مربي گري نوعي رابطه تعاملي است که به افراد در زمينه شناسايي، هدايت و تحقق اهداف شخصي و شغلي سريع تر از آنچه که خود قادر به انجام آن هستند- کمک ميکند و علاوه بر افزايش مهارت هاي ارتباطي، حل مسأله، کار گروهي و ارتقاي توانمندي هاي فردي به توسعه شايستگي هاي اصلي شغل نيز مي انجامد.
مربي گري فرايند همراهي مداوم و حمايت از فردي براي ثابت قدم ماندن در اهداف و تعهدات خود است و به معناي پيمودن راهي ميان بر، فائق آمدن بر ترس و تقويت و نيرومند ساختن نقاط و ويژگي هاي مهم و اساسي است. به بيان ديگر مربي گري هنر تسهيل کردن اجراي فعاليت ها، فرايند يادگيري و پيشرفت فرد است و به طور مداوم بر فرايندهاي پيشرفت و رشد افراد تمرکز مي کند (1).
? پيشينه مربي گري
مربي گري رشته جديد علمي نيست که به يکباره و ناگهاني به وجود آمده باشد. مربي گري احتمالاً بايد به اندازه برگزاري اولين مسابقه تيراندازي در عصر حجر قدمت داشته باشد. با اين حال در دهه اخير بوده است که واقعاً مي توان مفهوم مربي گري را در زمينه تجارت و کسب و کار و خارج از محيط ورزشي يا گود مسابقات ديد.
مربي گري هميشه بخشي طبيعي از زندگي هر فردي و در هر جايي بوده است. زماني که ميليون ها پدر و مادر در هر جايي از دنيا بچه هاي خود را بي قيد و شرط دوست دارند و نيازهاي آنها را به طور کامل برآورده مي کنند و حمايت همه جانبه اي از آنها دارند تا رشد کنند، از مربي گري استفاده مي کنند و يا وقتي صدها هزار نفر از رهبران بزرگ و موفق مي دانند که چگونه کارمندان خود را رشد دهند، آن هم نه با اعمال زور و قدرت بلکه با باور کردن آنها، به چالش کشاندنشان، حمايت از آنها و دادن بازخوردهاي مثبت و منفي به آنها، در واقع از مربي گري استفاده مي کنند. افراد زيادي در گذشته برخي اشکال مربي -گري را در زندگي خود تجربه کرده بودند که در آن شکل، مربي گري، اصل مهم رابطه استاد – شاگردي و به عبارتي رابطه مريد- مرادي بود.
اما حوزه مربي گري به مفهوم امروزي آن در اوايل دهه 1980 آغاز شد. پيش از ابداع واژه مربي گري، افراد فعال در اين عرصه براي اشاره به خودشان از عناويني نظير مربي، مشاور، راهنما و گاهي از واژه دستيار استفاده مي کردند. اکنون حرفه مربي گري به خوبي شناخته شده و شغل معتبري تلقي مي شود و گفته ميشود که پس از مشاغل حوزه IT، اين حرفه طي سال هاي آتي به صنعت شماره دو در حال رشد تبديل خواهد شد. بر طبق گزارش فدراسيون بين المللي مربي گري (ICF) [1]، در حال حاضر تقريبا 16هزار مربي پارهوقت و تماموقت در سراسر دنيا وجود دارد که متوسط درامد سالانه آنها از 35 تا 100هزار دلار و حتي بيشتر، در نوسان است و مربي هاي حرفه اي تر درآمد قابل ملاحظه تري دارند. حوزه مربي گري عرصه جديدي بوده و در سراسر جهان به سرعت در حال رشد است و با ملاحظه اين واقعيت که هر فردي مي تواند از مربي و آموزش هاي وي بهره مند شود، در چند سال آينده شمار مربي هاي موردنياز به چندين برابر خواهد رسيد.
? اهميت مربي گري
مربي گري نوعي رابطه حمايتي و تشويقي است که مربي متعهد به موفقيت طرف مقابل است و زمينه اي را فراهم مي -کند تا وي بتواند مشکلات خود را حل کند و به پيش رود تا به نتايج چشمگيري نايل شود. مربي گري رهيافتي عمل گرا است که بر مشتري و اهداف او تمرکز مي کند. مربي به طرف مقابل کمک مي کند تا ضمن تعريف و مشخص ساختن اهداف خود، براي دستيابي به آنها تشويق شود و تاثير بلافاصله آن را در زندگي خود احساس کند.
