"زيرپله رايانه"اين اصطلاحي است که همکار مطبوعاتي مان علي شميراني، سال ها پيش نخستين بار بکار برد و منظور، شرکت ها و فروشگاه هاي کامپيوتري بود که يک شبه، سربرمي آوردند و فعال مي شدند و شب ديگر از بين مي رفتند و کاربران و مشتريان را سردرگم رها مي کردند.بررسي روزنامه فناوران نشان مي دهد که امسال نزديک به 10 درصد از کل شرکت هاي تاسيس شده کشور، شرکت هايي بوده اند که به طور مشخص، شاخه هاي مختلف فناوري اطلاعات را در موضوع فعاليت خود دارند.

البته به اين آمار مي توان شرکت هايي را افزود که به واسطه گستردگي موضوع فعاليت، احتمالا سرکي هم به بازار فناوري اطلاعات مي زنند و مثلا شانس خود را در واردات کالا مي آزمايند.اما بسياري از اين شرکت هاي ثبتي، شرکت هايي هستند که با سرمايه اي کوچک و بدون بررسي بازار تاسيس شده اند. کامپيوتر حرفه اي شيک و شيرين است، ضمن اينکه به نظر مي رسد تخصص چنداني هم نياز ندارد. اينچنين است که وقتي جواني مي خواهد وارد بازار کار شود، يکي از اولين انتخاب هايي که به ذهنش مي رسد، کامپيوتر يا فناوري اطلاعات است.


فخري زارعي

اما سوال اينجاست که با توجه به سهم فناوري اطلاعات در توليد ناخالص داخلي و سبد خانوار و با توجه به حجم نيروي متخصص IT در کشور، آيا چنين ظرفيتي براي تاسيس شرکت هاي فناوري اطلاعات در کشور موجود است؟ و آيا در شرايطي که صنعت IT ما با مشکل نبود سرمايه دست به گريبان است، آيا هدر رفتن اين سرمايه هاي خرد اصولا به صلاح است؟

براي رسيدن به پاسخ اين سوالات گفت و گويي با نايب رييس سازمان نظام صنفي رايانه اي، رييس کميسيون ICT اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران ورييس اتحاديه صنف فناوران رايانه تهران انجام داده ايم.

ايده و سرمايه؛ اولين نياز

نايب رييس سازمان نظام صنفي رايانه اي مي گويد: در تمام دنيا صنايعي که نياز به کار پايه اي و دراز مدت ندارند، مورد استقبال قرار مي گيرند وهمه سعي مي کنند به آن نزديک شوند. اما آنچه در دنيا اتفاق مي افتد اين است که از هر هزار شرکتي که تاسيس مي شود، در عرض يک سال نصف آنها نابود مي شود و در دومين سال 90 در صد از بين مي روند وظرف 5 سال دو تا سه شرکت موفق بيشتر باقي نمي ماند.

باقر بحري مي افزايد: صنعت فناوري اطلاعات نيز از جمله صنايع جذابي است که از يک سو ورود و خروج به آن آسان بوده واز سوي ديگر، نياز به سرمايه گذاري کلان ندارد. از اين رو افراد زيادي جذب آن مي شوند. ولي درنهايت شرکتي موفق مي شود که حرف وايده اي براي گفتن داشته باشد.

وي با بيان اينکه اکثر شرکت هاي مطرح دنيا با سرمايه گذاري هاي بسيار کم فعاليت خود را آغازکرده اند، مي گويد: هرچند برخي از شرکت هاي بنام با سرمايه هاي کم پا به عرصه فناوري اطلاعات نهاده اند، ولي داراي ايده وطرح هايي جالب بوده اند که توسط آن توانسته اند در بازار IT صاحب نام شوند.

به گفته وي، اما اين داستان در کشور ما به گونه اي ديگر است. در حال حاضر افراد متخصص وغير متخصص زيادي بدون ايده وتحقيق اقدام به ثبت وتاسيس شرکت در حوزه فناوري اطلاعات مي کنند و پس از مدت زماني کوتاه ورشکسته شده واز گردونه بازار خارج مي شوند.

