?بازار در توزيع درآمد چگونه عمل مي كند؟
 

در نظام بازار, درآمد آحاد مردم از طريق عرضه منابع و نهاده هايي كسب مي شود كه در اختيار دارند. اين منابع را مي توان سه دسته شمرد. سرمايه انساني, سرمايه مالي و سرمايه فيزيكي. سرمايه انساني يا نيروي كار در قبال مزد و حقوق فروخته مي شود, سرمايه مالي در قبال بهره يا سود ارائه مي گردد, و سرمايه فيزيكي, مانند زمين يا خانه, در برابر اجاره واگذار مي شود. بنابراين درآمد هر فرد به مقدار منبعي كه در اختيار دارد, و بهايي كه در قبال آن مي تواند دريافت كند, بستگي مي يابد.

?توزيع منابع توليد (ثروت)
 

چه چيزي توزيع ثروت را تعيين مي كند؟ ثروت به شكل سرمايه مالي يا فيزيكي تحت تاثير چند عامل توزيع مي شود ; كه انباشت در طول زندگي, غصب و ساير تملك هاي ظالمانه ارث از آن جمله اند. البته قوانين مربوط به مالكيت, ارث و ازدواج در اين امر تعيين كننده اند. ثروت در كشورهاي سرمايه داري به شدت نابرابر توزيع شده است. شكل 4 اين وضعيت نابرابر را براي دو كشور انگلستان و ايالات متحده آمريكا به خوبي نشان مي دهد.
در انگلستان, در سال 1995, مالك نيمي از ثروت موجود كشور, تنها 10 درصد ثروتمندترين افراد بودند; و بقيه 90 درصد جمعيت نيم ديگر را در اختيار داشتند (:265 Sloman, 2000).
اين اختلاف فاحش در تمركز ثروت كه در ديگر كشورهاي تابع نظام بازار نيز مشاهده مي شود, نبايد تنها نتيجه تلاش و كوشش تلقي شود. بلكه نهادهاي ناعادلانه و روش هاي مبتني بر غصب و استثمار در سطح ملي و جهاني از علل قابل توجه آن است.
ثروت به شكل سرمايه انساني, يعني نيروي كار, تابع قدرت جسماني و قابليت هاي ذاتي ديگر, و هم چنين مهارت هايي است كه در طول زندگي انباشته شده است. تفكيك توانايي هاي انساني بين ذاتيات ناشي از وراثت و قدرت اكتسابي, در عمل چندان آسان نيست. مهم ترين عامل توانايي, هوش و ذكاوت است كه معلوم نيست دقيقا چه مقدار نتيجه عملكرد عوامل ژنتيك است و چه ميزان به محيط تربيتي يا تلاش و كوشش خود انسان بستگي دارد. به عنوان مثال دانش مهارت را در نظر آوريد. روشن است كه فرزندان پدران و مادران تحصيلكرده, در كسب دانش, و مهارت معمولا موفق ترند تا فرزندان پدران و مادران داراي تحصيل كم تر. آن ها به مطالعه و كار تحصيلي تشويق مي شوند و امكانات بهتري برايشان فراهم مي گردد. از تغذيه مناسب نيز برخوردارترند و همين امر قدرت فراگيري را افزايش مي دهد. آيا مي توان ادعا كرد كه آن ها اين پيش افتادن را از پدرانشان به ارث مي برند؟ يا توانايي انباشته دانش و مهارت ميراث پدرانشان است؟ به هر حال روشن است كه علاوه بر قابليت هاي ژنتيك, محيط تربيتي خانوادگي و اجتماعي, يا به طور كلي, وضعيت محيطي افراد تاثير به سزايي در انباشت سرمايه انساني دارد. به عبارت ديگر, سرمايه انساني, نه تنها به دليل عوامل ذاتي نابرابر است, بلكه به دليل نابرابريهاي ثروت و درآمد در نسل گذشته, و نظامات اجتماعي غيرعالانه نيز متفاوت خواهد بود.

