پيش از آن که شما را کنترل کنند !
 

وقتي طرح هاي مطالعاتي مورد علاقه تان پس از مدت ها تصويب نمي شود ،وقتي ارباب رجوعي ،غير منصفانه به شما بي احترامي مي کند ، وقتي بهترين دوست و همکارتان ازکار معلق مي شود يا وقتي مديري با وجود حجم کار زيادي که داريد ،کار جديدي به شما محول مي کند ، آيا دچار استرس يا احساس منفي نمي شويد ؟ در شرايط استرس زا نيزممکن است عصبي شده و ناخودآگاه سر و صدا کنيد يا اينکه به کنج خانه پناه ببريد .اين گونه رفتارها مي تواند علاوه بر کاهش کارآيي و بهره وري ،به طور جدي به اعتبار و حيثيت شغلي تان لطمه بزند .
در سازمان ها ،شرايط استرس زا اغلب در مواردي مانند کاهش بودجه ،اخراج کارکنان و انتقال آنان رخ مي دهد . بنابراين مديريت و کنترل هيجان ها در اين شرايط ، بسيار دشوار است .پس چطور مي توان در اين شرايط ، به بهترين شکل ، هيجان ها را کنترل نمود و بهترين رفتار را داشت ؟
چرا اصرار مي شود در محيط کار ،فقط بر هيجان هاي منفي تمرکز کنيم ؟ بيشتر افراد براي کنترل هيجان هاي مثبت ، نيازمند ارشاد نيستند چون هيجان هاي مثبت مانند شادي ، ذوق زدگي ، محبت يا خوش بيني معمولاً تاثير منفي بر اطرافيان ندارد .

هيجان هاي منفي رايج در کار
 

در سال 1997 دکتر «سينتيا فيشر » استاد مديريت دانشگاه و برنده ي مقاله اي تحت عنوان «هيجان ها در کار » به تحقيق در اين زمينه که کارکنان چه احساسي دارند و چطور بايد آنها را بسنجيم، پرداخت .دراين تحقيق ، رايج ترين هيجان هاي منفي در محيط کار عبارت بود از :

الف ) ناکامي ـ غضب
 

ناکامي معمولاً از گرفتاري و عدم تحقيق هدف به وجود مي آيد . براي نمونه اگر فردي مانع تصويب طرح مطالعاتي شما شود يا اگر پشت خط تلفن زياد معطل شويد ، دچار ناکامي مي شويد . ريشه ي ناکامي هرچه مي خواهد باشد ، بايد سريع با آن مقابله کرد زيرا به سادگي موجب بروز ساير هيجان هاي منفي همچون خشم و پرخاش گري مي شود . در زير ، چند توصيه براي مقابله با ناکامي ارائه شده است :
ـ ارزيابي را متوقف کنيد : سعي کنيد از نظر رواني ، مکث کوتاهي کنيد و به شرايط موجود ، با نگاهي جديد بنگريد . از خودتان بپرسيد که چرا دچار ناکامي شده ايد ؟ دلايل آن را بنويسيد ، سپس به يک نکته ي مثبت در اين شرايط فکر کنيد . براي نمونه ، اگر مديري دير به جلسه آمد ،مي توانيد از اين فرصت براي استراحت يا آمادگي بيشتر ارائه ي مطلب ، استفاده کنيد .
ـ به دنبال يک نکته ي مثبت باشيد : ديدن يک موضوع مثبت در شرايط موجود ، موجب بهتر شدن خلق و خو مي شود . هميشه اينگونه فکر کنيد که کسي که موجب ناکامي شما شده ، عمدي در کارش نبوده است .

ب ) نگراني ـ بي قراري
 

نگراني درسازمان ، بيشتر زماني افزايش مي يابد که امنيت شغلي کارکنان به خطر بيفتد . جاي تعجب نيست که کارکنان ، نگران آينده ي شغلي خود باشند اما همين نگراني اگر به خوبي مديريت نشود ، به سادگي مي تواند از کنترل خارج شده و نه تنها بر سلامت رواني اثر منفي بگذارد ، بلکه موجب کاهش بهره وري و ريسک پذيري شود . براي رفع نگراني ، توصيه هاي زير را به کار گيريد:
ـ خودتان را اسير نگراني و اضطراب نکنيد : از ورود به محيط هاي شايعه ساز ، خودداري کنيد . براي نمونه اگر تعدادي از همکاران راجع به اخراج يا نگرفتن پاداش صحبت مي کنند ، وارد بحث آنان نشويد . ويژگي نگراني ، اين است که نگراني هاي بيشتري به دنبال دارد .
ـ نفس کشيدن عميق را تمرين کنيد : اين اقدام ، موجب کاهش ضربان قلب و عادي شدن تنفس مي شود . نفس عميق پنج ثانيه اي بکشيد . فقط روي نفس هاي خودتان ، نه هيچ چيز ديگري تمرکز کنيد . اين کار را پنج دقيقه انجام دهيد .
ـ بر بهبود شرايط تمرکز کنيد : اگر از بيکاري و از دست دادن شغل مي ترسيد ، نشستن و غصه خوردن ، هيچ کمکي نمي کند . چرا از طريق روش هاي فکري ، به دنبال يافتن راه حل هاي مناسب تري نيستيد ؟ چرا نشان نمي دهيد که وجودتان چقدر براي سازمان ارزشمند است ؟
ـ نگراني هاي خود را يادداشت کنيد : اگر نگراني ها ذهن شما را مشغول مي کند ،آنها را در يک دفترچه بنويسيد و طبق يک جدول زمان بندي ، نسبت به رفع شان اقدام کنيد . پيش از موعد مقرر ، همه ي نگراني ها را فراموش کنيد چون به موقع با آنها مقابله خواهيد کرد . طبق جدول زمان بندي از طريق روش تجزيه و تحليل ، ريسک نگراني ها را کاهش دهيد . اگر در مورد چيزي نگران و بي قرار هستيد ، عدم برخورد مناسب با آن مي تواند اعتماد به نفس شما را ضعيف کند .

