بعضي کشورها بسيار چشمگير در اين زمينه فعاليت دارند و بعضي ديگر سعي مي کنند موقعيت خود را بهبود بخشند. البته به مانند هر حرفه ديگري، رشد و ارتقاي صنعت مشاوره نيز تا حدود زيادي به جهت گيريهاي افراد فعال در آن صنعت بستگي دارد.
لذا اين مقاله درصدد است ضمن بررسي تحولات اخير صنعت مشاوره درجهان به معرفي انجمنها و سازمانهاي بين المللي فعال در اين صنعت نيز بپردازد.

مقدمه
 

دنياي کسب و کار هر روزه شاهد تغييرات شگــــرفي است. و به هر ميزان که دنياي کسب و کار پيچيده تر مي شود، شرکتها نيز با چالشهاي جديدي روبرو خواهند شد. در نتيجه اتکاي نتيجه شرکتها به مشاوران خود بيش از گذشته مي گردد.
سازمانهاي خصوصي و دولتي، به دلايل مختلفي از خدمات مشاوره استفاده مي کنند. بعضي به دليل اينکه منابع کافي براي انجام يک پروژه را در اختيار ندارند و يا ديگر شرکتها ممکن است خواهان استفاده از تجربيات مشاوران در زمينه هاي مختلف باشند. اما درحقيقت علي رغم شهرت کنوني و نرخ رشد شرکتهاي مشاوره مديريت، اين صنعت يکي از صنايعي است که کمتر درمورد آن مطلب نگاشته شده است. لذا در اين مقاله ابتدا به تعريف مشاوره مديريت مي پردازيم و سپس گذري کوتاه بر تاريخچه اين صنعت خواهيم داشت. و در ادامه تحولات اخير اين صنعت را بررسي خواهيم کرد.
مشاوره مديريت خدمتي است مشاوره اي به سازمانها که توسط افراد مجــــرب و آموزش ديده و به شکل قرارداد (مابين مشاور و کارفرما) ارائه مي شود. تا مشاوران به سازمانها در شناخت مشکلاتشان، تحليل آنها و پيشنهاد راه حل براي حل مشکلات سازمانها، و در صورت درخواست به اجراي آن پيشنهادات در سازمان کارفرما کمک کنند.
مشاوران، افراد مستقلي نسبت به کارفرمايان خود هستند. اين استقلال به معناي داشتن استقلال مالي، سازماني، سياسي و احساسي درقبال کارفرماست.
گذري کوتاه بر تاريخچه مشاوره مديريت: مشاوره مديريت تاريخچه اي طولاني دارد. ولي اولين مشاوران مديريت به صورت امروزي در اواخر قرن گذشته پديد آمدند. افرادي مانند فردريک تيلور، هانري گانت، آرتور ليتل و هرينگتون امرسون ازجمله افراد مشهور در اين زمينه هستند. ليتل و امرسون، از جمله کساني بودند که اولين شرکت مشاوره اي را تاسيس کردند. شرکتهاي مشاوره اي در آن دوره بيشتـر به مواردي چون کارايي عملياتي مي پرداختند.
اواسط سالهاي 1910 تا 1940 نسل دوم از مشاوران پديد آمدند و مفاهيم مرتبط با مشاوره مديريت را توسعه دادند. ادوين باز در سال 1914 براي اولين بار شروع به ارائه خدمات تحقيقات تجاري کرد. جيمز مکنزي شرکت خود را در سال 1926 پايه گذاري کرد. در اروپا ليندال ارويک و چارلز بردوکس ازجمله کساني بودند که مشاوره مديريت را در دهه 1920 در اروپا گسترش دادند. اوايل سالهاي پس از جنگ، صنعت مشاوره مديريت تحولات بزرگي را تجربه کرد. تشکيل شرکتهايي چونCRESAP,MCCORMIK&PAGET, TOWER PERRIN و...