بحري فقدان آمار واطلاعات دقيق ودرست در حوزه فناوري اطلاعات را علت اصلي رشد قارچ گونه شرکت هاي IT در کشور مي داند و مي گويد: نبود آمار واطلاعات در اين حوزه باعث شده اکثر افراد پس از ورود به بازار مشکلات را تجربه کنند که متاسفانه اين امر در وهله اول به خود آنها و سپس به ساير اعضاي صنف آسيب مي رساند.

وي معتقد است: بازار فناوري اطلاعات کشور ظرفيت پذيرش اين تعداد شرکت خرد را ندارد و با توجه به اينکه اکثر شرکت ها بدون ايده وتحقيق تاسيس شده اند، پايداري شان در بازار موقتي است.

اما رييس کميسيون ICT اتاق ايران ونايب رييس سنديکاي توليدکنندگان فناوري اطلاعات در اين مورد مي گويد: آمار به دست آمده دور از انتظار نيست، زيرا کشور ايران از لحاظ طبقه بندي جمعيتي جوان بوده وحوزه IT نيز بيشتر مورد علاقه جوانان است.

مسعود شنتيايي مي افزايد: براي اظهار نظر ابتدا بايد بدانيم که چند درصد از شرکت هايي که در اين زمينه ثبت مي شوند، نمي توانند به فعاليت خود ادامه دهند که متاسفانه در اين خصوص آماري در دست نداريم.اما به طور قطع بازار فناوري اطلاعات کشور ظرفيت تاسيس شرکت هاي جديد با سرمايه هاي بالا را دارد.

وي مي گويد: فناوري اطلاعات فقط حوزه رايانه يا خريد وفروش قطعات نيست، بلکه شاخه هاي بسيارگسترده اي دارد که نيازمند جوانان متخصص وسرمايه گذار است.

شنتيايي با بيان اينکه درهاي بازار فناوري اطلاعات بسته نيست، مي افزايد:اين بازار گسترده بوده وامکان فعاليت براي افراد فوق متخصص با سرمايه هاي بالا زياد است .اما متاسفانه افرادي در اين حوزه شرکت ثبت مي کنند که سرمايه هاي ناچيزي دارند واغلب وارد حوزه هاي تخصصي اشباع شده فناوري اطلاعات مي شوند.

به عقيده شنتيايي، مشکل شرکت هاي نوپا در کشور اين است که هم تاسيس کنندگان وهم سهامداران داراي تجربه اي کم هستند.از طرفي حجم سرمايه گذاري نيز بسيار ناچيز است و به سرعت در تندباد حوادث تجاري کشور از بين مي رود.

نايب رييس سنديکاي توليدکنندگان فناوري اطلاعات مي گويد: افراد با 10 ميليون تومان سرمايه وارد بازار فناوري اطلاعات شده اند که اين رقم براي تاسيس يک شرکت بسيار ناچيز است .به همين دليل اين افراد اغلب در اجراي تعهدات خود دچار مشکل مي شوند.

ثبت و انحلال شرکت براي فرار از ماليات

برخي کارشناسان معتقدند،قانون ثبت شرکت ها در کشورمان داراي نواقص زيادي است که اين امر موجب سوءاستفاده بسياري از شرکت ها براي فرار از ماليات شده است.

رييس اتحاديه صنف فناوران رايانه تهران در اين مورد مي گويد:اکثر شرکت ها با مسووليت محدود ثبت مي شوند ويک دهم از شرکت هايي که در حوزه فناوري اطلاعات ثبت مي شوند، سهامي خاص هستند.

شهرام شيرمست مي افزايد:اگر اين بررسي را براي شرکت هاي منحل شده حوزه فناوري اطلاعات نيز انجام دهيم به آمار مشابهي مي رسيم. در واقع بسياري از شرکت هايي که ثبت مي شوند، هر دو سال که دارايي به سراغ آنها مي رود شرکت را منحل کرده و شرکت ديگري با نامي متفاوت ثبت و تاسيس مي کنند.

وي معتقد است که اين امر ناشي از نقص قانون ثبت شرکت ها در کشوراست که اجازه مي دهد افراد غير متخصص با سرمايه اي حدود يک ميليون تومان ومسووليت محدود به راحتي شرکت IT ثبت کنند.