مربي راهنمايي ها و فعاليت هاي موردنياز براي توسعه مهارت ها و قابليت هاي فردي اشخاص را به بهترين شيوه در اختيار آنها قرار مي دهد. اين شيوه به مشتري امکان مي دهد تا چشم اندازهاي پيچيده را درک کرده و با مشکلات، باورها و نگرش -هاي منفي پيش رو کنار بيايد.
مربي، مشتريان خود را ياري مي کند تا براي رويارويي با چالش هاي پيش آمده راه حل هايي بيابند. او ضمن راهنمايي و انگيزه دادن به مشتري براي رسيدن به اهدافش، به او برنامه و دستورالعمل مي دهد. بنابراين مربي گري حرفه اي موثر است که تمام ابعاد زندگي مدير، کارمند، کارگر و يا مشتري و هر کسي که به نحوي از انحاء در فرايند مربي گري دخيل است، از قبيل کار و حرفه، روابط اجتماعي، پيشرفت فردي و... را دربرمي گيرد و به او امکان مي دهد تا با توسعه مهارت ها و افزايش کيفيت ارتباطات خود در نهايت به خودشکوفايي برسد (2).
? تفاوت مربي گري با مشاوره
مربي گري نوعي مشاوره است ولي مربي برخلاف مشاور در زمينه کمک به اجراي مهارت هاي جديد و اهداف و تغييراتي که بايد بهوجود بيايد همواره با مشتري خود باقي مي ماند. رابطه بين مربي و مشتري مانند رابطه دو شريک است نه رابطه بين يک فرد با يک متخصص يا صاحب نظر.
مربي هر مشتري، شريک او محسوب مي شود و به او کمک مي کند تا به تمايلات و اهداف مورد نظرش دست پيدا کند، نه اينکه بر مربي تکيه کند. تفاوت اصلي بين مربيگري و مشاوره اولاً در ويژگي افرادي است که به آنها کمک مي شود و دوماً در نوع مشکلاتي است که حل مي شود.
در مشاوره مراجعه کننده، فردي آسيب ديده و نيازمند کمک است ولي در مربي گري مشتريان افرادي خلاق، با تدبير و کامل تلقي مي شوند. مربي گري با افراد ورشکسته سروکار ندارد بلکه به افراد سالم کمک مي کند تا عملکرد خود را در سطوح بالاتري، انجام دهند.
در مشاوره به فرد کمک مي شود تا از حالت زير نرمال به حالت نرمال برسد ولي در مربي گري فرد از حالت نرمال به فردي داراي مهارت و عملکرد بالا تبديل مي شود (3).
و در نهايت مربي با حال و آينده مشتري سروکار دارد نه با گذشته او. وي با استفاده از اطلاعات گذشته مشتري، آينده اي براي او تعريف مي کند اما اصرار و الزامي بر آن ندارد و مسئوليت نهايي اقدام با خود مشتري است. مربي ها خوشبين هستند و چيزي را اصلاح و يا جبران نمي کنند. مربي گري نگاهي رو به جلو و آينده دارد، بر استعدادها و قابليت هاي مشتري تمرکز مي کند، نقاط ضعف را حذف کرده و نقاط قوت را تقويت مي کند چرا که چشم انداز آتي، محور اصلي حرکت است. مربي ها معمولاً به دنبال شاگردان و مشتريان خوش فکر هستند و تمايل دارند تا با افرادي کار کنند که به اندازه کافي نيرومند و سرحال باشند تا مربي و آموزش هاي او را براي دستيابي به آينده اي بهتر همراهي کنند (4).
