کامپيوتر و فضاهاي مختلف اينترنت يکي از وسايل ارتباطي در عصر پست مدرن است که توسط انسان به کار گرفته شده است. اين وسايل هرچند باعث سرعت و دقت در کارها و گسترش ارتباطات شده است اما تا به امروز فرآيند آن به نحوي است که کره زمين را تبديل به دهکده جهاني وشايد به زعمي کلبه جهاني کرده است. با وجود اين، نفوذ و گسترش آن باعث بروز مشکلاتي در جوامع شده است.
واضح است که توسل به دنياي اينترنت و وبلاگ بيانگر نه تنها جست وجوي بهترين احساس نسبت به خود است بلکه نياز به پر کردن خلائي است که ژيژک از آن حرف مي زند. ژيژک معتقد است دنياي مجازي امکانات غيرمترقبه اي برايمان فراهم کرده است؛ امکاناتي که ممکن است هر کسي را در اين دهکده کوچک جهاني وسوسه کند؛ وسوسه اي که سبب ساز افراط جنون آميز مي شود. اين افراط جنون آميز هم مثل افراط هاي ديگر در درازمدت خود را کنترل و جبران خواهد کرد چرا که به قول لکان تمناهاي ما بي پايان است و پس از ارضاي يک تمنا انرژي حياتي به سمت ديگري جهت گيري مي کند و رفته رفته تعادلي بين همه تمناها ايجاد مي شود. با تمام اين اوصاف، هشدار ژيژک هشداري بجاست. هشدارهاي مجازي شدن را نيز بايد جدي گرفت.
هدف از اين مقدمه نگاهي از زاويه ديگر به فضاي رسانه دربرگيرنده همه ابزارها از قبيل راديو، تلويزيون، روزنامه ها، اينترنت و فضا هاي وابسته به اين امور و روابط انسان هاست. در باب مباحث پست مدرن اينترنت و تکنولوژي هاي چندرسانه اي کامپيوتري و اشکال فرهنگي به نحو چشمگيري جريان اطلاعات، تصورات و انواع مختلف فرهنگ انسان را تغيير داده اند و در اين شرايط انسان بايد مهارت هاي تکنولوژيکي چندجانبه را براي بقا در جامعه اطلاعاتي بياموزد.در مرثيه اين نگاه مي توان گفت انسان ها به طور گسترده اي در جهان فريبنده تجارب تکنولوژيکي غرق شده اند و پيوستگي خود با جامعه و توانايي ارتباط با افراد ديگر را از دست داده اند و اين خطر بزرگي است که ما را تهديد مي کند. با بررسي تمامي اين زوايا و نگاه ويژه به دنياي پست مدرن با اين شيوه که فضاي پست مدرن امروز دريچه اي است براي انسان هاي امروز که چگونه مصرف کنند يا چگونه عمل کنند که مصرف کننده بهتري باشند باعث شده است که زندگي انسان امروز بيش از هر زمان ديگري چندبعدي تر شود به نحوي که امروزه يک قسمت از ماجراي پست مدرن يادگيري زندگي در فضاهاي مختلف اجتماعي و تطبيق با تغيير و دگرگوني و اين فضاي مصرفي است.
کامپيوتر و فضاهاي مختلف اينترنت يکي از وسايل ارتباطي در عصر پست مدرن است که توسط انسان به کار گرفته شده است. اين وسايل هرچند باعث سرعت و دقت در کارها و گسترش ارتباطات شده است اما تا به امروز فرآيند آن به نحوي است که کره زمين را تبديل به دهکده جهاني وشايد به زعمي کلبه جهاني کرده است. با وجود اين، نفوذ و گسترش آن باعث بروز مشکلاتي در جوامع شده است. از اين مشکلات مي توان به کاهش روابط اجتماعي واقعي و وابستگي به اينترنت اشاره کرد. اين فضاي پيش ساخته با نام دهکده جهاني مي تواند يک نکته پارادوکسيکال داشته باشد. نوعي از تناقض در اين دهکده آن است که به رغم اينکه استفاده از اينترنت در جهت برقراري ارتباط انسان ها به کاهش روابط منجر و باعث تجزيه و تحليل فرهنگ ها مي شود اما به نوعي وابستگي به فضاي مجازي و به تبع آن انسان ها و کاراکتر هاي اين فضا نيز ايجاد مي شود.
بررسي اين نقاط تقابل با استفاده از نظريه هاي مک لوهان در باب رسانه ما را به نکات جالبي در تاريخ رسانه ها و ارتباط رسانه ها و انسان ها با يکديگر مي رساند.مارشال مک لوهان پروفسور مرکز مطالعات رسانه اي تورنتو و مطرح کننده مفهوم دهکده جهاني و جمله معروف «رسانه همان پيام است» بود. او از نظر توجه به فناوري هاي ارتباطي از چهره هاي پيشتاز در اين قلمرو به حساب مي آيد. طبقه بندي رسانه ها به سرد و گرم نيز اول بار توسط وي وارد فضاي ادبيات پست مدرن شد. اين مقوله که امر جذابي در مطالعات ارتباطي است بيانگر اين مطلب است که وسيله گرم به زعم او وسيله اي است که مخاطب زيادي ندارد و وسيله سرد مخاطب زيادي را به سمت خود جذب مي کند. لوهان به تلويزيون صفت غول خجالتي و به راديو طبل قبيله اي را نسبت مي دهد.
شهرت مک لوهان در عرصه ارتباطات را بايد به دليل پيشگويي هاي بزرگ او درباره آينده جهان دانست که يکي از مهم ترين آنها دهکده جهاني بود؛ اصطلاحي که از سوي رسانه ها و افکار عمومي جهان پذيرفته شد. مک لوهان روش شناسي نويني را طرح کرد که آراي او را در مقابل روش شناسي ديگران قرار داد؛او خنثي بودن وسيله ارتباطي را زير سوال برد او پيش بيني کرد رسانه هاي جمعي فاصله هاي مکاني را از بين مي برند و مانند يک روستا همه مردم از واقعه اي که در گوشه اي از جهان رخ مي دهد،مطلع مي شوند. اين پيشگويي که امروزه جامه عمل پوشيده همان عاملي است که تمام مردم جهان را همزمان درگير مسائلي چون 11 سپتامبر مي کند، اعدام صدام و از اتفاقات لحظه به لحظه حمله در افغانستان آنها را با خبر مي سازد و يک حس مشترک جهاني را پديد مي آورد. اين امر درست همان مساله اي است که ژيژک مطرح مي کند و تا جايي پيش مي برد که از اين امکانات بايد با ترس و لرز استفاده کرد. مک لوهان توصيف گر و تحليلگر وضعيت توسعه رسانه ها بود و در زمان خود تمام رسالت اش را براي پيشبرد وابستگي انسان به فضاي مجازي به کمال رساند تا جايي که موج گرايش به تلويزيون را ايجاد کرد و حتي معتقد است تلويزيون پرستشگاهي است که امواج او بشارت جهان الکترونيک بوده و آگاهي ژرف و تازه اي براي بشر به ارمغان مي آورد.
از ديگر نظريه هاي مک لوهان مي توان به امتداد توانمندي بشر از طريق رسانه ها اشاره کرد. لوهان معتقد بود امتداد توانمندي بشر فقط به وسيله رسانه ها صورت مي پذيرد به عبارتي ديگر با نگاه انديشه اي لوهان مي گويد هر اختراع امتداد چيزي در طبيعت است. لوهان براي اين نگاه خود مصاديق جالبي دارد به عنوان مثال چرخ را در امتداد پا، لباس در امتداد پوست و تلويزيون در امتداد چشم مي داند. او معتقد است اختراعات به توسعه و قدرتمند شدن انسان کمک کرده است. مارشال مک لوهان در کتاب «براي درک رسانه ها» مي گويد: «ارشميدس گفته است يک نقطه اتکا در جهان به من نشان بدهيد تا من توسط آن دنيا را تکان بدهم.» مک لوهان معتقد است اگر امروز ارشميدس زنده بود، رسانه هاي ما را با انگشت نشان مي داد و مي گفت، من چشم ها، گوش ها، اعضا و مغزهاي شما را به عنوان نقطه اتکا به کار مي گيرم و دنيا را آنگونه که مايلم به حرکت درمي آورم.
منظور مک لوهان از واژه رسانه (در زمان نگارش کتابش) راديو، تلويزيون و مطبوعات بوده است ولي اگر او کمي بيشتر زنده مي ماند و اينترنت را که امروزه با اجتماع تمامي قابليت هاي رسانه هاي جمعي چون سينما، مطبوعات، راديو، تلويزيون و جنبه هاي ديگر هنر و علم در کنار برآورده ساختن نيازهاي ساده زندگي مثل خريد و کار و در اختيار گذاردن آنها به صورت همزمان انجام مي دهد.در حالي که در خانه خود جلوي يک مانيتور راحت نشسته است اعتراف مي کرد که فيلسوفان جهان ديگر به تمام آرزوها و خيالپردازي هاي هميشگي خود در يافتن يک مدل ارتباطي کامل براي نوع بشر رسيده اند، تقسيم عصرهاي زندگي بشر به سه عصر شفاهي، کتبي و الکترونيکي از ديگر نگاه هاي خاص مک لوهان است که بسيار امروزه با توجه به مصاديقي که در ابتداي اين مقاله اشاره شد در ارتباط است.
نوع و کيفيت تعامل اين ارتباط که فضاي مجازي ارتباطي فراهم مي آورد، از اهميت مجاورت فيزيکي به وسيله به وجود آوردن شکل ديگري از شبکه هاي ارتباطي کاسته است. امروزه بيش از 50 ميليون آمريکايي بيشتر از پنج ساعت در روز از اينترنت استفاده مي کنند. شايد اين همان موردي است که مک لوهان به دنبال آن مي گشت. داستان دوستي خاله خرسه را همه ما شنيده ايم. دوري و دوستي در فضايي که همه ما مصرف کننده هستيم. دنياي پست مدرن امروز با تشريح تمام ابزارهاي رسانه اي،مي شود مصرف گرايي، حال با توجه به اين مصرف گرايي و فضاي مصرفي که در آن قرار گرفته ايم بايد به اين فکر کرد که چه کنيم مصرف کننده بهتري باشيم.
منبع:روزنامه سرمايه ( www.sarmayeh.net )
ارسالي از طرف کاربر محترم :omidayandh
/ع