در سال 1963 بوروس هندرسون از شرکت ليتل خارج شد و شرکت مشاوره اي گروه بوستون را با تاکيد بر مشاوره در زمينه استراتژي تاسيس کرد. مقارن همين زمان نيز شرکتهاي بزرگ حسابداري با مشاهده رشد فزاينده خدمات مشاوره مديريت، خدمت مشاوره حسابداري را جزء فعاليتهاي خود قرار دادند و عملاً وارد حرفه مشاوره نيز شدند. ولي با تمام اين اوصاف حتي در اواخر دهه 1980 نيز علي رغم رشد بسيار اين صنعت، صنعت مشاوره مديريت هنوز دوران کودکي خود را طي مي کرد. تقريباً حدود 18000 مشاور مديريت در آن دوره وجود داشت و فقط 30 تا 40 درصــد اين تعداد در شرکتهاي بزرگ کار مي کردند. بزرگترين شرکتهاي مشاوره مديريت در آن دوره مانند ALLEN&HAMILTON وBOOZ حدود 150 ميليون دلار در سال درآمد داشتند و کل صنعت مشاوره مديريت آمريکا 2،1 ميليارد دلار درآمد داشت. و در کل دنيا نيز درآمد صنعت مشاوره به 2 ميليارد دلار مي رسيد.
ولي از آن تاريخ به بعد يعني حدود 20 سال بعد، صنعت مشاوره رشد فزاينده اي يافت. به طوري که نرخ رشد اين صنعت به حدود 20 درصد رسيد. در سال 1980 کمتر از 5 شرکت مشاوره اي با بيش از 1000 مشاور در دنيا وجود داشت. درحالي که امروزه اين تعداد به بيش از 30 شرکت مي رسد. اگر منحني تجربه را در صنعت مشاوره رسم کنيم، به طور تقريبي خواهيم ديد که 80 درصد تجربيات مشاوره مديريت به بعد از سال 1980 مربوط مي شود. و تنها 20 درصد تجربيات مشاوره مديريت، مربوط به سالهاي 1886 (وقتي ليتل اولين شرکت مشاوره اي را تاسيس کرد) تا 1980 است. حجم کل بازار مشاوره مديريت در جهان: حجم کل بازار مشاوره مديريت در سال 2003 به 125 ميليارد دلار رسيد و اين در حالي است که اين صنعت در سالهاي 2001 و 2002 شاهد نرخ رشد منفي اي نيز بوده است. ولي پيش بيني ها در اين زمينه نشان دهنده نرخ رشد 5 درصد در سالهاي 2004 تا 2006 است.
ايالات متحده به تنهايي 50 درصد اين سهم را داراست و در ميان کشورهاي ديگر نيز انگلستان با 11 درصد در مقام بعدي است.
به طورکلي به گواهي آمار و اطلاعات گذشته نيز ايالات متحده به همراه انگلستان و آلمان سه کشور مهم و قدرتمند در صنعت مشاوره درجهان هستند. و اصولاً کليه روشها و تکنيک هاي جديد مشاوره اي نيز بيشتر از اين سه کشور به کشورهاي ديگر راه مي يابد.
به منظور بررسي دقيق تر وضعيت هر قاره در زمينه صنعت مشاوره،ابتدا لازم است به معرفي سازمان بين المللي انجمن مشاوران بپردازيم.

