سوسك ميوه خوار انار :
 

سوسكهاي ميوه خوار، حشرات كوچكي از خانواده Nitidulidae ميباشند. اين حشرات را سوسكهاي شير خوار يا Sap beetle نيز ميگويند. حشرات اين خانواده غالبا كوچك با بدني كشيده يا تخم مرغي هستند. حشرات كامل اين گروه علاقه مفرطي به ترشحات شيرين يا شيره ميوه جات دارند. بعضي از گونه ها ميوه هاي شيرين و خشك را مورد قرار ميدهند. در بين اين حشرات سه جنس كه در باغات انار، انجير و خرما بيشتر يافت ميشوند بترتيب Carpophilus، Haptoncus،Urophorus نام دارند كه تصوير آنها در شكل مقابل آورده شده است.
لاروها در هر سه گروه سفيد رنگ و كشيده با پاهاي سينه اي مشخص و با تحرك نسبتا زياد ميباشند و غالبا در ميوه هاي گنديده و در حالت تخمير زندگي ميكنند. به همين لحاظ حشرات كامل چه در سطح خارجي بدن و چه در دستگاه هاضمه هميشه توده هايي از اسپور، كفك ها، مخمرها و باكتريهاي عامل پوسيدگي را با خود حمل ميكنند و ضمن تغذيه از عصاره و ترشحات ميوه انار عامل پوسيدگي را به داخل ميوه ميبرند.
سوسكها در داخل ميوه تخمگذاري كرده و در نتيجه از يك منفذ كوچك انار لك زده يا سوسكهاي فراوني از آن خارج ميشوند. هر حشره ماده حدود يك تا دو هزار تخم ميگذارد و لاروها همانند حشرات كامل غالبا بصورت گروهي در داخل ميوه لهيده مشاهده ميشوند.
روشهاي كنترل سوسك كارپوفيلوس به جهت عدم توانايي اين سوسك در نفوذ به داخل ميوه سالم مبتني بر رعايت بهداشت عمومي و جمع آوري ميوه هاي تركيده و باقيمانده بر روي درخت و كف باغ ميباشد. اين سوسك تنها از راه شكاف موجود در انار هاي تركيده به داخل ميوه نفوذ كرده و با تخم گذاري و تغذيه از آن اسباب فساد و گنديدگي آنرا فراهم مياورد.

مگس سفيد انار :
 

مگس سفيد انار حشره كوچكي است از راسته جوربافان يا Homoptera و از خانواده Aleurodidae با نام علمي Siphoninus granati كه بدليل كوچكي و شباهت به مگس، اصطلاحا به آن مگس سفيد اطلاق ميشود.
حشره كامل به طول 1 تا 2 ميليمتر و داراي بالهاي سفيد چرمي هستند. تخمها بيضي شكل و به رنگ زرد و در سطح زيرين برگها مشاهده ميشوند. پوره هاي سن اول متحرك و پس از چند ساعت حركت، خرطوم خود را در نسج برگ فرو برده و ثابت ميشوند. پوره ها با اولين تغيير جلد پاها و شاخكهاي خود را از دست ميدهند. در عوض شروع به ترشح مواد مومي در سطح و اطراف بدن ميكنند. از ويژگيهاي بيولوژيك اين آفت اطلاعات كافي در دست نيست.
مگس سفيد انار آفت اقتصادي باغات انار محسوب نميشود و اين آفت از طريق دشمنان طبيعي كنترل ميگردد و نيازي به مبارزه نيست. زنيور پارازيت Trichaporus sp از خانواده Aphelinidae موفق به جمع آوري اين مگس از باغات آفت زده انار كن در تهران شده است.

