته مي‌شود. «50 سال پرواز فضايي سرنشين‌دار» نامي است که به عنوان شعار هفته جهاني فضاي سال 2011 برگزيده شده است.
اين عنوان، برگزارکنندگان، شرکت‌کنندگان و مشتاقان فضا را ترغيب مي‌کند که به بازتاب سفرهاي فضايي بشر در 50 سال گذشته پرداخته، برنامه‌ها و طرح‌هاي بلندپروازانه خود را براي حضور در فضا طي دهه‌هاي آتي بيان کنند. مجمع عمومي سازمان ملل متحد، به دليل اهميت روزافزون فضا و فناوري فضايي، دسامبر 1999 طي تصويب قطعنامه‌اي روزهاي 4 تا 10 اکتبر مصادف با 12 تا 18 مهرماه را هفته جهاني فضا ناميد. دليل تعيين اين تاريخ، بزرگداشت 2 نقطه عطف در حوزه دسترسي به فضاست؛ 4 اکتبر 1957، اولين ماهواره ساخت بشر به فضا پرتاب و دروازه‌هاي فضا به روي ذهن کنجکاو بشر گشوده شد و 10 اکتبر 1967، قوانين مربوط به فعاليت کشورها در حوزه کشف و بهره‌برداري صلح‌آميز از فضاي ماوراي جو از جمله ماه و ساير اجرام آسماني امضا شد.

هفته جهاني فضا
 

هفته جهاني فضا (WSW) مراسمي است که هر ساله از 4 تا 10 اکتبر از سوي مجمع عمومي سازمان ملل به عنوان جشن بين‌المللي علم و فناوري فضايي و سهم آن در بهبود شرايط زندگي بشر برگزار مي‌شود. مراسم اين هفته از سوي اداره امور فضاي ماوراي جو سازمان ملل و با حمايت انجمن هفته جهاني فضا ـ که تشکيلاتي غير دولتي است ـ هماهنگ مي‌شود.
هفته جهاني فضا را مي‌توان بزرگ‌ترين رويداد مردمي زمين در ارتباط با فضا دانست. در اين هفته، مردم راجع به فوايد حاصل از فضا آموزش مي‌بينند و کودکان به فراگيري علوم فضايي و توجه به آينده تشويق مي‌شوند. هفته جهاني فضا فرصتي براي دولت‌هاست تا دستاوردها و فعاليت‌هاي فضايي خود را به اطلاع مردم برسانند. تشويق مردم به مشارکت در فعاليت‌هاي مرتبط با فضا از مهم‌ترين دستاوردهاي اين هفته به شمار مي‌رود. اين موضوع منجر به جلب حمايت‌ عمومي از برنامه‌هاي فضايي و ترويج راه‌اندازي نهادهاي مرتبط با فضا خواهد شد.
به طور کلي، اهداف سازمان ملل از انتخاب هفته جهاني فضا شامل آموزش مردم نقاط مختلف جهان راجع به فوايد حاصل از فضا، رونق استفاده از فضا براي توسعه اقتصادي پايدار، جلب حمايت‌ عمومي از برنامه‌هاي فضايي، تشويق کودکان به فراگيري و توجه به آينده، ترويج راه‌اندازي نهادهاي مرتبط با فضا در نقاط مختلف دنيا و در نهايت، جلب همکاري‌هاي بين‌المللي براي آموزش و امداد فضايي مي‌شود. تمام کشورهاي عضو با در نظرگرفتن اهداف فوق، همه ساله برنامه‌هاي متنوعي در اين زمينه ترتيب مي‌دهند که از آن جمله مي‌توان به برگزاري جشنواره‌ها، چاپ تمبرهاي يادبود، طراحي پوستر، نشر کتب مربوط به علوم و فناوري فضايي و برگزاري نمايشگاه‌ها اشاره کرد.
برگزاري مسابقات نقاشي و داستان نويسي براي گروه‌هاي مختلف سني کودکان و نوجوانان، برپايي نمايشگاه‌هاي علوم فضايي براي بازديد عموم و بويژه دانش‌آموزان و سخنراني دانشمندان و متخصصان اين حوزه از ديگر برنامه‌هاي متداول اين هفته است. اطلاع‌رساني درباره اهميت تحقيق و پژوهش فضايي سطح دانش عمومي را بويژه در کودکان، نوجوانان و جوانان افزايش مي‌دهد و راه را براي پيشرفت و توسعه هر چه بيشتر اين فناوري مي‌گشايد. در نهايت، توسعه فناوري فضايي و کاربردهاي گسترده آن در زندگي بشر امروز به بهبود کيفيت زندگي مردم خواهد انجاميد.

