کارشناس اداره تحقيق و توسعه شرکت ليزينگ صنعت و معدن
هر شرکتي در گزارشات مالي خود مي کوشد تغييراتي که در ميزان فروش و سود هر سهم رخ داده است و نيز علت تناسب نداشتن تغيير سود هر سهم با ميزان فروش را مورد بحث قرار دهد. مديران شرکت براي مطالعه و بررسي رابطه بين فروش و سود خالص از روش شناخته شده اي به نام تجزيه و تحليل نقطه سر به سر استفاده مي کنند. با استفاده از نقطه سر به سر رابطه بين فروش و سود شرکت و نيز تاثيراتي که اين عوامل بر يکديگر دارند بهتر درک مي شود. در اين مقاله سعي شده يک مدل مناسب براي محاسبه نقطه سر به سر(عملياتي، مالي و کل) براي شرکت هاي ليزينگ ارائه شود.

? مدل مفهومي محاسبه نقطه سر به سر در شرکت هاي ليزينگ
 

با توجه به بررسي هاي به عمل آمده در منابع کتابخانه اي موجود روش مدوني براي محاسبه نقطه سر به سر براي شرکت هاي خدماتي وجود ندارد. از آنجا که شرکت هاي ليزينگ ماهيت منحصر به فردي در نوع فعاليت دارند اين موضوع محاسبه نقطه سر به سر را پيچيده تر مي کند. وجود پرتفوي متنوع خدماتي که شرکت ارائه مي کند نيز مزيد بر علت است لذا براي محاسبه نقطه سر به سر شرکت ناچار به استفاده از فروض ساده سازي است که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد.

? متغيرهاي مدل
 

براي محاسبه انواع نقطه سر به سر در شرکت هاي توليدي مقدار عددي متغيرهاي ذيل الزامي است
1) تعداد فروش کالا (Q)
2) قيمت هر واحد کالا (P)
3) هزينه متغير هر واحد محصول(V)
4) هزينه هاي ثابت (F)
5) سود قبل از بهره و ماليات (EBIT)
6) هزينه تامين مالي(I)
7) نرخ ماليات (T)
8) تعداد سهام منتشر شده (N)
9) سود هر سهم (EPS)
براي شرکت هاي ليزينگ به دليل ماهيت خدماتي بودن برخي از متغيرهاي فوق براي آنها بي معنا است. در ادامه به بررسي متغيرهاي خاص شرکت ليزينگ براي محاسبه نقطه سر به سر مي پردازيم.