سازمان بين المللي انجمن مشاوران
 

اين موسسه در سال 1978 و با هدف ارتقاي روابط موسسات مشاوره در جهان و کمک به ايجاد استاندارد بين المللي براي مشاوره مديريت وحمايت از انجمنهـــاي حرفه اي در اين زمينه به وجود آمده است. رسالت يا ماموريت اين سازمان به شرح ذيل است:
1) ايجاد استاندارد جهاني براي حرفه مشاوره مديريت و اعطاي مجوز به موسسات عضو به منظور ارائه گواهينامه مشاوره مديريت در کشورهاي خود است. که فرايندي را نيز به اين منظور پيش بيني کرده است.
2) حمايت از ايجـــاد و توسعه موسسات حرفه اي مشاوره مديريت درجهان و تشويق مشاوران براي، به اشتراک گذاردن اطلاعات خود و نيز ايجاد يک شبکه بين المللي از مشاوران که همگي استانداردهاي حرفه اي، مشاوره مديريت را دارا هستند.
انجمنهاي مشاوره مديريت در هر کشور مي توانند پس از طي مراحلي به عضويت اين سازمان درآمده و مجوز ارائه گواهينامه مشاوره مديريت را از اين موسسه کسب کنند. تاکنون 26 کشور درجهان به عضويت اين سازمان درآمده اند. و افرادي که موفق به کسب اين گواهينامه شوند در ليست سازمان بين المللي انجمن مشاوره ثبت و بازار کاري بين المللي قرار خواهندگرفت. ضمناً امروزه يکي از دلايل انتخاب يک مشاور در بسياري از کشورها داشتن اين گواهينامه است.

بررسي وضعيت هر قاره در صنعت مشاوره مديريت
 

1) اروپا: کشورهاي فعال در قاره اروپا که عضو سازمان بين المللي انجمن مشاوره نيز هستند به شرح زير اند:
? دانمارک؛
? يونان؛
? انگلستان؛
? ايتاليا؛
? لهستان؛
? بلغارستان؛
? آلمان؛
? سوئيس؛
? ايرلند؛ نروژ؛
? اسپانيا؛
? اتريش؛
? فنلاند؛
? سوئد؛
? مجارستان؛
? هلند؛
? روماني.
حجم بازار اروپا در سال 2002 نسبت به سال 2001 کاهش يافته است و نرخ رشد منفي 2 درصد را تجربه کرده است. تعداد شرکتهاي مشاوره نيز به همين دليل در اروپا کاهشي را در سال 2002 نشان مي دهد. خدمات اصلي مشاوره اي ارائه شده در اين قاره نيز به ترتيب، مشاوره فناوري اطلاعات، مديريت عمليات، خدمات استراتژي، خدمات برون سپاري (OUT SOURCING) و مشاوره منابع انساني است. ولي در سال 2002 سهم مشاوره فناوري اطلاعات نسبت به سال قبل از آن کم شده است.
انگلستان، آلمان و فرانسه به ترتيب رتبه هاي اول تا سوم را دارا هستند. فاصله سهم بازار آلمان با انگلستان معمولاً در ساليان گذشته نيز بسيار کم بوده است. ولي کشورهاي ديگر به نسبت فاصله زيادي را در مقايسه با انگليس و آلمان دارند.
نکته قابل توجه ديگر در اينجا اين است که نرخ رشد صنعت مشاوره در بازار اروپا در سال 2002 منفي شده است. و اين درحالي است که در ساليان گذشته اين صنعت نرخ رشد 2 رقمي داشته است.
حجم کل بازار مشاوره اروپا نيز که در ساليان گذشته همواره سير صعودي داشته نيز، در سال 2002 کاهش نشان مي دهد. و اين روند تقريباً در کل دنيا نيز به همين صورت بوده است.
تعداد مشاوران در اروپا نيز که مانند نرخ رشد اين صنعت هر ساله افزايش مي يافته نيز در سال 2002 نسبت به سال قبل از آن تغييري را نشان نمي دهد.
تعداد مشاوران در اروپا در سال 1994، 95000 نفر بوده است. که اين تعداد در سال 2001 به 300000 نفر مي رسد. ولي اين رقم در سال 2002 افزايش نيافته و کماکان تعداد مشاوران در بازار اروپا 300000 نفر است. که اين خود نشان از رکودي در اين بازار است
2 ) آسيا و اقيانوسيه: کشورهاي فعال در آسيا و اقيانوسيه و عضو سازمان بين المللي انجمن مشاوران عبارتند از:
? تايوان؛
? اردن؛
? ترکيه؛
? استراليا؛
? چين؛
? هند؛
? سنگاپور؛
? ژاپن؛
? بنگلادش؛
? هنگ کنگ؛
? مالزي؛
? نيوزيلند.
البته تمامي کشورهاي فوق نيز به يک اندازه در زمينه مشاوره مديريت فعال نيستند. کشورهاي فعال تر در آسيا و اقيانوسيه به شرح زير هستند:
استراليا؛ تايوان؛ اندونزي؛ نيوزيلند؛ چين؛ فيليپين؛ ژاپن؛ سنگاپور؛ هند؛ کره جنوبي؛ مالزي؛ تايلند.
طبق پيش بيني مرکز اطلاعات کندي (KENNEDY INFORMATION) اين صنعت در هنگ کنگ در ساليان منتهي به 2006 شاهد رشدي 5 درصد در اندازه بازار و نيز نرخ رشد خواهد بود.
از ميـــــان شرکتهاي فعال در اين منطقه مي توان به شرکتهاي زير اشاره کرد: سي.اس.سي، مشاوره فوجيتسو، هيوندايي، اي.تي، رونالد برگرو...
3) کشورهاي فعال در قاره آمريکا و عضو سازمان بين المللي انجمن مشاوره: برزيل؛ ايالات متحده؛ کانادا؛ آرژانتين.
4) کشورهاي فعال در قاره آفريقا و عضو سازمان بين المللي انجمن مشاوره: آفريقاي جنوبي و نيجريه.
شرکتهاي مکنزي، گروه بوستون، خدمات جهاني ا.بي.ام، منابع انساني مرسر، سيستم هاي داده الکترونيک، دياموند کلاستر، کورت سالمون، لوژيکا، گرينويچ و علوم رايانه جزو شرکتهاي برتر در سال 2003 به شمار مي روند.

