هدف اين مقاله، ارائه يک مدل تصميم‌گيري به‌منظور راهنمايي مديران در ارزيابي تکنولوژي‌هاي توليد پيشرفته و تبيين يک ديدگاه مناسب در استفاده از تکنيک فرايند تحليل سلسله مراتبي، به‌عنوان يک متدولوژي تصميم‌گيري چند معياره در ارزيابي سيستم هاي توليد انعطاف‌پذير است. اين تکنيک فرض مي نمايد که معيارها و گزينه ها استقلال خطي دارند بنابراين هنگامي‌که وابستگي و تعاملات ميان معيارها در مدل تصميم‌گيري وجود دارد، فرايند تحليل شبکه‌اي متدلوژي مناسب‌تري است. دراين مطالعه تکنيک فرايند تحليل سلسله مراتبي analytical hierarchy process، به‌منظور راهنمايي مديريت کارخانه توليدکننده تراکتور، جهت تصميم‌گيري براي اجرا يا عدم اجراي سيستم‌هاي توليد انعطاف‌پذير مورد استفاده قرار مي‌گيرد. مهمترين عوامل، اهميت نسبي و تاثيرشان بر هدف مدل تصميم‌گيري، شناسايي مي‌شوند. همچنين تحليل حساسيت، به‌منظور بررسي واقع‌گرايانه بودن نتايج نهايي انجام مي‌شود . باانجام تحليل حساسيت، مشخص شد که در تمامي شرايط، زماني که وزن معيارهاي اساسي اثرگذار بر تصميم، پنج درصد افزايش يا کاهش مي يابند، ستاده‌هاي نهايي مدل بدون تغيير باقي مي مانند. تحليل حساسيت انجام شده در اين مطالعه براي تصميم‌گيري هاي کاربردي بسيار ارزشمند است.
سيستم توليد انعطاف پذير، طي چند دهه اخير ، توجه قابل ملاحظه اي را، به خود اختصاص داده است .ازاين‌رو تعداد زيادي از مطالب منتشر شده، پيرامون اين موضوع است. اين نوشته ها، بيان مي‌دارند که سيستم توليد انعطاف پذير، يک سيستم توليدي تمام خودکار شامل ماشين هاي حمل و نقل خودکار و نگهداري مواد است که تحت يک سيستم کنترل کامپيوتري جامع، با يکديگر کار مي کنند. اينمن در1991، اوانس و هادوک در 1992 درچندين مطالعه ، به بررسي مزيت هاي اجراي اين سيستم ها پرداختند .نتيجه مشترک تمامي اين مطالعات اين است که اجراي موفقيت آميز سيستم توليد انعطاف پذير مزيتهاي متعددي مانند کاهش هزينه هاي نيروي کار، افزايش انعطاف پذيري و تنوع محصول ، بهبود بهره‌وري ، بهبود پاسخگوئي و افزايش راندمان ماشين آلات را بهمراه خواهد داشت. شرکتهاي زيادي اين سيستم ها را مستقر و چنين مزيت‌هايي را کسب کرده اند. هرچند ، بسياري ديگر ازآنها شکست خورده اند زيرا اجراي موفقيت آميز آن، نيازمند عمليات موثر است. سيستم‌هاي توليد انعطاف پذير فوق‌العاده سرمايه بر هستند و استقرار آن ممکن است چندين سال به‌طول انجامد. بعضي از مطالعات ، مسائل مطرح در اجرا و استقرار موفقيت آميز سيستم توليد انعطاف پذير را بررسي نموده‌اند. براساس اين مطالعات، تعهد مديريت، مشارکت کارکنان، تغييرات تکنولوژي و الزامات سازماني از مسائل حياتي در اجراي موفقيت آميز سيستم توليد انعطاف‌پذير مي‌باشند. تکنيک فرايند تحليل سلسله مراتبي ، يکي از روشهاي مورد استفاده در تعيين اهميت نسبي مجموعه‌اي از معيارها يا گزينه ها است و به‌منظور حل مسائل پيچيده چند معياري طراحي مي‌شود.
پيش از اين ، اين تکنيک در ارزيابي تکنولوژي‌هاي پيشرفته توسط سوئي يوشي در 1995 ، سان و تابو کنون در 1994 مورد استفاده قرا گرفته است.