? حوزه عمل مربي گري
حوزه عمل مربي گري بسيار گسترده است و از رشته هاي مختلف ورزشي گرفته تا طيف وسيعي از صنايع و حرفه هاي بخش خصوصي و عمومي را دربر مي گيرد. عوامل اجرايي شرکت ها و سازمان ها، مديران، کارشناسان، کارآفرينان گروه هاي مختلف شغلي و دانشجويان و فارغ التحصيلان مي توانند از طريق گذراندن دوره هاي مربي گري و دريافت آموزش هاي لازم به راه حل هاي مداومي در زمينه هاي فردي، شغلي، رهبري، مديريتي و يا چالش هاي سازماني دست پيدا کنند. به طور کلي افراد براي موفقيت در عرصه هاي زير از خدمات و راهنمايي هاي مربي بهره مي گيرند:
ـ حوزه هاي عمل اجرايي، رهبري و مديريت کارآمد
ـ تصميم گيري درست و موثر
ـ مديريت تغيير و تحول شرکت
ـ رشد حرفه اي و توسعه مهارت
ـ افزايش درآمد از طريق فروش و بازاريابي کارآمد
ـ حفظ کارمندان
ـ ارتباطات موثر و کارآمدي شغلي
ـ مربي گري در تمام حوزه هايي که به نحوي افراد مي خواهند به نتايجي دست پيدا کنند قابل اجراست.
اين حرفه به شغل و رشته اي خاص محدود نمي شود و انواع فعاليت هاي تجاري، آموزشي، مشاوره اي، حقوقي، بهداشتي، ورزشي، ارتباطات و غيره را پوشش مي دهد. از اين رو هر فرد ماهر و با تجربه اي مي تواند با بهره گيري از تجربه و تخصص خود و همچنين با گذراندن دوره ها و آموزش هاي لازم به يک مربي تبديل شود و از شغل، اعتبار و درآمد قابل ملاحظه -اي برخوردار شود.
(5) طي مطالعاتي که در مورد مربي گري داشته به بررسي 2 مسئله پرداخته است: اولاً اينکه چرا مديران ارشد موسسات براي توسعه مديريت کسب و کار از مربي گري استفاده مي کنند؟ و دوماً مربي گري چه نتايجي را براي آنها به بار مي آورد؟ او مطالعات وسيعي را در 5 نوع کسب و کار مختلف شروع کرد و نتايج آن را در طي مقاله اي با عنوان «چرا مربي -گري» مطرح کرد.
او که از طرف موسسه اي دعوت شده بود تا مربي گري مدير فروش و مديران بازاريابي و 15نفر از مديران ساير شعبه هاي شرکت را بر عهده بگيرد، بعد از يک دوره مربي گري براي ارزيابي نتايج، پرسشنامه اي را که براساس 6 سطح اساسي مديريتي و عوامل تاثيرگذار بر افراد در سيستم تهيه شده بود در اختيار آنان گذاشت. اين 6 سطح عبارت بودند از:
ـ محيط کاري
ـ فرصت ها و اجبارها
ـ رفتارهاي فردي
ـ ارزش ها و باورهاي فرد
ـ قابليت هاي فردي
ـ نقش افراد و ديدگاه و اهداف آنها
نتيجه تجزيه و تحليل آن بود که مربي گري مي تواند هم باعث رشد دروني (افزايش خودآگاهي و اطمينان) و هم رشد بيروني (رشد توان رهبري و مديريت، ابراز وجود، درک تفاوت ها، مديريت استرس و در نهايت تعادل بين کار و زندگي) شود.
رشد و توسعه خصوصيات دروني يک فرد براي بروز و حمايت از صلاحيت هاي بيروني ضروري است. ارتباط مهارتي همچون پل يا واسطه اي بين رشد دروني و عملکرد بيروني فرد عمل مي کند. استفاده مناسب از مهارت هاي ارتباطي و قبول عقايد و مفاهيم، صلاحيت هاي رهبري و مديريت را تسهيل مي کند.
? اهداف مربي گري
مربي گري، دوره اي براي توانمندکردن افراد است، تا آنها حس آرامش و مفيدبودن داشته و با رسيدن به موقعيت هاي موردنظر خود احساس رضايت کنند. مربي گري ضمن توجه به مشکلات و چالش هاي پيش روي مدير و کارمند بر اهداف او تمرکز مي کند و سعي دارد تا با فراهم کردن حمايت هاي لازم، او را در دستيابي به نتايج بهتر و سريع تر ياري کند.