نقش ايران در انتخاب هفته جهاني فضا
 

يوني‌اسپيس، کنفرانسي مربوط به استفاده صلح‌آميز از فضاي ماوراي جو است. در سومين دوره اين کنفرانس ـ که سال 1999 در وين اتريش برگزار شد ـ براي استفاده از فناوري فضايي به منظور ارتقاي سطح زندگي حال و آينده بشر تاکيد و فعاليت‌هايي در اين باره پيشنهاد شد. يکي از پيشنهادها انتخاب يک روز در سال به عنوان روز فضا بود. اين پيشنهاد مورد پذيرش کنفرانس يوني‌اسپيس 3 قرار گرفت، اما درباره تاريخ آن بين 4 اکتبر و 10 اکتبر ميان کشورها اختلاف‌نظر وجود داشت. کنفرانس به مدت 2 روز به بحث در اين باره پرداخت تا بتواند جمع‌بندي لازم را در اين زمينه داشته باشد. پيشنهاد هيات جمهوري اسلامي در آن جلسه، انتخاب هفته فضا بين اين دو تاريخ به جاي روز فضا بود. با طرح اين پيشنهاد، جلسه از بن‌بست خارج شد و هفته جهاني فضا به تصويب يوني‌اسپيس 3 رسيد.

شعار هفته جهاني فضا
 

موضوع هفته جهاني فضا در هر سال، برگزار‌کنندگان مراسم را درباره برنامه‌هايشان در مسير خاصي هدايت مي‌کند. براي هفته جهاني فضاي امسال 3 شعار فضا و امنيت، 50 سال پرواز سرنشين‌دار و رويا در برابر بهره‌وري به دفتر امور فضايي سازمان ملل پيشنهاد شد.
در نهايت به خاطر رشد روزافزون سفرهاي فضايي سرنشين‌دار از جانب کشورهاي مختلف و اهميت توسعه فناوري هاي مربوط به آن، شعار دوم برگزيده شد.
نخستين پرواز بشر به فضا 50 سال پيش 12 آوريل 1961 رخ داد، هنگامي که يوري گاگارين فضانورد شوروي سابق درون فضاپيماي وستوک 1 به مدت 108 دقيقه يک دور اطراف کره زمين چرخيد. موشک پرتابگر اين فضاپيما را سرگئي کوروليوف، دانشمند روس طراحي کرده و ساخته بود.‌ تا پيش از سال 2010، انجام ماموريت‌هاي سرنشين‌دار تنها در اختيار روسيه، ايالات متحده و جمهوري خلق چين بود. اخيرا کشورها و سازمان‌هاي فضايي ديگري آغاز برنامه سرنشين‌دار خود را اعلام کرده و با فناوري بومي خود در مسير دستيابي به آن هستند. ازجمله اين کشورها هند (ISRO)، اکوادور (EXA)، ژاپن (JAXA)، جمهوري اسلامي ايران (ISA) و مالزي (MNSA) را مي‌توان نام برد.
فضاپيما و پايگاه?هايي که هم‌اکنون براي انجام پرواز سرنشين‌دار استفاده مي‌شود. شامل 4 بخش مي‌شوند:
1 ـ فضاپيماي سايوز و پرتابگر سايوز ـ پايگاه پرتاب بايکونورکازمودروم
2 ـ شاتل فضايي ـ مرکز فضايي کندي (پايان ماموريت در ماه ژوئيه امسال)
3 ـ ايستگاه فضايي بين‌المللي (ISS) که در مدار مونتاژ شده و خدمه آن با دو فضاپيماي نامبرده به مدار منتقل مي‌شوند.
4 ـ فضاپيماي شنژوي چين با موشک پرتابگر لانگ مارچ ـ مرکز پرتاب ماهواره جي‌کوآن
البته از نظر تاريخي فضاپيماها و پايگاه‌هاي ديگري نيز براي پرتاب انسان به فضا استفاده شده‌اند:
وستوک، مرکوري، وشکود، اکس 15، ايستگاه فضايي ساليوت، ايستگاه فضايي آلماز، ايستگاه فضايي اسکاي لب، ايستگاه فضايي مير و اسپيس شيپ وان ازجمله آنها هستند.
دليل انتخاب عنوان امسال هفته جهاني فضا به نام 50 سال پرواز فضايي سرنشين‌دار، افزايش تاثيرگذاري هفته جهاني فضا روي افراد بشر از هر قشر و دسته‌اي است. افزون بر اين، هفته جهاني فضا با استفاده از يک شعار واحد جهاني بر آن است تا وحدت و هماهنگي سراسري و منحصر به فردي را در زمينه فضا طي اين هفته ميان برگزارکنندگان ايجاد کند. شعار اين هفته از سوي هيات مديره انجمن هفته جهاني فضا و با هماهنگي کامل اداره امور فضاي ماوراي جو سازمان ملل برگزيده شده است.
از همين رو، کميته هماهنگ‌کننده مراسم هفته جهاني فضا از تمامي برگزارکنندگان خواسته است برنامه‌هاي خود را به‌گونه‌اي ساماندهي کنند که شعار هفته جهاني در تمامي برنامه‌هايشان متبلور باشد و در عين حال اين موضوع در همه جنبه‌هاي تبليغي و انتشاراتي طي اين هفته ديده شود.