در اين مطالعه ، کاربرد کاملاً جامع از تکنيک فرايند سلسله مراتبي، در يک مورد واقعي براي ارزيابي سيستم توليد انعطاف‌پذير با تحليل حساسيت نتايج ، ارائه مي‌شود. مقصود اين مقاله اين است که آيا شرکت توليدکننده تراکتور بايد سيستم توليد انعطاف‌پذير، را در تمام کارخانه بااستفاده از نتايج تکنيک فرايند سلسله مراتبي در تصميم‌گيري، اجرا نمايد يا نه؟ اين مقاله در شش بخش ارائه مي شود:
? بخش اول و دوم: تحقيق در کارخانه انجام شد و سپس متغيرهاي اثرگذار بر تصميم شناسائي شدند.
? بخش سوم: معرفي تکنيک فرايند سلسله مراتبي و کاربرد آن درکارخانه ارائه مي گردد. از سوي ديگر در ? بخش چهارم و پنجم: تحليل حساسيت و کاربرد آن براي سنجش قابليت اطمينان نتايج حاصل از تکنيک فرايند سلسله مراتبي ارائه مي شود و نهايتاً نتيجه نهايي از تحليل حساسيت و قلمرو آتي جهت تحقيق بيشتر ارائه مي شود.
متدولوژي تحقيق
کارخانه تي تي ام(TTM) در سال 1984 به‌عنوان توليد کننده تراکتور در آنکارا، تاسيس شد. شرکت در 6 سال گذشته، حدود صد ميليون دلار در دستيابي به تکنولوژي‌هاي روز مانند کنترل عددي کامپيوتري، طراحي به کمک کامپيوتر و سيستم هاي توليد انعطاف‌پذير سرمايه‌گذاري نموده است. تي تي ام، جزء معدود شرکتهايي در ترکيه است، که اخيرا سيســتم توليد انعطاف‌پذير را بــــــه‌طور بخشي اجرا مي کند .اکنون ، تي تي ام اجراي اين سيستم را در کل کارخانه مدنظر قرار داده است. گرچه با اجراي سيستم توليد انعطاف‌پذير به‌طور بخشي در شرکت ، مزيتهاي متعددي مانند کاهش زمان راه اندازي، افزايش رضايتمندي مشتري ، افزايش انعطاف پذيري و … حاصل شد اما، در مدت اجراي آن مشکلات عديده‌اي نيز وجود داشت. بنابراين مديــريت تي تي ام مي‌خواست، بداند که آيا آنها بايد سيستم توليد انعطاف پذير را در کل کارخانه اجرا کنند يا نه؟ تکنيک فرايند سلسله مراتبي را به‌منظور ارائه يک روش سيستماتيک براي حل مساله پيشنهاد شد با مديران شرکت جهت انتخاب بهترين گزينه، چندين ساعت ملاقات شد. تيمي از تصميم گيرندگان شرکت شامل، مدير کنترل کيفيت، مدير توليد، مدير عمليات، مدير خريد، مدير فروش و مدير کارخانه تشکيل شد. در ابتدا، متدلوژي تکنيک فرايند سلسله مراتبي براي تيم تصميم‌گيري به‌وضوح تشريح شد در حالي که، تيم تصميم‌گيري با اين تکنيک آشنا نبود.
سپس مدل فرمولي و معيارها تعيين شدند. ابتداً 39 معيار شناسائي شد. هرچند ، بعد از ارزيابي هاي بيشتر تيم تصميم‌گيري، تعداد معيارها به 28 معيار کاهش يافت و تعدادي از آنها حذف شدند. همچنين دو گزينه شناسايي شدند:
1) اجراي سيستم توليد انعطاف پذير
2) عدم اجراي سيستم توليد انعطاف پذير
بعد از تعيين معيارها ، مقايسه‌هاي زوجي ميان تمامي ترکيبات معيارها، معيارهاي فرعي و آلترناتيوها ، توسط تيم تصميم‌گيري انجام شد.چون مدل تصميم ، اجراي سيستم توليد انعطاف پذير در کل کارخانه را مد نظر قرار مي دهد ، معيارها براساس تجربه تصميم گيرندگان در اجراي سيستم توليد انعطاف پذير به‌طور بخشي تعيين شدند.از اين‌رو معيارهاي ارائه شده در جدول1 براي ارزيابي تصميم ، شناسايي و استفاده شدند.