ج ) خشم ـ عصبانيت
 

خشم افسار گسيخته ، شايد يکي از مخرب ترين هيجان هايي ست که کارکنان در محيط کار با آن رو به رو هستند . خشم ، هيجان ست که بسياري از افراد ، به خوبي نمي توانند آن را مديريت و کنترل کنند . اگر در کنترل خلق و خو در محيط کار با مشکل مواجه ايد ،يکي از بهترين کارهايي که مي توانيد براي حفظ موقعيت شغلي خود انجام دهيد ، کنترل خشم است . توصيه هاي زير مي تواند در اين زمينه مفيد باشد :
ـ به علائم اوليه ي خشم توجه کنيد : فقط شما مي توانيد متوجه شويد که علائم اوليه ي خشم چه موقع بروز مي کند ؛ پس بايد اين علائم را شناخت . متوقف کردن خشم ، اولين کليد است. شما در شرايط دشوار مي توانيد واکنش هاي مختلفي انجام دهيد اما اولين واکنش ، هميشه بهترين واکنش نخواهد بود .
ـ وقتي عصباني مي شويد ، هر کاري که انجام مي دهيد را متوقف کنيد : چشم هاي تان را ببنديد و نفس کشيدن عميق را تمرين کنيد . اين کار ، موجب قطع افکار منفي مي شود و شما را در مسير افکار مثبت قرار مي دهد .
ـ وقتي عصباني هستيد ، به چهره تان در آينه نگاه کنيد : وقتي چهره و رفتارتان را به هنگام عصبانيت در ذهن ترسيم کنيد ، تصويري به شما مي دهد . براي نمونه وقتي بر سر يکي از همکاران داد و فرياد مي کنيد ،تصور نماييد قيافه تان چطور است . آيا اين چهره ي برافروخته ، مربوط به شماست ؟ آيا اين شما هستيد که با دست هاي تان خط و نشان مي کشيديد ؟ ...

د ) بيزاري
 

گاهي با کساني کار مي کنيم که دوست شان نداريم اما مهم است که دراين حالت ،حرفه اي رفتار کنيم . در زير ، چند توصيه براي کار کردن با افراد غير دوست داشتني ارائه مي شود :
ـ محترمانه رفتار کنيد : اگر مجبوريد با کسي کار کنيد که با او تفاهم نداريد ،ممکن است آن شخص رفتاري متکبرانه داشته باشد اما شما با اين فرد همانند ديگران ، مودبانه و با احترام رفتار کنيد . رفتار غير حرفه اي فرد ، دليل نمي شود که شما هم مقابله به مثل کنيد .
ـ قاطع باشيد: اگر ديگران غير حرفه اي و بي ادبانه رفتار مي کنند ، به طور جدي به آنان بگوييد که هيچ وقت رفتاري مشابه انجام نمي دهيد و به آرامي اتاق را ترک کنيد .

هـ ) نااميدي ـ ناخشنودي
 

برخورد با نااميدي و ناخشنودي در محيط کار ، خيلي مشکل است . از ميان همه ي هيجان ها ، نااميدي مي تواند بيشترين تاثير منفي را بر بهره وري و کارآيي داشته باشد . اگر از نااميدي رنج مي بريد ،انرژي و شور و شوق شما کاهش مي يابد ، از پذيرش مخاطره مي هراسيد و از دستيابي به موفقيت محروم مي شويد .دراين گونه موارد ، به توصيه هاي زير عمل کنيد :
ـ ذهنيت تان را بازنگري کنيد : به ياد داشته باشيد هميشه کار ها مطابق ميل ما پيش نمي رود . اگر چنين بود ، زندگي مانند جاده ي صاف و مستقيمي بود که پيچ و خمي نداشت و خسته کننده مي شد . همين پستي و بلندي هاي زندگي ست که به آن نشاط مي بخشد .
ـ هدف را تنظيم کنيد :اگر ازاين که به هدف تان نمي رسيد ، دچار نااميدي مي شويد ، اين بدان معني نيست که هرگز به هدف تان نمي رسيد . هدف تان را حفظ کنيد اما کمي تغييرش دهيد . به عنوان نمونه مهلت مقرر براي رسيدن به هدف را تمديد کنيد .
ـ افکارتان را مثبت سازيد : آن چه موجب نارضايتي مي شود را به طور دقيق يادداشت کنيد .آيا همکارتان است ؟ آيا شغل تان است ؟ آيا حجم کار زياد است ؟ پس از اين که مشکل را شناختيد ، از طريق روش توفان مغزي ، به راه حلي مناسب برسيد . به خاطر داشته باشيد شما هميشه اين قدرت را داريد که شرايط را تغيير دهيد .
ـ لبخند بزنيد :هيچ چيز مانند لبخند اجباري يا اخم کردن ، به تقويت نااميدي کمک نمي کند . لبخند واقعي ، سبب شادشدن چهره مي شود .آيا لبخند ، عجيب ترين راه براي نزديکي و داشتن رابطه ي دوستانه با ديگران نيست ؟
منبع:نشريه شادکامي،شماره 71.