شيرمست مي افزايد: اتحاديه صنف فناوران رايانه سال هاست اين مورد را پيگيري مي کند واز شرکت ها مي خواهد براي فعاليت خود پروانه کسب بگيرند.اما اغلب اين شرکت ها براي فرار از ماليات پروانه کسب نمي گيرند.

وي در خصوص قانون ثبت شرکت هادر ساير کشورها مي گويد:در همين کشور همسايه امارات براي ثبت شرکت با مسووليت محدود بايد 500 هزار درهم سرمايه اوليه داشته باشيم.اين در حالي است که در کشورما مبلغ بسيار ناچيزي براي ثبت يک شرکت لازم است.

رييس اتحاديه صنف فناوران رايانه تهران مي گويد: درسال 84و85 با اداره ثبت شرکت ها مکاتبه اي داشتيم در خصوص اينکه براي ثبت شرکت در حوزه فناوري اطلاعات از صنف مربوطه استعلام شود،ولي اين اتفاق نيفتاد و ما کماکان شاهد ثبت شرکت هاي خرد با مسووليت محدود وتخصص بسيار کم هستيم که موجب بروز تخلفات سنگين در بازار IT کشور شده است.

ثبت شرکت IT متخصص واقعي مي خواهد

مسعود شنتيايي، رييس کميسيون ICT اتاق ايران در خصوص وجود نيروهاي متخصص وکارشناس در زمينه فناوري اطلاعات کشور مي گويد:در سطوح ساده واوليه تخصصي در حوزه IT نيروي متخصص زيادي داريم که در واقع اشباع شده و گاه وارد

رقابت هاي ناسالم شده اند. در صورتي که در زمينه هاي تخصصي تر فناوري اطلاعات که تجربه بيشتري مي طلبد، نيروي متخصص بسيار کم داريم.

وي مي افزايد: اکثر افرادي که شرکت IT ثبت مي کنند، داراي تخصص اندکي هستند که به محض اينکه از دانشگاه فارغ التحصيل مي شوند، به فکر تاسيس شرکت مي افتند.

نايب رييس سازمان نظام صنفي رايانه اي هم در خصوص کمبود نيروهاي متخصص فناوري اطلاعات در کشور با شنتيايي هم عقيده است، ولي علت را مهاجرت بالاي نيروهاي متخصص وصاحب ايده به کشورهاي پيشرفته عنوان مي کند.

وي با بيان اينکه در خارج از کشور انگيزه بالايي براي جوانان متخصص وجود دارد، مي گويد:رشد چشمگير فناوري اطلاعات در کشورهاي پيشرفته واستفاده از نيروهاي فوق متخصص ساير کشورها با حقوق ومزاياي بالا، متاسفانه باعث افزايش مهاجرت نيروهاي کارشناس ومتخصص صنف شده است.

فقدان آمار و نهاد نظارتي در صنعت IT

يکي از مشکلات بارز صنف فناوري اطلاعات در کشور نبود آمار و اطلاعات دقيق وهمچنين نهاد ناظر برفعاليت شرکت ها است.اين امر موجب شده افرادي که مي خواهند به صورت اصولي در بازار فناوري اطلاعات فعاليت کنند، نتوانند اطلاعات دقيقي از اين بازار به دست آورند .

بحري معتقد است براي ثبت شرکت در حوزه فناوري اطلاعات به آمار و ارقام در اين زمينه نياز است ولي اينکه افراد براي بررسي بازار و دريافت آمار واطلاعات به کجا رجوع کنند، مشخص نيست.

وي مي گويد: متاسفانه به دليل نبود شفافيت در سازمان ها نمي توان آمار واطلاعات درستي به دست آورد.

نايب رييس سازمان نظام صنفي رايانه مي افزايد: در همه دنيا افراد قبل از تاسيس شرکت اطلاعات مربوط به بازار مورد نظر را مطالعه مي کنند و بر مبناي آن تصميم مي گيرند که در آن بازار فعاليت کنند يا نه. ولي در کشور ما اينگونه نيست وافرادي که مي خواهند به اين حوزه وارد شوند اطلاع زيادي از ميزان عرضه، تقاضا، صادرات، واردات و... ندارند.