نتيجه گيري
 

انجمنهاي مشاوره مديريت در هر کشوري نقش تعيين کننده اي را در رشد و ارتقاي صنعت مشاوره آن کشور دارا هستند. يکي از خدمات اوليه اين انجمنها همانا ايجاد استانداردي براي حرفه مشاوره مديريت و تاييد صلاحيت مشاوران است. ضمناً اين انجمنها معمولاً با گردآوري تجربيات مشاوران و انتشار آنها، سعــي در گسترش و بهبود اين حرفه نيز مي کنند. در اين زمينه حتي بسياري از انجمنها به برگـــــــزاري مسابقه و اعطاي جوائز نيز مي پــــردازند. از ديگر خدمات اين انجمنها مي توان به تحليل صنعت و ارائه راهکارهايي به مشاوران براي ورود به بازارهاي خاصي اشاره کرد.
همچنين اين انجمنها با برقراري ارتباط با ساير انجمنهاي فعال در کشورهاي ديگر سعي در انتقال تجــربيات آنان را نيز به کشور خود مي کنند. همچنين اين انجمنها به صنايع و سازمانها نيز در انتخاب، مشاور مناسب و تهيه قراردادهاي لازم کمک مي کنند.
درهريک از اين انجمنها، اطلاعاتي نيز براي افرادي که مايل به ورود به اين حرفه هستند نيز وجود دارد. اخبار حرفه مشاوره مديريت نيز توسط همين انجمنها به اطلاع شرکتهاي مشاوره و عموم مردم مي رسد.
منابع و ماخذ:
گزارش سال 2002 انجمن مشاوران مديريت اروپا www.feaco.org گزارش سال 2003، KENNEDY INFORMATION درمورد بازار مشاوره مديريت درجهان گزارش سال 2003، KENNEDY INFORMATION درمورد بازار مشاوره مديريت آسيا و اقيانوسيه اطلاعات موجود در سايت سازمان بين المللي انجمن مشاوران گزارش تحليلي بررسي بازار مشاوره مديريت در انگلستان STAFFAN CANBACK, TRANSACTION COST THEORY AND MANAGEMENT CONSULTING: WHY DO MANAGEMENT CONSULTANTS EXIST? (LOGIC OF MANAGEMENT CONSULTING) JOURNAL OF MANAGEMENT CONSULTING, VOL 10. PAGE 3-11, 1998.
منبع:پايگاه اطلاع رساني مديران ايران
ارسال توسط كاربر محترم : mohammad_43