مطابق بند (ح) ماده 49 برنامه پنجم توسعه کشور، وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات موظف شده است نسبت به ايجاد زيرساخت هاي لازم به منظور توسعه شبکه علمي کشور اقدام کند.براساس اين ماده، دانشگاه ها، حوزه هاي علميه، مؤسسات آموزشي، پژوهشي و فناوري دولتي موظف هستند ضمن اتصال به شبکه مزبور، محتواي علمي و امکانات نرم افزاري و سخت افزاري خود را با حفظ مالکيت معنوي با رعايت استانداردهاي لازم روي شبکه علمي قرار دهند.در تبصره اين ماده نيز آمده است: بخش غيردولتي در صورت تمايل به استفاده از شبکه علمي کشور موظف به رعايت مفاد اين بند است. بر همين اساس وزارت ارتباطات نسبت به راه اندازي اين شبکه که پيش از اين تجربه مشابه اما ناموفقي را در راه اندازي اين شبکه به صورت استاني داشت، نسبت به ايجاد اين شبکه به صورت کشوري اقدام خواهد کرد.ايجاد شبکه علمي کشوري بر عهده اين سازمان وابسته به وزارت علوم گذاشته شده تا طي سه سال آينده تمامي دانشگاه ها و مراکز علمي و پژوهشي سراسر کشور به اين شبکه بپيوندند.

? شبکه هاي علمي کدامند؟
 

شبکه علمي، شبکه اي است که فعاليت هاي علمي دانشگاه ها و مراکز علمي و پژوهشي نظير اطلاعات مربوط به کتابخانه ها و بانک هاي اطلاعاتي در داخل اين شبکه قرار مي گيرند و کاربران در سراسر کشور مي توانند از داده هاي دانشگاه هاي مختلف بر بستر يک شبکه بهره مند شوند. شبکه هاي علمي در دنيا به سه دسته، شهري، کشوري و بين المللي قابل تقسيم هستند که نمونه شهري آن شبکه

 

علمي ايالت کاليفرنيا و نمونه هاي کشوري آن Abilene آمريکا، Canarie کانادا و Sinet ژاپن هستند و TEIN2، Eumedconnect و Surfnet و Geant نيز از جمله شبکه هاي علمي بين المللي محسوب مي شوند.

? معرفي شبکه علمي کشور
 

موضوع راه اندازي شبکه علمي و دانشگاهي در ايران به سال هاي دور و اوايل دهه 70 که احمد معتمدي وزير اسبق ارتباطات و فناوري اطلاعات، علاوه بر عهده داري مسووليت معاونت وقت تکنولوژي وزارت علوم، از آذر ماه سال 69 تا دي ماه سال 1379 عهده دار رياست سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي ايران نيز بود، باز مي گردد. در آن زمان طرح اوليه شبکه گسترده و اختصاصي دانشگاه ها در سال 1373 در سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي ايران پايه ريزي شد. در سال 1377 مراحل اجرايي آن آغاز شد و در آذر ماه سال 1379 يکي از گسترده ترين شبکه هاي WAN کشور با زيرساخت مستقل مخابراتي و اتصال بيش از 100 مرکز آموزشي و دانشگاهي با حضور معاون اول رييس جمهور وقت افتتاح شد. ايجاد شبکه ارتباطي و اطلاع رساني اختصاصي بين دانشگاه ها و مراکز تحقيقاتي به منظور توسعه فناوري اطلاعات به عنوان يکي از ابزارهاي ضروري تسريع و نظام مند کردن جريان اطلاعات علمي و عامل موثر بر توسعه همه جانبه دانش و فناوري، هدفي بود که راه اندازي اين شبکه مبتني بر آن قرار گرفته بود. همچنين ايجاد بستر مناسب جهت تسريع انتقال و توليد اطلاعات علمي در مراکز آموزشي و پژوهشي، ايجاد ارتباط بين دانشگاه ها و مراکز علمي کشور با يکديگر (اينترانت) و با شبکه جهاني اينترنت، ابزار توانمند وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در جهت کاربرد و توسعه فناوري اطلاعات در حوزه پژوهش و آموزش عالي و گسترش نظام مند محتوا و ارايه منابع اطلاعاتي دانشگاه ها و مراکز تحقيقاتي بر بستر شبکه علمي از ماموريت هايي بود که فارغ از موفق يا ناموفق بودن اين پروژه براي آن تعريف شده بود.به گفته مسوولان سازمان پژوهش ها، از آن زمان تا کنون دفتر فناوري اطلاعات فعاليت هاي مختلفي را در راستاي ايجاد، توسعه، ساماندهي و بهره برداري از شبکه علمي کشور به انجام رسانده از جمله آن مي توان به ايجاد و توسعه زيرساخت انتقال اطلاعات (اينترانت) گسترده در سطح کشور بين دانشگاه ها و مراکز تحقيقاتي به منظور ايجاد» شبکه علمي کشور مديريت و ارائه محتوي (Content) روي شبکه علمي از طريق ايجاد زير ساخت ملي، ساماندهي و تسهيل دسترسي به منابع علمي موجود در کتابخانه ها و مراکز اسناد (اعم از نشريات الکترونيکي، کتب، پايان نامه ها و ساير منابع)، ارتقاء کيفيت جستجو، تنوع خدمات و افزايش بهره برداري و دسترسي به اينترنت و خدمات شبکه اي براي کاربران دانشگاه ها و مراکز تحقيقاتي هدف اشاره کرد.

? آغاز کار براي نسل دوم
 

بر اساس اطلاعات موجود، مطالعات تطبيقي اوليه و توپولوژي شبکه علمي کشور در سال 85 توسط دانشگاه اميرکبير انجام شده و به وزارت ارتباطات براي اجرا ارايه شده بود. سال گذشته و همزمان با بررسي پروانه بهره برداري از شبکه علمي کشور، طي تفاهم نامه که ميان سازمان فناوري اطلاعات و دانشگاه اميرکبير منعقد شده بود مقرر گشت تا، اين دانشگاه در باز طراحي مجدد اين شبکه، تدوين RFP آن را نيز بر عهده بگيرد تا زمينه بهره برداري از آن براي 8 نقطه دسترسي فراهم کند. نسل دوم شبکه علمي کشور شبکه اي است مبتني بر فيبر نوري که طراحي آن از سال 1386 آغاز شده است. اين شبکه به منظور مرتبط ساختن تمام دانشگاه ها و مراکز علمي و پژوهشي کشور به يکديگر و همچنين اتصال به ساير شبکه هاي معتبر علمي جهاني طراحي شده و مجوز بهره برداري از آن پس از تصويب کميسيون تنظيم مقررات ارتباطات در تيرماه سال جاري به سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي به نمايندگي از وزارت علوم، تحقيقات و فناوري به مدت 5 سال واگذار شده است. براساس اين پروانه، سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي ايران موظف است طي 4 فاز نسبت به ارائه کامل خدمات موضوع پروانه به تمام دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالي و پژوهشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي در کل کشور اقدام کند. فازهاي اجرايي اين شبکه به ترتيب عبارتند از: فاز اول: تهران (مهلت اجرا 6 ماه) فاز دوم: اصفهان، مشهد، تبريز، شيراز، کرج، اهواز (مهلت اجرا 12 ماه) فاز سوم: ساير مراکز استان ها (مهلت اجرا 24 ماه) و فاز چهارم: ساير شهرهاي کشور (مهلت اجرا 36 ماه).