? تعداد فروش کالا
 

در شرکت ليزينگ اين مقدار معادل تعداد قراردادهاي منعقد شده (تسهيلات اعطايي) در هر بخش است.قيمت هر واحد کالا (قيمت هر واحد خدمت در شرکت هاي ليزينگ)
همانطور که مي دانيم قيمت کالا معادل درآمدي است که در نتيجه فروش از آن شرکت مي شود. اين قيمت اگر در تعداد فروش ضرب شود، مقدار فروش شرکت به دست مي آيد.
در شرکت هاي ليزينگ آيتمي با عنوان قيمت هر واحد ارائه خدمت وجود ندارد. در نگاه اول شايد اينطور تصور شود که براي محاسبه اين آيتم مي توان مبلغ مال الاجاره را معادل قيمت هر واحد ارائه خدمت در نظر گرفت اما اين فرض اشتباه است زيرا در اين صورت حاصل ضرب اين مبلغ و تعداد قراردادهاي منعقد شده بايد برابر درآمد حاصل از ارائه خدمات (درآمد عملياتي) در صورت هاي سود و زيان شود اما در صورت هاي مالي شرکت هاي ليزينگ براي محاسبه درآمد عملياتي اصل تسهيلات از مبلغ مال الاجاره کسر مي شود و تنها سود قرارداد ذکر مي شود لذا براي محاسبه قيمت يک قرارداد بايد مبلغ مال الاجاره را از اصل تسهيلات کسر کرد. در نتيجه اين آيتم در شرکت هاي ليزينگ با مبلغ مال الاجاره منهاي مبلغ تسهيلات؛ يا به تعبير ديگر سهم سود اقساط برابر است.
در اغلب صورت هاي مالي شرکت هاي ليزينگ درآمد حاصل از ارائه خدمات علاوه بر سود قرارداد شامل آيتم هاي ديگري نظير درآمد حاصل از کارمزد، جريمه هاي دريافتي از مشتريان، سود توقف سرمايه و.. نيز است.از آنجا که اين آيتم ها به عنوان يک متغير مستقل که مستقيماً متغير وابسته يعني درآمد يک قرارداد را تحت تاثير قرار مي دهند بايد در محاسبات نهايي (درآمد يک قرارداد) لحاظ شوند لذا براي محاسبه قيمت يک قرارداد بايد درآمد ناشي از کارمزد و... را به طور متوسط براي هر قرارداد محاسبه و به مبلغ سود اقساط اضافه کنيم.
نکته قابل توجه در مورد درآمد يک قرارداد هزينه هاي مطالبات معوق است. براي دقيق تر شدن محاسبه درآمد يک قرارداد مي توان متوسط معوقات شرکت را محاسبه و از مبلغ مال الاجاره کسر کرد. عدد به دست آمده را مي توان مال الاجاره تعديلي ناميد. البته نبايد دقيقاً نسبت مطالبات معوق را در محاسبات مال الاجاره لحاظ کرد. زيرا قسمتي از هزينه هاي معوقات در قالب آيتم جريمه ديرکرد عودت مي شود. لذا بايد نرخ موثر معوقات را در شرکت محاسبه و مبلغ ريالي آن را از مبلغ مال الاجاره کسر کرد.

? هزينه متغير و ثابت
 

در شرکت هاي ليزينگ با توجه به ماهيت خدماتي که دارند غالباً داراي هزينه متغير پاييني هستند. در مواردي که دقيقاً مشخص نيست که يک آيتم هزينه اي ثابت است يا متغير با نظر کارشناسان و به صورت قضاوتي اين تفکيک صورت مي پذيرد.
در صورتي که محاسبه هزينه متغير يک قرارداد مشکل يا ناممکن باشد مي توان از متوسط هزينه ها متغير را محاسبه کرد. بدين صورت که کل هزينه هاي متغير شرکت را با توجه به سهم هر بخش تسهيم و بر تعداد قراردادهاي منعقد شده تقسيم مي کنيم.

? هزينه هاي تامين منابع مالي
 

اين آيتم در شرکت هاي توليدي و خدماتي به يک صورت نشان داده مي شود.
منتها بايد متذکر شد که هزينه تامين منابع مالي در شرکت هاي ليزينگ رقم بالايي است زيرا اين شرکت ها براي اعطاي تسهيلات غالباً از منابع مالي خارج از سازمان استفاده مي کنند.
در مورد مابقي آيتم هاي محاسبه نقطه سر به سر تفاوت چنداني بين شرکت هاي خدماتي و شرکت هاي توليدي وجود ندارد.

? محاسبه نقطه سر به سر عملياتي
 

نقطه سر به سر عملياتي برابر است با ميزان توليد شرکت که در آن سطح از توليد تمام هزينه هاي عملياتي اعم از ثابت و متغير پوشش داده مي شود. در نقطه سر به سر سود عملياتي برابر با صفر است. اگر شرکت چند محصول توليد کند نقطه سر به سر به ما نشان مي دهد که از هر محصول بايد چه تعداد توليد شود تا هزينه هاي عملياتي شرکت پوشش داده شود.
نقطه سر به سر براي شرکت هاي ليزينگ بدين صورت تعريف مي شود: تعداد قراردادهايي (تسهيلاتي) که شرکت ليزينگ بايد با مشتريان منعقد کند تا بتواند هزينه هاي عملياتي خود را پوشش دهد. اين تعريف براي شرکت هايي است که فقط در يک حوزه فعاليت مي کنند. مثلاً تنها ليزينگ خودرو انجام مي دهند.
براي شرکت هايي که در چند حوزه مشغول ارائه خدمات ليزينگ هستند نقطه سر به سر عملياتي عبارت است از تعداد تسهيلاتي که بايد در هر حوزه به مشتريان اعطا شود تا شرکت بتواند هزينه هاي عملياتي خود را پوشش دهد.فرمول محاسبه نقطه سر به سر براي يک شرکت تک محصولي(خدمتي) به شرح زيراست:
Q مساوي است با f تقسيم بر p-v
فرمول محاسبه نقطه سر به سر براي شرکت هاي چند محصولي(خدمتي) کمي پيچيده است. در ادامه با ذکر مثالي نحوه محاسبه نشان داده مي شود.در اين مثال در قالب اعداد واقعي سعي شده تصوير مشخصي از الگوي ياد شده ارائه شود.
فرض کنيد يک شرکت ليزينگ در سه حوزه خودرو، خدمات و صنعت خدمات ارائه مي کند. با تکميل اطلاعات مورد نياز طبق جدول زير و انجام محاسبات مربوطه نقطه سر به سر به دست خواهد آمد.

? محاسبه نقطه سر به سر مالي
 

نقطه سر به سر مالي يعني آن سطحي از سود قبل از بهره و ماليات که سود هر سهم در آن سطح صفر شود؛ به بيان ديگر سود قبل از بهره و ماليات شرکت در حدي است که مي تواند هزينه هاي ثابت تامين مالي را بپوشاند ولي به صاحبان سهام عادي چيزي نمي رسد. نقطه سر به سر مالي بر اساس سود قبل از بهره و ماليات تعيين مي شود. سود هر سهم در بالاي اين نقطه مثبت است و اگر مقدار سود قبل از بهره و ماليات در پايين نقطه سر به سر قرار گيرد، سود هر سهم منفي مي شود.
EBIT مساوي است با I به علاوه E تقسيم بر (1-t)
در اين معادله E سود سهام ممتاز است. از آنجا که طبق قوانين کشور ايران انتشار سهام ممتاز ممنوع است لذا معادله محاسبه نقطه سر به سر مالي به شکل ذيل خواهد بود:
EBIT مساوي با I
نقطه سر به سر کل نشان دهنده تعداد کالا يا خدماتي است که بايد ارائه شود تا سود هر سهم صفر شود. مقدار سود هر سهم در بالاي نقطه سر به سر مرکب مثبت و در زير اين نقطه منفي است. فرمول محاسبه نقطه سر به سر براي شرکت تک محصولي (خدمتي) به شکل زير است:
مساوي است با F+I تقسيم بر P-V
براي محاسبه نقطه سر به سر کل براي شرکت هايي که چند خدمت يا محصول را ارائه مي کنند مانند روش محاسبه نقطه سر به سر عملياتي عمل مي شود با اين تفاوت که بايد هزينه هاي تامين منابع مالي را به هزينه هاي ثابت اضافه کنيم.

? ملاحظات
 

1) محاسبه نقطه سر به سر با در نظر گرفتن يکسري فروض ساده سازي انجام مي گيرد که بعضاً الزامي نيز است چون محاسبه آن با توجه به اطلاعات موجود ناممکن است لذا محاسبات داراي مقداري انحراف از مقدار واقعي است. نقطه
سر به سر را مي توان با توجه به وقت و هزينه مورد نظر سطوح اطمينان مختلف به دست آورد.
2) همانطور که در ابتدا اشاره شد با توجه به بررسي به عمل آمده براي محاسبه نقطه سر به سر شرکت هاي خدماتي به ويژه شرکت هاي ليزينگ فرمول دقيق و آکادميک وجود ندارد. در نتيجه با توجه به فرمول محاسباتي براي شرکت هاي توليدي و تجربه کارشناسان مديريت تحقيق و توسعه شرکت ليزينگ صنعت و معدن اين روش پيشنهاد مي شود.
منبع:روزنامه سرمايه ( www.sarmayeh.net )
ارسال توسط كاربر محترم:omidayandh