فرايند تحليل سلسله مراتبي
تکنيک فرايند سلسله مراتبي بر اساس توانايي ذاتي انسان ، در برآورد هاي ذهني مسائل خرد ، بنا شده است. اين تکنيک، تصميم‌گيري را از طريق سازماندهي احساسات، ادراکات ، برآوردها ، قضاوتها تسهيل مي نمايد و نيروهاي اثرگذار بر تصميم را شناسائي مي کند. معمولا مدل فرايند سلسله مراتبي ، با استفاده از نرم افزار اکسپرت چويس(EXPERT CHOICE) اجر ا مي‌شود. اين نرم افزار در تصميمات و پروژه‌هاي برنامه‌ريزي در بيش از بيست کشور بکار گرفته شده است.
مراحل سه گانه تکنيک فرايند تحليل سلسله مراتبي متدلوژي اين تکنيک ، در کتاب توماس. ال ساعتي (tomas. Al saaty) به‌طورکامل تشريح شده است. (محققان براي مطالعه بيشتردر مورد اين تکنيک مي توانند به کتاب ؛ تصميم سازي براي مديران؛ ترجمه : دکتر توفيق، انتشارات ، سازمان مديريت صنعتي . سال 1378 مراجعه نمايند.) سازمان دهي سلسله مراتب اجزاي مرتبط با هم را گروه بندي، نماييد و آنها را در يک نظام سلسله مراتبي طوري تنظيم کنيد، که وابستگي اجزا يا گروه ها را منعکس نمايد. روش فرايند سلسله مراتبي شامل سازمان دهي مسئله در يک نظام سلسله مراتبي به‌منظور دستيابي به اهداف بيان شده در مساله است.
انجام مقايسه‌هاي زوجي ميان عناصر و گزينه هاي تصميم ماتريس مقايسه‌هاي زوجي را براي هر عنصرتشکيل دهيد ، ورودي هاي ماتريس ، اهميت يک عنصر را نسبت به عنصر ديگر نشان مي دهد. عناصر، در هر سطح سلسله مراتب با در نظرگرفتن عنصر سطح بالاتر، با استفاده از مقياس ارجحيت ، ارزش گذاري شوند.اين ارزشها را به‌منظور تعيين اولويت بندي عناصر نسبت به يکديگر در هر سطح سلسله مراتب استفاده نماييد. مقياس استفاده شده براي مقايسه‌هاي زوجي در اين تکنيک ، تصميم گيرنده را قادر مي سازد که تجربه و دانش را ادغام کند و برتري هاي يک عنصر را بر عنصر ديگر بر اساس معيار نشان دهد. تصميم گيرنده مي تواند ترجيحاتش را ميان هر زوج عنصر به‌طور کلامي مثل اهميت برابر يا عدم ترجيح، نسبتا مهمتر، مهمتر، خيلي مهمتر و بي نهايت مهمتر بيان دارد.سپس اين ترجيحات توصيفي به ارزشهاي عددي بترتيب 1،3،5،7،9 تبديل خواهند شد. اعداد 2،4،6و8 به‌عنوان ارزشهاي واسطه هاي ميان ترجيحات فوق خواهند بود.
ترکيب نتايج
به‌منظور تعيين اولويت کلي هر گزينه، اين اولويتها را ترکيب وگزينه با اولويت برتر را انتخاب کنيد.