وي تاکيد مي کند: نهادهاي مدني و صنفي به دليل قوانين غلط کمترين درآمد را دارند و بدست آوردن آمار واطلاعات نيازمند کار تحقيقاتي گسترده است. بنابراين نمي توان از سازمان هاي خصوصي انتظار داشت که اين اطلاعات را در اختيار عموم قرار دهند.

وي اضافه مي کند:اين وظيفه مهم دولت است که آمارواطلاعات درست را در اختيارعموم قرار دهد.

شنتيايي نيز با بيان اينکه فقط در خصوص کاربران اينترنت وآمادگي الکترونيکي در کشور آمار وارقام خوب و درستي در اختيار داريم، مي گويد: طبق آماري که از گزارش رقابت پذيري جهاني در سال 2009 به دست آمده، جايگاه ايران در خصوص کاربران اينترنت در بين کشورهاي خاورميانه و جهان مشخص شده است.

به طور مثال از 139 کشوري که مورد ارزيابي قرار گرفته اند امارات رتبه 10 بحرين رتبه 11 وايران رتبه 60 را بدست آورده است.

نايب رييس سنديکاي توليدکنندگان فناوري اطلاعات مي گويد: هرچند آمار شفافي در زمينه اينترنت داريم ولي در حوزه هاي ديگر فناوري اطلاعات آمار واطلاعات چندان درستي در دست نداريم.

شيرمست هم گذشته از بحث آمار واطلاعات نبود نهاد نظارتي بر فعاليت وثبت شرکت ها را از ديگر مشکلات بازار فناوري اطلاعات عنوان مي کند و

مي گويد:نهادي مي تواند بر فعاليت شرکت ها نظارت داشته باشد که قانون اجرا در دست داشته باشد و شرکت ها موظف به همکاري با آن باشند.

بحري نيز در اين مورد مي گويد: در حال حاضر اداره اماکن ، سازمان حمايت مصرف کننده ، گمرک، وزارت صنايع و وزارت بازرگاني همگي سازمان کنترلي ونظارتي هستند ولي نتيجه کار آنها مشخص نيست.

آمار شهودي ازسهم IT در سبد خانوار

نايب رييس سازمان نظام صنفي رايانه اي همچنين با بيان اينکه آمار واطلاعات در خصوص سهم IT در سبد خانوار در کشور شهودي است ،گفت: در حال حاضر مرکزي که اين آمار واطلاعات را بتوان از آن گرفت در کشور وجود ندارد و تمامي صحبت ها در اين زمينه از روي حدس وگمان است.

بحري افزود: طي چند سال گذشته وقتي صحبت از سهم PC مي شد همه اذعان داشتند يک هزار و 500 کامپيوتر شخصي در سال فروخته مي شود ولي واقعا اين عدد از کجا بدست آمده؟ جز اينکه فردي اين رقم را گفته وبقيه آن را تکرار کرده اند؟ آيا واقعا در اين مورد آمارگيري شده است؟

به اعتقاد بحري، اکنون سهم ICT هر خانوارايراني با توجه به گزينه ارتباطات يک بيستم است.

وي مي گويد:اين سوال را مي توان از خود پرسيد که در يک ماه گذشته چقدر براي خرج IT کرده ام؟ يا چقدر از درآمد ماهيانه خود را صرف فناوري اطلاعات مي کنم؟ پاسخ به اين سوالات تاحدودي سهم IT در سبد خانوار را نشان مي دهد.

رييس اتحاديه صنف فناوران رايانه تهران نيز از نبود آمار واطلاعات در اين زمينه ابراز نارضايتي مي کند و مي گويد:از کل فناوري اطلاعات که بگذريم، هنوز مشخص نيست ميزان مصرف کامپيوتر شخصي در کشور چقدر است. به طور مثال از گمرک براي واردات CPU استعلام مي گيريم مسوولان آن مي گويند از تاريخ 1/88 تا12/88 به مبلغ 52 ميليون و378 هزار دلار به وزن سه هزارو245 کيلو گرم CPU وارد بازار شده است.