به طور کلي مهم ترين اهداف يک برنامه مربي گري عبارتند از :
ـ تبديل کسب و کار کوچک به شرکت متوسط
ـ تبديل شرکت متوسط به شرکتي بزرگ
ـ تسريع فرايند دستيابي به اهداف و حفاظت از آن
ـ راهنمايي و برنامه ريزي کارراهه شغلي
ـ داشتن دانش درست و مطمئني پيرامون بهترين مشاغل متناسب با قابليت هاي افراد
ـ تهيه رزومه موثر الگوي شغلي
ـ دستيابي به مهارت هاي مذاکره و مصاحبه کردن
ـ مشاوره شغلي در زمينه تعريف توانمندي ها، منابع و انتخاب هاي شغلي
ـحمايت از فرد در موضوعاتي مانند استرس شغلي، از دست دادن و يا انتخاب شغل
ـ دستيابي به مهارت هاي مديريت زمان و مديريت بحران
ـ افزايش مهارت هايي در زمينه برقراري ارتباطات موثر و مديريت کسب و کار
ـ تشکيل گروه هاي کاري و تعيين اهداف مشارکتي
ـ دستيابي به درک بهتري از توانايي ها، مهارت ها و قابليت هاي خود
ـ تدوين و طراحي اهداف خاص کوتاه مدت و بلندمدت
ـ تدوين طرح و برنامه عمل براي دستيابي به اهداف
ـ شناسايي مهارت ها و هنرهايي که کارفرمايان به دنبال آنها هستند
ـ افزايش توانايي خود در زمينه اتخاذ تصميمات شغلي و چگونگي معرفي خود به بازار کار
? مربي گري چگونه عمل مي کند؟
فرايند مربي گري خلاء موجود ميان سطح عملکرد فعلي و سطح عملکرد مطلوب يک فرد يا گروه را شناسايي و پر مي کند. اين کار ممکن است تنها طي يک جلسه يا در طول جلسات متعدد انجام شود. در مقام يک مربي مي توان از طريق ارزيابي دوسويه عملکرد، گفت و گو در مورد وضعيت موجود، مشخص کردن اهداف قابل حصول و ارايه حمايت هاي لازم در جهت اجراي برنامه عملي به فرد ياري داد. مربي گري علاوه بر برخورداري از مهارت هاي تعاملي خاص (که هم در موقعيت هاي روزمره و هم در جلسات رسمي تر کاربرد دارند)، مستلزم تشويق به يادگيري بلندمدت نيز هست.
? فرايند مربي گري
مربي گري فرايندي بي انتهاست، هر موقعيت تازه سکويي براي چالش بعدي است. با وجود اين، هر يک از اهداف مربي گري يک چرخه شش مرحله اي (از اهداف تا تکميل کار) دارند (6):
ـ مربي و مشتري در مورد اهداف مربي گري با هم توافق مي کنند
ـ آنها در مورد وضعيت موجود با هم گفت و گو مي کنند
ـ آنها به بررسي گزينه هاي موجود مي پردازند
ـ آنها برنامه اي را مشخص و خود را نسبت به اجراي آن متعهد مي کنند (معمولاً مي توان اين چهار مرحله را در يک جلسه واحد پشت سر گذاشت)
مشتري با حمايت مربي اقدامات توافق شده را اجرا مي کند و همواره درنظر دارد که بايد سطح عملکرد به صورت مستمر ارتقاء يابد.
ـ در مرحله نهايي، مربي و مشتري جلسه بعدي مربي گري را تشکيل مي دهند و طي آن در مورد آموخته ها و راههاي کسب تجربيات بيشتر با يکديگر به گفت و گو مي نشينند.
? اصول مربي گري
براي هدايت افراد از طريق مربي گري لازم نيست که همه چيز را در مورد کار مشتري دانست. در واقع مربي گري خوب اکثراً زماني اتفاق مي افتد که مربي يک ديدگاه عيني نسبت به اهداف مشتري داشته باشد و در عين حال اجازه ندهد جزئيات امر، وي را از موضوع اصلي منحرف کند.
مربي هاي خوب به مشتريان خود کمک مي کنند که از اشتباهاتشان درس بگيرند، اهداف عملکردي خود را مشخص کنند و مسئوليت برداشتن اولين گام را عهده دار شوند.
در مقام يک مربي هرگز سعي نکنيد به افراد بگوييد که چه کاري انجام دهند. در عوض، آنها را در انتخاب بهترين مسير تحقق اهداف ياري کنيد. از طريق مربي گري به افراد مي توان ياد داد که با بيان افکار خود، نسبت به مسئله يادگيري رويکردي مثبت داشته باشند (7).