کاربرد تکنيک فرايند تحليل سلسله مراتبي در تي تي ام در اين بخش ، استفاده از تکنيک فرايند تحليل سلسله مراتبي به‌منظور ارزيابي اولويت اجراي سيستم توليد انعطاف پذير در مقابل عدم اجراي آن در تي تي ام ، به‌طور خلاصه بيان مي شود. گام اول در استفاده کردن از تکنيک فرايند تحليل سلسله مراتبي براي مدل‌سازي يک مساله تصميم، ساختن سلسله مراتب است. هدف مدل ما اين بود که آيا تي تي ام بايد سيستم توليد انعطاف پذير را در کل کارخانه اجرا کند ؟ ما اين هدف را در بالاترين سطح سلسله مراتب قرار داديم. نمودارسلسله مراتب با قراردادن معيارهاي عمومي ( اساسي) در سطح دوم، معيارهاي فرعي در سطح سوم، سومين معيار هاي فرعي در سطح چهارم و گزينه‌ها در پائين‌ترين سطح يعني سطح پنجم ترسيم شد. در ادامه تقسيم‌بندي سلسله مراتب به تفکيک ارائه مي شود:
سطح دوم شامل چهار معيار عمده بود:
1) مزيتها
2) فرصتها
3) ريسکها
4) معايب
مزيت مشتري و مزيت شرکت را در سطح سوم زير معيار مزيتها قرار داديم. هرکدام از آنها، به تقسيم بندي هاي بيشتر در سطح چهارم نياز داشتند. مزيت مشتري به چهار معيار فرعي تقسيم شد:
? بهبود کيفيت
? تحويل سريع تر
? تنوع محصول
? رضايتمندي
مزيت شرکت نيز به ، نه معيار فرعي تقسيم شد:
ـ زمان راه اندازي
ـ نرخ از کار افتادگي
ـ زمان توليد
ـ هزينه نيروي کار
ـ تعداد اپراتورها
ـ تعداد عمليات
ـ ابزار آلات ماشين
ـ بهره وري
ـ کارايي ماشين
همچنين ، سود آوري و قدرت رقابتي بلندمدت را در زير معيار فرصت ها در سومين سطح سلسله مراتب قرار داديم.
هفت معيار فرعي براي ريسک ها ، در سومين سطح در نظر گرفته شدند . اينها شامل :
? تعهد مديريت عالي
? آموزش کارکنان
? شرايط بي ثبات
? مشارکت کارکنان
? اطمينان پذيري تحويل
? در دسترس بودن مواد
? تاخيرات در کل فرايند توليد
تيم تصميم‌گيري، معيار معايب را به شش معيار فرعي تقسيم نمودند :
1) هزينه اوليه زياد
2) لزوم توسعه مدل‌هاي خاص شرکت
3) الزامات مکان (فضا)
4) طولاني بودن مدت اجرا
5) الزامات نيروي کار
6) کنترل کامپيوتر مرکزي.
تيم تصميم‌گيري دو گزينه مورد نظر (اجراي سيستم توليد انعطاف پذير و عدم اجراي آن ) را در پائين ترين سطح سلسله مراتب در سطح پنجم قرار دادند.
انجام مقايسه‌هاي زوجي
مقايسه‌هاي زوجي به‌طورسيستماتيک براي تمامي ترکيبات معيارها، معيار هاي فرعي، سومين معيار هاي فرعي و گزينه‌ها انجام شد. تيم تصميم‌گيري معيارها و معيار هاي فرعي را براساس عنصر سطح بالاتر(مادر) با يکديگر مقايسه کرد. ابتدا قضاوتها را براي چهار معيار اصلي در سطح دوم ثبت مي‌شود. در طول تحقيق، اين نکته به‌دست آمد که معيار مزيتها، مهمترين عامل در اجراي سيستم توليد انعطاف پذير با اولويت 328/0 و معيار معايب، عامل مهم ديگر با اولويت 248/0 است. شکل 2 ماتريس مقايسه‌هاي زوجي را براي معيارهاي اصلي در سطح دوم سلسله مراتب را نشان مي دهد.
بعد از انجام مقايسه‌هاي زوجي، تيم ارزيابي، معيارهاي اصلي ، معيارهاي فرعي را و سومين معيار هاي فرعي ارزيابي کردند. به عنوان مثال: بر اساس معيار مزيت مشتري، رضايتمندي مشتري بالاترين اولويت با وزن 436/. و بعد از آن بهبود کيفيت با وزن 247/.، تنوع محصول159/0 و تحويل سريع وزن 159/0 را کسب نمودند.
در نهايت هر دو گزينه با در نظر گرفتن هر معيار مقايسه شد. در مقايسه دو گزينه، از تيم تصميم‌گيري خواسته شد تا با در نظر گرفتن معيارهاي اصلي در سطح دوم، معيار هاي فرعي در سطح سوم و سومين معيارهاي فرعي در سطح چهارم ، اهميت و ارجحيت آنها را تعيين نمايند. براي مثال ، تيم ارزيابي ماتريس مقايسات زوجي را براي معيار فرعي قدرت رقابتي (که در زير فرصتها قرار دارد) ،تهيه کردند که درآن گزينه 1 (اجراي سيستم توليد انعطاف پذير) به گزينه2 ( عدم اجراي سيستم توليد انعطاف‌پذير) ترجيح داده مي‌شود .