شپشك هاي انار :
 

در حال حاضر شپشكهاي انار از اهميت اقتصادي برخوردار نيست و اطلاعات كافي نيز از بيولوژي آنها در اختيار نميباشد. در اينجا تنها به معرفي چند نمونه از آن اشاره ميرود.
1- شپشك آرد آلود انار با نام علمي Pseudococcus citri Ri گاهي روي سرشاخه ها و تنه درختان انار، بخصوص در نواحي شمال ايران ديده ميشود. حضور اين آفت با ترشح عسلك و دوده در محل همراه است.
2- شپشك روسي انار با نام علمي Ceroplasts rusci L علاوه بر انار روي انجير و درختان سردسيري ديده شده است. اين حشره زمستان را بصورت پوره هاي سن دو و در روي سرشاخه هاي جوان درختان ميزبان بسر ميبرند.
در بهار به محض گرم شدن هوا شروع به رشد ميكند و حدود اواسط خرداد به حشره كامل تبديل ميشود. جانور كامل مدور و نيم كروي است كه اطراف بدن آن را هشت صفحه احاطه نموده و در وسط هر صفحه، يك پولك سفيد رنگ از ترشحات مومي قرار گرفته و بخوبي آنرا از ساير گونه ها متمايز ميكند.
3- شپشك واوي انار يك نوع سپردار با نام علمي Lepidosaphes conchiformis Germ ميباشد. كه از شپشك واوي سيب كوچكتر و كشيده تر بوده و به رنگ قهوه اي متمايل به خاكستري مشاهده شده است. راجع به خصوصيات بيولوژيك اين آفت اطلاعات دقيق در دسترس نيست.
4- شپشك چيني با نام علمي Ceroplastes sinensis G بيشتر در نواحي شمال ايران ديده شده و از اهميت اقتصادي چنداني برخوردار نميباشد.

كنه هاي انار :
 