? جزئيات اتصال مراکز آموزشي به شبکه علمي
 

اما به گفته رئيس سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي ايران با تاکيد براينکه در عرض سه سال آينده شبکه علمي کشور در کل ايران راه اندازي خواهد شد، گفت: اين شبکه براساس توافق سه جانبه به بهره برداري مي رسد. عباس طائب اظهار داشت: با دريافت پروانه اجراي نسل دوم شبکه علمي کشور اين پروژه را يکپارچه، منظم و هدفمند پيگيري خواهيم کرد.وي با اشاره به اينکه نسل اول شبکه علمي کشور از سال 66 مطرح شد و در سال 77 و بر مبناي زيرساخت شرکت مخابرات ايران راه اندازي شد، ادامه داد: آن زمان تعداد مراکز علمي تحقيقاتي محدود بود اما هم اکنون و با وجود 2142 مرکز و دانشگاه آموزشي و تحقيقاتي شبکه اي اختصاصي با سرعت حداقل يک گيگابيت تا ده گيگابيت بر ثانيه ايجاد خواهد شد. طائب با تاکيد بر اينکه شبکه علمي کشور مخصوص تمامي دانشگاه ها، پارک هاي علم و فناوري و حوزه هاي علميه خواهد بود و گام اساسي در جهت ارتباط متقابل دانشگاه و حوزه است، گفت: هم اکنون 10 درصد مؤسسات و دانشگاه ها تحت پوشش مستقيم آموزش عالي است، 20 درصد مربوط به دانشگاه هاي آزاد، 25 درصد دانشگاه پيام نور و 30 درصد هم مؤسسات علمي کاربردي و مابقي نيز مؤسسات غيرانتفاعي هستند که اگر به اين تعداد پارک هاي علم و فناوري و حوزه هاي علميه و مراکز پژوهشي را نيز بيفزاييم از گستردگي و پوشش اين شبکه واقف خواهيم شد. مشاور عالي وزير علوم در امور اجرايي با بيان اينکه شبکه علمي کشور تا سه سال آينده در کل ايران راه اندازي خواهد شد و در مرحله اول نيز اين شبکه براي 10 دانشگاه در تهران به بهره برداري مي رسد، خاطرنشان کرد: براساس تفاهم نامه سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي با شرکت مخابرات ايران و سازمان فناوري اطلاعات، تمامي تجهيزات مورد نياز دانشگاه ها و مراکز تحقيقاتي از طرف شرکت فناوري اطلاعات در قالب وظايف وزارت ارتباطات در برنامه پنجم توسعه تامين مي شود و تمامي تجهيزات مربوط به زيرساخت هاي ارتباطي نيز از سوي شرکت مخابرات ايران تامين خواهد شد. وي ادامه داد: مسئوليت تامين محتوا و تعيين کاربرها و ايجاد يکپارچگي در شبکه علمي کشور نيز به عهده سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي خواهد بود. همچنين در اين راستا ايجاد و سرويس دهي بانک هاي اطلاعاتي مختلف از طريق در اختيار قرار گرفتن در سايت هاي مراکز تحقيقاتي و ايجاد شبکه هاي پايان نامه اي سراسر کشور و مجموعه کتابخانه ديجيتال دانشگاه ها از ديگر خدمات مدنظر در شبکه علمي کشور است. رئيس سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي ايران ارائه آنلاين نشريات علمي کشور و آموزش مجازي و ارائه ويدئو کنفرانس را از ديگر خدمات اين شبکه عنوان کرد و گفت: در راستاي تامين پهناي باند شبکه علمي کشور نيز دولت موظف است که اينترنت رايگان را در اختيار دانشگاه ها و مراکز تحقيقاتي قرار دهد که در ابتدا اين سرويس با هزينه بسيار پايين در اختيار دانشگاه ها قرار مي گيرد. وي گفت: طي يک سال آينده 50 درصد مراکز علمي دانشگاهي به شبکه علمي متصل مي شوند و برآورد شده که در سال اول مبلغي حدود 10 تا 15 ميليارد تومان براي اين مهم هزينه شود.