شيرمست مي افزايد:وزن CPU به چه دردي مي خورد؟ براي ما تعداد مهم است. بايد بدانيم چه تعداد CPU وارد بازار شده وبه فروش رسيده است.

به گفته شيرمست، نداشتن آمار واطلاعات نيز به نقص قوانين واردات وصادرات برمي گردد. بايد گمرکات کشور به طور شفاف اعلام کنند که هر سال چه تعداد قطعات کامپيوتر وارد بازار مي شود تا بتوان برمبناي آن نتيجه گيري کرد.

سهم 2درصدي IT از توليد ناخالص داخلي

رييس کميسيون ICT اتاق ايران با بيان اينکه در برنامه پنجم توسعه 2 درصد از توليد ناخالص داخلي به IT اختصاص يافته است، توضيح مي دهد: در بهمن ماه سال 88 براساس درخواست اتاق بازرگاني صنايع ومعادن مقرر شد براي فناوري اطلاعات در برنامه پنجم توسعه کار کارشناسي انجام دهيم. جلسات کارشناسي برگزار شد و بخش عمده اي از پيشنهادها مورد تاييد کميسيون تلفيق مجلس قرار گرفت.

وي مي افزايد: براساس اين پيشنهادها مقرر شد 2 درصد از توليد ناخالص داخلي صرف فناوري اطلاعات شود که اميدواريم اين امر تحقق يابد.



راهکار چيست؟

رييس اتحاديه صنف فناوران رايانه تهران براي جلوگيري از رويه غلط ثبت شرکت هاي خرد وهمچنين به هدر رفتن سرمايه ها مي گويد: در ابتدا بايد اداره ثبت شرکت مسايل ومشکلات را بررسي وقانون را بازنگري کند و صرف اينکه شخصي شناسنامه جمهوري اسلامي دارد براي او شرکت ثبت نکند و حداقل سرمايه که بتوان روي آن اعتبار کسب کرد را از مدعيان تاسيس شرکت IT بخواهد.

وي مي افزايد: شرکت ها وفروشگاه ها نيز براي ادامه فعاليت بايد تشکيل کنسرسيوم دهند.در حال حاضر بزرگ ترين مشکل شرکت ها اين است که کار تيمي بين آنها بسيار ضعيف است مديران شرکت ها بايد بدانند با تشکيل کنسرسيوم بازار سروسامان پيدا مي کند که اين به نفع مصرف کننده و فروشنده است.

شيرمست مي گويد:دولت براي تاسيس فروشگاه هاي زنجيره اي و تشکيل کنسرسيوم نگاهي حمايتي دارد، فقط شرکت ها بايد به يک اتحاد صنفي برسند.

وي مي گويد:با تاسيس کنسرسيوم شرکت هاي کوچک تر نيز به ادامه فعاليت در بازار دلگرم تر مي شوند.شنتيايي نيز با تشکيل کنسرسيوم براي توسعه بازار فناوري اطلاعات وبرون رفت از مشکلات موافق بوده ومعتقد است شرکت ها بايد براي ادامه فعاليت باهم همکاري کنند.

وي مي گويد: بازار فناوري اطلاعات از شرکت هاي خرد وکوچک با سرمايه گذاري هاي کم اشباع شده است و بايد به فکر شرکت هايي بزرگ با سرمايه هايي کلان باشيم.

وي مي افزايد:در کشور نياز به شرکت هاي بزرگ در صنعت IT کاملا محسوس است. شرکت هاي کوچک مي توانند باهم متحد شوند وشرکتي بزرگ تاسيس کنند تا از اين طريق قادر به گرفتن پروژه هاي بزرگ باشند. در همين حال نايب رييس سازمان نظام صنفي رايانه اي نبود آمار و ارقام درست ودقيق را مهم ترين مشکل صنف دانسته و مي گويد:اگر افراد قبل از تاسيس شرکت با مشکلات حوزه مورد نظر خود آشنا باشند و بتوانند از طريق آمارواطلاعاتي که دولت در اختيارشان قرار مي دهد بازار مورد نظر را تحليل و بررسي کنند، به تبع گام هاي آهسته تري برخواهند داشت وبا سرمايه اي اندک خود را گرفتار ناملايمات بازار نمي کنند.