ساختمان زمين
 

زير سطح زميني که ما برآن گام مي گذاريم بـر خــلافسطــــح سـخت وجامدآن ويژگيهاي خاص خود را دارد. با افزايش عمق هم جنس وهم حالتمواد سازنده زمين تغيير مي کند . اين همان چيزي است که باعث تعجب و شگفتي مي شود .کره زمين را براساس تغيير خواص فيزيکي وشيميايي آن به چند لايه تقسيم مي نمايند.

پوسته(crust)
 

دانشمندان علوم زمين و زلزله شناس با مطالعه امواج ثبت شده زلزله ها درايستگا ههاي زلزله سنجي وزلزله شناسي به اين واقعيات متفاوت ازهم پي برده اند. اولين بررسي ها که در اين زمينه انجام شده است بيانگر تغيير روندامواج در اعماق چهل کيلومتري خشکيها و پنج کيلومتري کف اقيانوسها مي باشد جائي کهبنام حد فاصل بينپوستهوگوشتهشناخته مي شود و به افتخار کاشف آن«موهوروويچ» استاد دانشگاه زاگرب به نام انفصال «موهو» معروف شده است . ضخامت متوسطقسمت جامد پانزده کيلومتر و وزن مخصوص آن 2.7 است .
اين انفصال مرز بين انواع مختلف سنگها است و با يک افزايش تند در سرعت امواج PوS مشخص مي شود . اين قسمت اززمين بنام“ پوسته ” زمين معروف است که درمقايسه با شعاع زمين ضخامت نا چيزي دارد .ضخامت پوسته زمين در زير اقيانوسهانازکتر از قاره ها است .( حداقل 10 کيلومتر درزيردرياهاوحداکثر 60 کيلومتر در زير خشکيها )
پوسته زمين از دوبخش تشکيل ميشود :
!! بخش سيال (SIAL )
بخش سيال (SIAL )که بيشتر از سنگهايگرانيتيوگرانوديوريتتشکيل و بعلت فراواني عناصرسليسيموآلومينيوم ( SI-AL ) بنامسيالخوانده مي شود.
!! بخش سيما ( SIMA )
بخش سيما ( SIMA )که قشر زيرين پوسته است وبيشتر ازبازالتي تشکيل شده وبه علت دارابودن سيلسيم ومنيزيم ( SI-MG ) به نام سيما معروف است .
البته از تخريب سنگهاي دو بخش بالا طبقه رسوبي تشکيل مي گرددکه شاملآبرفتها ونهشته هاي مختلف است .ضخامت اين طبقه در گوديها گاهي به 10 کيلومتر مي رسدوبعضي جاها دگرگون شده اند.

گوشته يا جبه (mantle)
 

دومين گسستگي که در روند امواج منتشر شدهاز زلزله ها مشاهده مي شود در عمق 2900کيلومتري از سطح زمين است و بنام “گوتنبرگ”معروف است.
حد فاصل بين گسستگي موهوروويچ وگوتنبرگ بنامگوشتهمعروف است.در گوشته نيز خصوصيات امواجلرزه اي تغيير مي نمايدکه با توجه به همين تغيير به چندبخش تقسيم مي شود:

الف ) لايه بالايي :
 

اين بخش منشاء بسياري از فعاليتهايزمين شناسي است همانندفغاليتهاي ماگمايي ، زلزله هاي عميق و تغيير مکان قاره ها.بخشبالايي همراه با پوسته يک لايه به ضخامت 70تا 100کيلومتررا تشکيل مي دهدکه ازسنگهاي سخت وشکننده تشکيل مي دهدوبنام “سنگ کره ”خوانده مي شود . سنگ کره به قطعاتيتقسيم شده که به هر يک از آنها“صفحه” مي گويند. صفحه ها نسبت به يکديگر در حالتغيير و جابجائي مي باشند که اين حرکتها رويدادهاي زمين شناسي را بوجود ميآورد.محققين زمين شناسي بر وجود سنگهاي فو ق بازي در اين قسمت اتفاق نظر دارند، اما درمورد توزيع آن اتفاق نظر ندارند.
در زير سنگ کره ناحيه اي به نام “سست کره” معروف است .سرعت امواج لرزه اي دراين قسمت کاهش مي يابدوبه لايه اي کم سرعت هم معروف است.