? دلايل موثر بودن مربي گري
معمولاً افراد به اين دليل از مربي گري استفاده مي کنند تا به دانستني هاي بيشتري دست پيدا کنند، مي خواهند رشد و پيشرفت داشته باشند و مهم تر اينکه مي خواهند آسانتر و سريعتر به اين رشد و پيشرفت نائل شوند. مربي به افراد کمک مي کند تا به چنين هدفي دست يابند. بنابراين در مربي گري رابطه اي بين مربي و مراجعه کننده ايجاد مي شوند که موجب حرکت مي شود، اهداف بهتري تدوين و تعريف مي شود، فرد مهارت هاي جديدي به دست مي آورد و در نتيجه به موفقيت بيشتري مي رسد.
موفقيت بيشتر وي احتمالاً پول و يا درآمد بيشتر و يا يک زندگي رضايت بخش و بهتر خواهد بود. افراد با استفاده از مربي گري جدي تر مي شوند، اقدامات و کوشش هاي آنها موثرتر و متمرکزتر مي شود، روحيه آنها تقويت مي شود و با آرامش و تعادل بيشتري اهداف خود را پيگيري مي کنند (8)
ساير مزاياي مربي گري هم براي خود مربي و هم براي مشتري وي عبارتند از:
ـ نداشتن قوانين دست و پاگير
ـ آزادي عمل در تعليم و تدريس
ـ عدم نياز به مسافرت و رفت و آمد زياد
ـ امکان آموزش از طريق تلفن، اينترنت و پست الکترونيکي
ـ هماهنگي محل و زمان مربي گري بين مربي و مشتري
ـ آزادي انتخاب مشتري از لحاظ سني، جغرافيايي و فرهنگي
ـ عدم نياز به حضور و نشستن در دفتر و محل کار
? انتظارات مشتري از مربي
ـ حمايت از وي در تمام مراحل
ـ آمادگي ارائه کمک و راهنمايي در هر لحظه
ـ ارائه راه ها و شيوه هاي جديد به مشتري
ـ يادآوري نکات قوت و ضعف مشتري
ـ داشتن درک و اطلاعات درستي از اهداف و برنامه ها
ـ برخورداري از شرافت و شايستگي هاي اخلاقي و بيان حقيقت
? تعهدات مشتري به مربي
ـ داشتن توان و استقلال فکري و برخورداري از بينش وسيع
ـ تمايل به تغيير وضعيت خود و رسيدن به اهداف موردنظر
ـ تمايل به صرف انرژي و سرمايه گذاري
ـداشتن استقامت و پايداري در اهداف
ـ يادگيري مهارت هاي ارائه شده و داشتن تفکر خلاق
ـ ريسک پذيري و نترسيدن از نتيجه
? جمع بندي
با توجه به آنچه که در اين نوشتار بيان شد مربي گري فرايندي براي افراد ضعيف، درمانده و شکست خورده نيست بلکه افرادي که خواهان موفقيت هستند در چتر حمايت مربي و نقش تسهيل گري وي به اهداف ترسيم شده براي خود دست مي يابند. مربي گري حرکتي رو به جلو در راستاي تحقق چشم انداز آتي افراد است که به واسطه اين فرايند دستيابي افراد به چشم انداز آتي آنان تسهيل مي شود.
پي نوشت :
1-ماکس[1]، 1996
2-والس[2]، 2002
3-هاشمي، 1383
4-والس، 2002
5-والس (2002)
6-ايتون و جانسون[4]، به نقل از عليميرزايي، 1385
7-ايتون و جانسون، به نقل از عليميرزايي، 1385
8-دراکر[5]، 2006
منابع: - ايتون، جان. جانسون، روي. (1385) مربي گري. مترجم: سعيد عليميرزايي. تهران: انتشارات سارگل. - هاشمي، وحيد. (1383) رويکردهاي نوين در راهنمايي و مشاوره شغلي. مجموعه اولين همايش نقش راهنمايي و مشاوره شغلي در بازار کار. تهران: نشر استاد ملبولي. - Max, Landsberg (1996). The tango of coaching. New ed. London: harper Collins. - Wales, Suzy (2002). Why coaching. Journal Of change Management, Henry Stewart Publications. - Drucker, Peter (2006). The 10 Ways to get the most from coaching.
منبع: ماهنامه صنعت خودرو ارسال توسط كاربر محترمmohammad_43: