پرتاب راكت كاوش 3 با
نخستين موجودات زنده به فضا
به دنبال پرتاب موفقيت آميز راكت‌هاي كاوش يك و دو به فضا، دانشمندان و متخصصان فضايي كشورمان موفق شدند براي نخستين بار محموله زيستي موجود زنده را توسط كاوش سه به فضا پرتاب كنند.
كاوش سه كه با همكاري پژوهشگاه هوا فضا و سازمان صنايع هوافضاي وزارت دفاع طراحي و ساخته شده است از زير سامانه‌هاي سازه، محفظه زيستي، تغذيه، ارسال داده هاي تله‌متري، تصويربرداري و ارسال همزمان، رايانه پرواز، سنجش محيطي و بازيابي، تشكيل شده است. تله‌متري فعاليت‌ها و عملكرد كاوشگر در فرايند پرتاب، ارسال تصاوير همزمان به ايستگاه زميني متحرك، كنترل رايانه‌پرواز در كل فرايند، كنترل عمليات فرامين و جدايش، نمايش كپسول زيستي و موجودات زنده درون آن به صورت به هنگام، دستيابي به مجموعه امكانات آزمايشگاهي براي داده برداري از فضاي جوي رقيق و خارج از جو و آزمايش زير سيستم فضايي از ديگر دستاوردهاي پرتاب كاوش سه به فضا به شمار ميرود.
ماهواره سنجش از دور «طلوع»
ماهواره سنجش از دور «طلوع» كه توسط متخصصان شركت صنايع الكترونيك وزارت دفاع طراحي و ساخته شده و با ماهواره بر «سيمرغ» قابل پرتاب است، داراي فن‌آوريهاي جديد مانند محموله تصويربرداري، كنترل وضعيت، مكانيزم‌ها و سلول‌هاي خورشيدي بوده كه براي نخستين بار در آن به كار رفته است. مأموريت اصلي اين ماهواره، تصويربرداري تك‌طيفي با تفكيك پذيري 50 متر، ذخيره و ارسال داده‌هاي تصوير به ايستگاههاي زميني دريافت تصوير بوده كه به اين منظور با ايستگاههاي زميني تله‌متري، ردگيري و فرمان (TT&C) و مركز كنترل پرواز (FCC)، قابليت تبادل داده‌هاي پايش و كنترل ماهواره را دارد.
با توجه به ويژگي‌هاي تصاوير ماهواره «طلوع» مي‌توان كاربردهايي چون نقشه برداري زمين در مقياس بزرگ، مطالعه و بررسي حوضچه‌هاي آبي و دريا، مشاهده و ارزيابي تخريب منابع انساني، بررسي علوم كشاورزي، جنگلي، مشاهده پوشش ابرها، پراكندگي انساني و ارزيابي بلاياي طبيعي نظير زمين‌لرزه، سيل‌ها، آتش‌سوزي و... را براي آن ذكر كرد. مدار ماهواره طلوع از نوع ارتفاع پايين بوده و ارتفاع مدار آن بيش از 500 كيلومتر است و دو سال عمر مفيد براي آن پيش‌بيني ميشود. انرژي اين ماهواره نيز توسط آرايه‌هاي خورشيدي بر روي بدنه و باتري‌هاي ثانويه تامين ميشود. جرم اين ماهواره 100 كيلوگرم و ابعاد سازه آن مقطع شش ضلعي به عرض 86 و ارتفاع 100 سانتيمتر است.
نمونه مهندسي
ماهواره ملي «مصباح2»
ماهواره ملي «مصباح-2» كه توسط دانشمندان سازمان فضايي ايران وابسته به وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات ساخته شده، از نوع ماهواره‌هاي مخابراتي است كه در باند UHF كار ميكند. ماموريت اين ماهواره شامل ذخيره و بازيابي اطلاعات، جمع‌آوري پخش داده‌هاي روي مناطق وسيع و پراكنده، خواندن از راه دور و ناوبري است.
ماهواره ملي «مصباح-2» با جرم 70 كيلوگرم داراي مداري از نوع خورشيد آهنگ و ارتفاع +15 700 كيلومتر بوده و طول عمر آن سه سال پيش‌بيني ميشود. هدف از توسعه طرح مصباح2 كسب دانش ني طراحي، تحليل، ساخت و آزمايش ماهواره‌اي به صورت بومي، دستيابي به فضا از طريق طراحي و پرتاب يك ماهواره نزديك به زمين به منظور جمع‌آوري، بازيابي و پردازش، ضبط و ارسال مجدد داده‌ها و ايجاد يك شبكه ارتباطي ماهواره‌اي براي ارتباط با كاربران در مناطق دورافتاده ايران با ديگر نواحي جغرافيايي دنيا است.
نمونه مهندسي
ماهواره «نويد علم و صنعت»
ماهواره نويد علم و صنعت كه توسط اساتيد و دانشجويان دانشگاه علم و صنعت ايران طراحي و ساخته شده است، نخستين ماهواره ملي- دانشجويي كشور است. اين ماهواره (IRANSAT-IUST) يك ماهواره كوچك با ابعاد 50 سانتيمتر مكعب و جرم 40 كيلوگرم بوده كه به منظور استقرار در مدار بيضوي با ارتفاع 250 تا 375 كيلومتر و زاويه انحراف مداري 55 درجه طراحي شده است.
ارتباط ماهواره با ايستگاه زميني از طريق سه فرستنده و گيرنده در باندهاي VHF و UHF برقرار ميشود و تامين انرژي آن نيز به وسيله صفحات خورشيدي نصب شده بر بدنه جانبي سازه ماهواره در كنار باتري و بهره‌گيري از تنظيم كننده‌ها و مبدل هاي ولتاژ صورت ميگيرد. ماموريت ماهواره نويد علم و صنعت، تصويربرداري از زمين با رزولوشن (وضوح تصوير) 750 متر مبتني بر روشي جاروبي (PUSH BROOM) و به صورت تك باند است.
به طور كلي، كاربرد تصاوير دريافتي از اين ماهواره در زمينه‌هايي چون جو و علوم هواشناسي (خصوصيات ابرها، بارندگي، رطوبت و دماي هوا، مواد شيمياي جو، بادها، ديناميك جو و تراكم بخار)، منابع (ماهيگيري، آبهاي ناشي از برف و يخ، آبهاي اقيانوس‌ها، گردبادها، توفان‌ها و جزر و مد درياها) و بلاياي طبيعي (خشكسالي ،آلودگي محيط زيست و زمين لرزه) است.
نمونه مهندسي
ماهواره بر «سيمرغ»
اين ماهواره بر توسط سازمان صنايع هوافضاي وزارت دفاع طراحي و ساخته شده است. ماهواره چند مرحله‌اي «سيمرغ» در راستاي دستيابي به بخشي از اهداف برنامه مصوب فضايي جمهوري اسلامي ايران طراحي و ساخته شده كه قادر است با استفاده از نسل جديد و پيشرفته موتورهاي سوخت مايع، انرژي لازم براي قرار دادن ماهواره‌هايي تا وزن 100 كيلوگرم در مدار 500 كيلومتري زمين را تامين كند. ماهواره بر سيمرغ با بهره‌مندي از اين موتورها توانايي دستيابي به سرعتي برابر هفت هزار و 500 متر بر ثانيه در مدار 500 كيلومتري را جهت استقرار ماهواره دارا ميباشد.
موتور ماهواره بر «سيمرغ»
موتور ماهواره بر سيمرغ كه توسط متخصصان سازمان صنايع هوا فضاي وزارت دفاع طراحي و ساخته شده است از تركيب چهار موتور 32 تن تشكيل شده است كه با كلاستر (خوشه‌يي) شدن اين چهار موتور، تراست ايجاد شده به ميزان 128 تن افزايش مييابد. در مرحله نخست اين ماهواره بر از موتور 128 تن به همراه يك موتور كنترلي 15 تن استفاده ميشود كه در مجموع تراست اين مرحله ماهواره بر به 143 تن خواهد رسيد. اين موتور ميتواند در ماهواره برهايي با قدرت زيادتر نيز در آينده مورد استفاده قرار گيرد و ماهواره‌هايي با وزن 700 كيلوگرم را در مدار يك هزار كيلومتري زمين قرار دهد.
افتتاح نخستين مركز پردازش تصاوير ماهواره‌اي ايران
نخستين مركز پردازش تصاوير ماهواره‌اي ايران كه توسط سازمان جغرافيايي وزارت دفاع ايجاد شده است، به صورت كاملا بومي در كشور طراحي شده تا مطابق با پارامترهاي نامي بازتابي لايه LEO محاط بر آسمان جمهوري اسلامي ايران ، معين و در جهت برنامه‌ريزي شده به پايش داده‌هاي ماهواره‌اي بپردازد.
مركز تخصصي پردازش تصاوير ماهواره‌اي بپردازد.
مركز تخصصي پردازش تصاوير ماهواره‌يي ايران قادر است تغييرات دورهاي پديده‌هاي محتول سطح زمين را نشان دهد و در مواردي چون بررسي تغيير مسير رودخانه‌ها، تغيير حد و مرز پيكره‌هاي آبي همچون درياچه‌ها، درياها و تغيير موفورلوژي سطح زمين بسيار كار‌ساز است. افزون بر اين سيستم مذكور با توجه به اين كه براساس ثبت تغييرات و اختلافهاي بازتابش الكترومغناطيسي از پديده‌هاي مختلف كار ميکند، ميتواند حد و مرز پديده‌هاي زميني اعم از مرز انواع خاك‌ها، سنگها، گياهان، محصولات كشاورزي گوناگون و... را مشخص كند.
گستره بسيار وسيع زير پوشش هر تصوير ماهواره‌اي، تشخيص و تمايز گونه هاي گياهي مختلف، محاسبه سطح زير كشت محصولات كشاورزي، مطالعه مناطق آسيب ديده كشاورزي بر اثر كم آبي و يا حمله آفت‌هاي مختلف به آنها، تهيه نقشه جامع پوشش گياهي هر منطقه، تهيه نقشه آبراهه‌ها و ارتباط آنها با مناطق مستعد كشت و برآورد ميزان محصول زير كشت، تعيين راهبرد مناسب براي جلوگيري و كاهش خسارت بلاياي طبيعي از ديگر توليدات نخستين مركز پردازش تصاوير ماهواره‌اي ايران به شمار ميرود.
افتتاح آزمايشگاه سه بعدي مجازي ماهواره‌اي
اين آزمايشگاه كه توسط اساتيد و دانشجويان دانشگاه صنعتي خواجه نصيرالدين طوسي ايجاد شده است، قابليت شبيه‌سازي محيط واقعي حركت مداري ماهواره در مدارهاي LEO با تغيير پارامترهاي مداري و مدار GEO را دارا است. مشاهده آنلاين المانهاي مداري ،مشاهده پارامترهاي مختلف زير سيستم تامين انرژي، نظير توان دريافتي از آرايه‌هاي خورشيدي، ولتاژ و جريان باتريها، ظرفيت الكترونيكي و عمق دشارژ باتريها از جمله قابليت‌هاي ويژه اين آزمايشگاه به شمار ميرود.
آزمايشگاه شبيه‌ساز سه‌بعدي مجازي توانايي چرخش 360 درجه‌يي حول محورهاي عمودي و افقي را داشته و همچنين ميتواند 25+ درجه در صفحه عمودي بچرخد. اين آزمايشگاه با ايجاد بستر مناسب تحقيقات و آموزش براي دانشجويان و متخصصان همچنين قابليت ارزيابي و امتيازدهي به كاربران در حال آموزش را براي مربيان فراهم ميكند.
منبع:ماهنامه نوآور، ش68