هفته جهاني فضا در ايران
 

کشور ما که در انتخاب هفته جهاني فضا نقش بسزايي داشت، از همان ابتدا فعاليت‌هاي کم و بيش گسترده‌اي را در اين باره در کشور به انجام رسانده است. از نخستين سال برگزاري هفته جهاني فضا ـ يعني سال 2000 ـ مرکز سنجش از دور ايران به عنوان نماينده جمهوري اسلامي ايران در مراسم بين‌المللي هفته جهاني فضا و مجامع مرتبط با فعاليت‌هاي فضايي به طور رسمي شرکت کرده و حضور کشورمان را به عنوان يکي از طرفداران و پيشگامان برگزاري هفته جهاني فضا حفظ نموده است. از سال 1384 فعاليت‌هاي مرکز سنجش از دور و مراکز تحقيقات ماهواره‌اي کشور و تشکيلاتي که در زمينه مخابرات فعاليت مي‌کردند، به مجموعه تازه تاسيس سازمان فضايي ايران منتقل شد. از آن پس، سازمان فضايي ايران باني و هماهنگ‌کننده ملي برگزاري مراسم هفته جهاني فضاست. تمام سازمان‌ها و نهادهاي خصوصي، دولتي و نهادهاي غيرانتفاعي و حتي افراد و شهروندان عادي مي‌توانند در برگزاري برنامه‌هاي اين هفته نقش داشته باشند. امسال نيز همزمان با سراسر دنيا، ويژه‌برنامه‌هاي هفــته جهاني فضا از 12 تا 18 مهر‌ماه در کشورمان برگزار مي?شود.
فعاليت‌هايي که مراکز فضايي کشور ازجمله سازمان فضايي ايران در طول هفته جهاني فضا در کشور انجام مي‌دهند، متنوع است. در اين خصوص همه‌ساله مسابقات نقاشي، قصه و مقاله‌نويسي و مجسمه‌سازي براي رده‌هاي سني کودک و نوجوان برگزار و همچنين در همايش‌ها و سمينارهاي مختلف، مقالاتي درخصوص فضا و فناوري فضايي ارائه مي‌شود. انتشار تمبر و پوستر خاص هفته جهاني فضا و همچنين به‌کارگيري رسانه‌هاي گروهي کشور در به نمايش درآوردن اهميت حياتي کاربردهاي فناوري فضايي در امر توسعه و پيشرفت جامعه، از ديگر فعاليت‌هايي است که همه ساله در طول اين هفته در کشور انجام مي‌گيرد.
تجربه کوتاه چند ساله هفته جهاني فضا نشان داده است برگزاري سالانه مراسم اين هفته در سطح ملي و بين‌المللي در ارتقاي سطح فرهنگ و بهبود شرايط زندگي مردم با استفاده از علوم و فناوري فضايي موثر بوده است.
منبع: روزنامه جام جم
ارسال توسط کاربر محترم سايت : hasantaleb