ب)- ناحيه عبور
 

اين منطقه بين 400 تا حدود 1000 کيلومتري عمق زمين است . در اين قسمت شاهد افزايش نسبي سرعت امواج هستيم که بيانگر تغيير ماهيت سنگهاي اينقسمت است

ج )- گوشته پائيني
 

از عمق 1000 تا 2900 کيلومتر عمق زمين است . در اينقسمکت سنگها چگال وبسيار الاستيک اند وسرعت امواج زلزله بصورت تقريباً يکنواختيافزايش مي يابد.
در زيرگوشته زمين از عمق 2900 کيلومتري تا مرکز زمين هسته زمينقراردارد. درهسته زمين د عمق 5120 کيلومتري يک انفصال در خواص الستيک هسته وجودداردکه هسته رابا توجه به آن بدو قسمت خارجي و داخلي تقسيم مي کنند. از آنجا کهامواج عرضي از هسته خارجي عبور نمي کنند بايستي اين قسمت را مايع دانست و چوندرهسته داخلي سرعت امواج افزايش مي يابد اين قسمت را جامد مي دانند.

هسته(core)
 

جنس هسته زمين را بيشترنيکل و آهنتشکيل داده است . هسته نقشي درحرکت ورقه هاي سنگ کره ندارد ولي منبع توليدميدان مغناطيسي زمين است.
پوسته زمين بهانضمام قسمت بالائي گوشته فوقاني قسمت سخت زمين را تشکيل مي دهند که سنگ کره ياليتوسفرخوانده مي شود و بر سست کره که حالتخميري دارد واقع شده است . ضخامت ليتوسفربطور متوسط 100کيلو متر است.ليتوسفر بهصفحه هاي مجزائي تقسيم مي شود که اين صفحه ها ثابت نيستند و دائماً در حال حرکتندکهمنجر به ايجاد پديده هاي مختلف تکتونيکي مي گردد.
ليتوسفر از شش صفحه اصليبنامهاي افريقا،اوراسيا،امريکا،آرام،استرالياوقطبي بعلاوه چند صفحه کوچکتر تقسيمشده است.حرکت صفحه ها نسبت به هم به سه طريق انجام مي گيرد :
الف )- در پشتههاي اقيانوسي صفحه ها از هم دور مي شوند ومواد مذاب درون زمين از اينجا بيرون ميريزد.
ب ) – صفحه ها بهم نزديک وبا هم بر خورد مي کنندويک صفحه به زير ديگري ميرود ( در مرز صفحه هاي اقيانوسي وقاره اي)
ج ) – صفحه ها در کنار يکديگر ميلغزند.
به حالت “ الف” که ورقه ها از هم دور مي شوند و باعث بيرون ريختن موادمذاب مي شود بخش “سازنده” زمين مي گويند و به قسمت “ب” که که صفحه ها به هم برخوردوبه زير يکديگر مي روند بخش “ مخرب ” مي گويند.
بيشتر فعاليتهاي تکتونيکي مثلزلزله هادر حاشيه صفحه ها ي پوسته زمين رخ مي دهد و قسمت مرکزي صفحه هاي زمين کمتردچار زلزله شده اند، و همينگونه زلزله ها در محل برخورد صفحه هاي قاره اي اتفاق ميافتد .
درمحل دور شدن صفحه ها از هم در پشته هاي اقيانوسي مواد مذاب بيرونريخته و منجمد مي شوند و بخشي از صفحه ها تولد شده از محور مياني از هم دور مي شوند،وبعد از طي مسافتي نسبتاً طولاني صفحه هاي مزبور دوباره در گوشته فرو رفته ومدفونمي شوند وموجب ايجاد گودالهاي عميقي ميگردد نظير گودال ماريان ، کوريل و…..
تکتونيک صفحه اي از محور بر آمده اقيانوسها متولدو بطور جانبي گسترش مي يابد وسرانجام به اعماق گوشته رانده مي شود. قاره ها داراي ضخامت زياد هستند و ازنظرترکيبشيميائي و جنس با صفحه هاي اقيانوسي تفاوت دارندودر صفحه هاي اقيانوسي همانند ميخقراردارن يا همانندچوب پنبه که در آب شناور است قرار دارندودر نتيجه قاره ها نيز درحرکت صفحه ها شرکت مي کنند.
زلزله هادر جاهائي که صفحه ها با هم اصطکاک دارنديا جاهايي صفحه ها در مقابل هم واقعند و يا جاهايي که صفحه ها بدرون زمين فرو مي روند.مشاهده مي شوند.
منبع:سايت ويکيديپيا
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت :alibifa