1- كنه قرمز پاكوتاه انار با نام علمي Tenuipalpus punicae مهمترين كنه ي خسارت زا در باغهاي انار مي باشد. اين كنه از شيره برگ و پوست ميوه تغذيه و موجب ضخيم شدن و زنگ زدگي برگها ميگردد. در صورت حمله شديد، برگ هاي درختان انار در خارج از فصل ريزش مي كنند. تغذيه آفت از پوست ميوه هم موجب خشك شدن پوست و پيدايش لكه هاي قهوه اي سوخته و برنزه شدن پوست ميوه انار مي گردد. دانه هاي اين ميوه ها، كم آب و بيمزه است و به نظر ميرسد، اين كنه در تركيدگي ميوه انار نيز مؤثر باشد.
کنه قرمز پا کوتاه انار منوفاز معرفي شده و غير از انار ميزبان ديگري براي آن ذکر نشده است . T.punicae فقط روي انار و T.granati فقط روي مو فعاليت دارد . ولي در خوزستان اين کنه بر روي انجير نيز مشاهده شده است . و اين احتمال وجود دارد که بالا رفتن تراکم جمعيت آن در فصول گرم سال ، اين کنه توسط باد بر روي درختان انجير منتقل گرديده و روي برگهاي اين درخت مشاهده شده است . لذا وجود آن روي درختان انجير و ساير درختان تصادفي بوده و تغذيه اي روي آنها ندارد .
رنگ کنه بالغ زنده نارنجي روشن تا قرمز و پس از بلوغ و تغذيه ، لکه هاي سياه رنگ در طرفين جانبي بدن آن ظاهر مي شود .
تخمها به رنگ قرمز خوني، بيضوي کشيده ، تقريباً به طول 125 و عرض 54 ميکرون اند.
لارو داراي 3 جفت پا به رنگ قرمز روشن و به شکل بيضوي است. اپيستوزوما باريکتر از پودوزوما و به طول حدود 142 و عرض 108 ميکرون مي باشد . اولين و دومين جفت موهاي پودوزومايي نخي شکل و سومين جفت بسيار بلند و کشيده و کنگره دار مي باشد . موهاي پشتي – مرکزي و اولين جفت موهاي پشتي کناري ريز و يک دست مي باشد . موي شانه اي و موهاي پشتي – کناري ( 2 ، 3 ، 4 ،6 ) دندانه دار و تقريباً به يک اندازه و پنجمين موي پشتي – کناري تاژک مانند مي باشد.
پوره سن يک داراي 4 جفت پا ، نسبتاً بزرگتر از لارو ، به طول 187 و عرض 140 ميکرون مي باشد . داراي نقوشي عرضي و موازي روي قسمت پوئوزوما بوده و از نظر رنگ تيره تر از لارو مي باشد . شکل بدن بيضي پهن ، اپيستوزوما باريکتر از پودوزوما ، اولين و دومين موي پودوزومايي کوچک و ريز و سومين مو بسيار کشيده و کنگره دار مي باشد . موهاي پشتي – مياني و اولين موي پشتي – کناري ريز و سوزني شکل و موهاي شانه اي و دومين و ششمين موي کناري - پشتي تقريباً به يک اندازه ولي کوتاهتر از موهاي 3 و 4 مي باشد . موي 5 تاژک مانند و شلاقي شکل مي باشد .
پوره سن دو بيضوي و پهن ، قسمت اپيستوزوما باريکتر از پودوزوما ، به طول 253 و عرض 173 ميکرون مي باشد . قسمت پشتي داراي نقوش عرضي و قسمت مياني داراي نقوش طولي در قسمت انتها مي باشد .
شدت خسارت اين کنه بستگي به درجه حرارت و ارتفاع منطقه داشته و هرچه ارتفاع کمتر باشد مقدار جمعيت و ميزان خسارت افزايش پيدا مي کند . در باغاتي که در ارتفاع 1000 متري از سطح دريا قرار دارند ، ميزان خسارت به مراتب شديدتر از باغات کوهپايه و ارتفاعات مي باشد .
علائم خسارت اين کنه در اوايل فصل چندان محسوس نيست ، زماني که هوا رو به گرمي مي گذارد ، علائم ابتدايي به صورت نقاط رنگ پريده در روي برگ درختان انار ظاهر مي گردند و به تدريج با افزايش تراکم جمعيت کنه ها ، حالت خشکيدگي بروز نموده و به تدريج برگها شروع به ريزش مي نمايند . در بعضي از مواقع شدت خسارت آنقدر زياد مي باشد که برگها حتي قبل از شهريور ماه ريزش نموده و درختان بدون برگ مي شوند و ميوه ها به صورت خشکيده و نارس در روي سرشاخه هاي بدون برگ مشاهده مي شود . در اواسط تابستان که جمعيت کنه در سرشاخه هاي درخت و روي برگها زياد مي گردد ، از فاصله قرمز رنگي در محل تجمع کنه ها ديده مي شود .
پوست ميوه ها در اثر تغذيه ، در ابتدا حالت پريدگي پيدا مي کند و در نهايت به رنگ قهوه اي و خشکيده در مي آيد و پس از مدتي بطور کلي آب ميوه خشک شده و ميوه ها کاملاً هسته اي و غيرقابل استفاده مي شوند . خسارت اين کنه گاهي مواقع نيز باعث ترک خوردگي ميوه مي گردد . از نظر حساسيت ارقام نيز هرچه رقم داراي پوست نازکتري باشد ، بيشتر مورد حمله اين آفت قرار مي گيرد . اين کنه روي سطح زيرين برگهاي گياهان ميزبان فعاليت داشته و آنها را به رنگ نقره اي و سپس زنگ زده در مي آورد .