?قيمت منابع توليد
 

عامل دوم تعيين درآمد در نظام بازار, چنان كه گفتيم به قيمتي بستگي دارد كه صاحب منبع موجود مي تواند در قبال عرضه آن به چنگ آورد. قيمت منبع, خود به دو عامل بستگي مي يابد; اول, بهره وري منبع, دوم قيمت كالاي نهايي كه آن منبع در توليدش مشاركت دارد. مثلا براي منبع نيروي انسانيL كه در توليد كالايX شركت مي جويد, مي توانيم بنويسيم:
PL = MPL . PX
كه در آنPX مزدي است كه بازار براي منبع سرمايه انساني مي پردازد,MPL بهره وري نهايي نيروي كار است, وPL قيمت كالايX در بازار.
قيمت قطعه زميني در خيابان ولي عصر تهران با همان مساحت زمين در كنار جاده تهران ـ فيروزكوه, در بيابان هاي بين دماوند و فيروزكوه, بسيار متفاوت است. اين اختلاف به دليل كاربردهاي متفاوتي است كه اين دو قطعه زمين دارند, و نيز قيمتي كه براي كالاها و خدمات قابل حصول از آن ها پيدا خواهد شد.
بهره وري نيروي كار نيز هر چه بيش تر باشد, ميل به استخدام وي فزون تر است. يعني كارفرما حاضر به پرداخت مزد بالاتر خواهد بود. به عبارت ديگر, مزد به كيفيت سرمايه انساني موجود بستگي پيدا مي كند. اين كيفيت چنان كه ديديم, حاصل تركيبي از توانايي هاي ذاتي, آموزش و تلاش و پشتكار فرد است. كيفيت نيروي انساني در شكل ويژه كارآفريني, قدرت خلاقيتي فراهم مي سازد كه در نزد قليلي از افراد وجود دارد. صرف نظر از جنبه تلاش ارادي, عوامل ديگر موثر بر بهره وري, خارج از اراده فرد و در نتيجه متفاوت و نابرابر است, در نتيجه درآمدPL) ) نيز مختلف خواهد بود. اختلاف بهره وري نه تنها براي افراد مختلف نابرابر مي باشد, بلكه براي يك فرد نيز در طول حيات شغلي اش متغير است. مانند ايام پيري و بازنشستگي.
البته تعيين بهره وري يك فرد در عمل بسيار سخت است. زيرا توليد نهايي, نيروي كار به عوامل ديگري مثل مديريت, فن آوري, و مقدار نهاده هاي مكمل بستگي مي يابد. به همين دليل يك فرد خاص در شغل الف با بهروري بيش تري كار مي كند تا شغل ب. نابرابريهاي ناشي از عوامل برونزا, كه فرد در آن نقشي ندارد, در سهم وي از درآمد موثر است.
علاوه بر بهره وريMPL) ), قيمت كالاي توليد شدهPX نيز در ارزش گذاري بها ده نقش تعيين كننده دارد. كارفرما هر چه توليدش خواستار بيش تري داشته باشدPL) بالا), حاضر به پرداخت مزد بيش تر استPX) بالا). بنابراين اگر تقاضاي كالاي توليديX) ), كاهش يابد كارفرما يا كارگرش را اخراج مي كند (PL = 0) يا مزدش را پايين ميآورد. بدين ترتيب دوره هاي تجاري بر توزيع درآمد ناشي از سرمايه انساني اثر مي گذارد.
بنابراين درآمد نيروي كار حتي در بازاري رقابتي, مي تواند تحت تاثير حوادث پيش بيني شده, مانند بازنشستگي, يا پيش بيني نشده, مثل بروز ركود, كاهش يابد. در اين دوره ها اگر وي از منابع ديگر توليد, درآمد نداشته باشد, دچار فقر خواهد شد. بازار براي مقابله با اين نارسايي, خود راه حلي ندارد؟ چرا, بيمه راه حل رايج بازار است. اما چنان كه در فصل قبلي ملاحظه شد بيمه در مواردي كه خسارت ذهني و انتخاب نامطلوب مصداق يابد, ناتوان از حل مشكل است. علاوه بر آن خطر اجتماعي(11) نيز مانع كاركرد بيمه هاي خصوصي است. خطراتي كه تمامي افراد تحت پوشش يكباره با آن مواجه شوند, بيمه گرهاي بازار را از كار مي اندازد. مثل تورم يا بيكاري كه تمامي جامعه را متاثر مي سازد. پوشش بيمه اي كامل در برابر چنين خطراتي ممكن نيست (:201 Le Grand et al, 1992). در اين حالت ها دخالت دولت براي تإمين اجتماعي و بيمه بيكاري ضروري مي شود. در غير اين صورت حتي در بازار رقابتي فقر و نابرابري شديد مي تواند به وجود آيد.
منبع:سازمان آموزش و پرورش استان خراسان
ارسال توسط کاربر محترم: omidayandh