? جزييات پروانه شبکه علمي کشور
 

در همين حال و بر اساس پروانه مصوب کميسيون تنظيم مقررات، سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي بايد سالانه يک دهم درصد از درآمد خود از شبکه علمي کشور را به عنوان حق السهم به سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي پرداخت کند. اين اپراتور بايد حق السهم رگولاتوري را در 4 قسط مساوي در مقاطع سه ماهه در روز پانزدهم ماه هاي ارديبهشت، مرداد، آبان و بهمن ماه پرداخت کند.به نظر مي رسد دولت قصد دارد به دليل ماهيت علمي و غيرتجاري اين شبکه از درآمد بالاي خود از محل اين شبکه صرف نظر کرده و آن را بستري براي توسعه ارتباطات دانشگاه ها قرار دهد.با توجه به کليات پروانه شبکه علمي کشور، کميسيون تنظيم مقررات با صدور پروانه فعاليت ايجاد شبکه علمي کشور براي سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي کشور به نمايندگي از وزارت علوم، تحقيقات و فناوري توسط رگولاتوري موافقت کرده است. براساس مصوبه کميسيون تنظيم مقررات، شرکت ارتباطات زيرساخت و شرکت مخابرات ايران ملزم به تامين نياز دارنده پروانه براي استفاده از فيبر تاريک در قلمرو خود هستند و تعرفه واگذاري فيبر تاريک با همکاري شرکت ارتباطات زيرساخت و شرکت مخابرات ايران توسط سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي پيشنهاد و به تصويب کميسيون خواهد رسيد. اپراتور شبکه علمي کشور مي تواند نسبت به ارايه سرويس هاي صوت داخلي، شبکه خصوصي مجازي، اينترانت و اينترنت، برگزاري آموزش هاي مجازي و ساير سرويس ها در شبکه موضوع پروانه با موافقت کميسيون تنظيم مقررات و دريافت مجوزهاي تکميلي براي سرويس هايي که نيازمند اخذ تاييديه از مراجع ذي ربط باشند، اقدام کند. مدت اعتبار پروانه شبکه علمي کشور از زمان صدور به مدت پنج سال خواهد بود و پس از پايان مدت اعتبار، در صورت تائيد کميسيون تنظيم مقررات اعتبار پروانه براي دوره هاي 5 ساله قابل تمديد خواهد بود و در زمان تمديد ممکن است شرايط ضوابط يا مفاد پروانه براساس تصميم کميسيون تغيير کند. اپراتور شبکه علمي کشور موظف است با اعلام فراخوان نسبت به ارايه خدمات موضوع پروانه به تمامي دانشگاه ها و مراکز علمي و پژوهشي متقاضي مورد تاييد وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکي در شهر تهران در فاز اول در مدت 6 ماه، در فاز دوم در مدت 12 ماه در شهرهاي اصفهان، مشهد، تبريز، شيراز، کرج و اهواز، در فاز سوم در مدت 24 ماه در سايـر مراکز استان ها و در فاز چــهارم در مــــدت 36 ماه در ساير شهرهاي کشور نسبت به سرويس دهي اقدام کند. تعرفه خدمات ارايه شده از سوي اين شبکه نيز براساس هزينه هاي سرمايه گذاري، نگهداري، پشتيباني، توسعه و به روزرساني توسط دارنده پروانه به سازمان تنظيم مقررات پيشنهاد و به تائيد کميسيون خواهد رسيد.سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي ايران مجاز به فعاليت هاي مخابراتي و فناوري اطلاعات براي ارايه خدمات به غير از شبکه موضوع پروانه نبوده و تحت هيچ شرايطي نمي تواند فعاليت تجاري داشته باشد.

? اجراي شبکه علمي کشور بر اساس IPV6
 

در همين حال و به گفته معاون سازمان فناوري اطلاعات، شبکه علمي استان تهران به صورت کامل بر روي پروتکل آي. پي. نسخه شش بنا شده است و شبکه علمي کشور نيز بر روي بستر پروتکل يادشده شکل مي گيرد.براي اتصال هر دستگاه ديجيتالي به اينترنت بايد از يک شماره ''آي پي'' يا آدرس اينترنتي استفاده کرد؛ تاکنون از آي. پي آدرس هاي نسخه چهار استفاده مي شد و به دليل محدوديت در اين آدرس ها، نسخه بعدي اين آدرس ها با نام آي. پي نسخه 6 با ظرفيت چندين برابر به وجود آمد.
منبع:ماهنامه تحليلگران عصر اطلاعات ( www.infoage.ir )
ارسال توسط کاربر محترم سايت : haj_ghodrat_allahaziztaeme