زندگي اين کنه در شرايط آزمايشگاهي در سه دماي ثابت 1 + 25 ، 1 + 30 و 1 + 35 درجه سانتيگراد ، 12 ساعت روشنايي و 5 + 60 درصد رطوبت نسبي با استفاده از روش تک برگي روي شاخه هاي کوچک انار به طول تقريبي 15 سانتيمتر مطالعه شده است . کنه هاي ماده در آزمايشگاه نيز مانند طبيعت تخمهاي خود را به صورت انفرادي در امتداد رگبرگها و روي شاخه ها در محل اتصال دمبرگ به شاخه قرار مي دهند . تعداد تخم هاي گذاشته شده در دماهاي مختلف بين 6 تا 26 عدد ديده شده است .
پراکنش کنه قرمز پا کوتاه انار از طريق درخت صورت مي گيرد که به علت کاشتن درختان انار در فواصل نزديک به يکديگر و تماس شاخ و برگهاي آنها با يکديگر اين امر به سهولت انجام مي گيرد . البته انتشار آن توسط باد هم امکان پذير است .
معمولاً در باغهايي كه از سموم شيميايي دور بوده اند، خسارت كنه انار بسيار ناچيز بوده و نيازي به مبارزه ندارد. آبياري منظم و جلوگيري از كاهش شديد رطوبت نسبي باغ، با حفظ يك پوشش نرم از علفهاي هرز در كف باغ، نيز در كنترل اين جانور مؤثر است. بر اساس يك تجربه عملي محلول پاشي درختان آلوده با محلول 0.25 در هزار مايع شوينده ريكا در كنترل آفت مؤثر بوده است.
از مهمترين عوامل موثر در کاهش جمعيت اين کنه ، وجود شکارگرهاي فراوان از حشرات و کنه ها در فون باغات انار است . باغات انار تقريباً يک ميکروکليماي دست نخورده مي باشند و به علت اينکه کمتر عمليات مبارزه شيميايي در آنها صورت مي گيرد ، فون بسيار قوي از انواع بند پايان مفيد را دارا مي باشد که تعدادي از مهمترين آنها کنه هاي زير هستند :
Neophllobius sp از خانواده Camerobiidae
Molothognathus sp از خانواده Camerobiidae
Euseius libanesi از خانواده Phytoseiidae
Typhlodromus sp از خانواده Phytoseiidae
در ضمن پاشيدن روغن معدني به جاي سموم اثرات مطلوبي در كاهش جمعيت كنه داشته، كه در 2 مرحله يكي اوائل اسفند به نسبت 3 درصد و ديگري اوايل خرداد به نسبت 2 درصد توصيه شده است
در شرائط حاد ميتوان يكي از تركيبات كنه كش نظير كلتان به نسبت 2 در هزار را بكار برد. در صورت وجود شته و كنه بصورت توام استفاده از متاسيستوكس به نسبت 1 در هزار استفاده شود.
2- كنه پيچاننده برگ انار با نام علمي Eriophyes granati اولين بار از استان سيستان و بلوچستان گزارش شد. رنگ اين كنه در حالت طبيعي زرد و منشاء پيداش آن ايتاليا ميباشد. اين كنه باعث برگرداندن لبه برگ انار و پيچش آن و در نهايت در اثر آلودگي برگ بصورت لوله در ميايد. اين خسارت سبب ايجاد رطوبت كافي و محافظت از آفت در مقابل حرارت و باد ميشود. در صورتيكه آلودگي شديد باشد تمام برگهاي جوان كج و بهم پيچيده ميشوند. ريزش برگهاي آفت زده، ميوه نارس با دانه هاي خشك و پوسيده ار نتايج فعاليت اين نوع كنه ميباشد.
اين كنه اولين بار از زاهدان، كله گان ناهوك و سينوگان سواران در استان سيستان و بلوچستان گزارش شده است. علائم خسارت در تمام مناطق مورد بررسي تقريبا يكسان و خسارت آفت بصورت تا شدن لبه برگها در اين مناطق مشهود بوده است. گستردگي اين كنه تمام مناطق مديترانه اي، گرمسيري و نيمه گرمسيري گزارش شده است.
3- كنه شرقي مركبات با نام علمي Eutetranychus orientalis Klein از خانواده Tetranychidae اولين بار در اهواز و از روي درختان انار جمع آوري شده است. خسارات اين كنه در روي انار در مقايسه با كنه پا كوتاه انار جزئي ميباشد. اين گونه يكي از آفات مهم انواع مركبات در خوزستان است، و علاوه بر انار و مركبات، بر روي تعدادي از درختان ميوه، گلهاي زينتي و درختان غير مثمر مشاهده شده است. براي مبارزه با اين آفت ضرورتي به استفاده از سموم شيميايي نبوده و وجود فون قوي از كفشدوزكها در شرائط طبيعي رافع اين مشكل ميباشد.
4- كنه ثانويه زنگار مركبات با نام علمي Brevipalpus lewisi Mego يكي از انواع كنه بوده كه به شكل موردي خسارت آن گزارش شده است و زنگ زدگي و خشكيدگي پوست انار را نتيجه فعاليت اين آفت ميباشد. اين كنه بيشتر اواسط تابستان قابل رويت است. اولين آثار خسارت آن روي انار در نزديكي هاي دم ميوه ميباشد. خسارت، يصورت قهو اي شدن پوست از ناحيه دم ميوه شروع و به سمت گلوگاه گسترش ميابد. قهو اي شدن ميوه پس از چندي با تركهاي ظريف و متعدد در سطح پوست همراه است و نهايت تمام سطح ميوه حالت چوب پنبه اي پيدا ميكند.
منبع:www. anar-iran.ir
/ع