ترکيب نتايج
پس ازتعيين اولويتهاي ناحيه‌اي براي معيار ها و گزينه ها از طريق مقايسات زوجي ، اولويت نهايي گزينه ها همانطور که در شکل 4 نشان داده مي شود ، محاسبه شد. گزينه 1 با ارجحيت 6/54 درصد برترين رتبه را به خود اختصاص داد که نشان مي‌دهد شرکت بايد سيستم توليد انعطاف پذير را در کل کارخانه اجرا نمايد.
تجزيه و تحليل حساسيت
مجموعه تحليلهاي حساسيت به‌منظور بررسي اثر تغييرات در وزن معيارها (ارجحيت) بر رتبه بندي گزينه ها انجام شد.جهت بررسي چگونگي واقع گرايانه بودن نتايج نهائي ، اين تحليل توسط نرم افزار اکسپرت چويس صورت پذيرفت. با بررسي اثر تغيير اهميت (وزن ) چهار معيار اصلي را بر نتايج نهائي مشخص شد که رتبه بندي گزينه ها به تغييرات در اهميت معيار مزيتها حساس نيستند. درحالي که نسبت به تغييرات در معيار ريسک ها و معايب کاملاً حساس و نسبت به تغييرات در معيار فرصتها کمي حساس هستند.با افزايش اهميت معيار مزيتها به 0.623، رتبه بندي نهائي گزينه ها بدون تغيير باقي ماند. هنگامي که اهميت معيار معايب از 0.248به0.461 افزايش داده شد ، گزينه 2 بهترين انتخاب شد. همين‌طور با افزايش اهميت نسبي معيار ريسک ها به 0.438، عيناً گزينه 2، بهترين انتخاب شد. در چهارمين سناريو فقط هنگامي گزينه 2 بهترين انتخاب شدکه اهميت معيار فرصتها از 0.207 به 0.567 افزايش يافت.
تحليل حساسيت نشان مي دهد، زماني که اهميت معيارهاي اصلي پنج درصد افزايش و کاهش مي يابند در تمامي ترکيبات ممکن، رتبه بندي گزينه‌ها بدون تغيير باقي مي ماند. در اين شــــرايط تي تي ام بايد اجراي سيستم توليد انعطاف پذير را به‌عنوان بهترين گزينه انتخاب نمايد.
نتيجه
در حالي که سيستم هاي توليد انعطاف‌پذير به‌شدت سرمايه بر و استقرار آنها چندين سال به‌طول مي انجامد، شرکتهاي معدودي در ترکيه براي استقرار آن تلاش نموده اند. تي تي ام يکي از معدود شرکتهايي است که موفق به اجراي اين سيستم به‌طور بخشي شده است . دراين مطالعه، تکنيک فرايند تحليل سلسله مراتبي را به‌منظور راهنمايي و کمک به مديريت شرکت که قصد داشتند در مورد اجراي سيستم هاي توليد انعطاف پذير در کل کارخانه تصميم بگيرند، پيشنهاد شد. مهمترين عوامل شناسائي و اثر آنها را بر هدف مدل تصميم‌گيري تعيين شد. سرمايه گذاري در سيستم هاي توليد انعطاف پذير، يک تصميم پيچيده است که معيارهاي متعددي در آن سهيم هستند. با کمک تکنيک فرايند تحليل سلسله مراتبي مي‌سازد، 28 معيار کمي و کيفي را در ارزيابي سيستم توليد انعطاف پذير، يکپارچه شد. در نهايت نتيجه آن شد که اجراي سيستم‌هاي توليد انعطاف پذير، بهترين گزينه با وزن 0.546 است. همانطور که انتظار مي‌رفت اين گزينه به‌طور قاطعانه بهترين تصميم نشد. دليل اين امر آن است که ، با وجود اينکه مزيتها و فرصتهاي بيشماري از اجراي سيستم توليد انعطاف‌پذيرحاصل مي شود، در اينجا ريسکها و معايب متعددي نيز وجود دارند.
منابع: http://vista.ir
http://bashari.blogfa.com/
ارسال توسط كاربر محترم : mohammad_43