«دانشمندان تعدادي حشره را داخل شيشه‌اي مي‌اندازند و در آن را مي‌بندند. حشره‌ها در ابتدا قصد خروج از شيشه ‏را داشتند، اما مدام به در بسته مي‌خوردند در نتيجه زخمي شده و بال و پر خود را از دست مي‌دادند و در نهايت متوجه مي‌شدند که تا جايي بالاتر نبايد بپرند.

بعد از مدتي دانشمندان در را برداشتند، ولي با اين وجود حشره‌ها ديگر ‏بالاتر از همان حد قبلي نمي‌پريدند به گمان اينکه در بسته است و ممکن است دوباره زخمي شوند.» فعالان زن حوزه آي تي، فعاليت زنان در بخش فناوري اطلاعات را اين گونه توصيف مي‌کنند. فعاليتي در فضايي بسته. در واقع آنها بر اين باورند شرايط فرهنگي، اجتماعي و عدم وجود فضاي فعاليت باعث حضور کمرنگ آنها در اين حوزه شده و باعث شده آنها خود باوري خود را از دست بدهند. با اين حال اگر پاي صحبت مديران زن موفق حوزه آي تي بنشينيد که شايد تعداد آنها به شمارش انگشتان يک دست هم نرسد، همگي بر اين باورند که با تمام فشارها، محدوديت‌ها و برچسب‌هايي که به آنها در اين حوزه زده مي‌شود، آنها براي اثبات توانايي خود از هيچ کاري فروگذار نمي‌كنند.

فضاي بسته، نگاه سنتي
تقريبا در اواخر مهر ماه سال جاري بود که مجله فوربس ليستي از صد زن قدرتمند جهان را انتخاب و معرفي کرد. در اين ليست صد تايي فعالان بزرگ زن جهان، تنها هشت نفر آنها در حوزه تکنولوژي و فناوري اطلاعات مشغول فعاليت بودند، تعدادي که با توجه به تسلط مردان بر اين حوزه چندان هم دور از انتظار به نظر نمي‌رسد.

اورسولا برنز مدير عامل شرکت Xerox، کارول بارتز مدير عامل شرکت بزرگ Yahoo، شرلي سندبرگ مدير بخش عمليات در شرکت بزرگ Facebook، سان يافانگ مدير شرکت بزرگ مخابراتيHuawei technologies و... . اينها نام چندين مدير زن برتر جهان در حوزه تکنولوژي است که شايد تعدادشان انگشت شمار باشد، اما فعاليتشان در اين حوزه بسيار پر اهميت و تاثيرگذار است.

اما در ايران وضعيت زنان فعال در حوزه فناوري اطلاعات به اين گستردگي و شايد بهتر باشد بگويم به اين تاثيرگذاري نيست.

اگر نگاهي به حضور فعالان زن در بخش فناوري اطلاعات در ايران بيندازيد، خواهيد ديد که اکثر آنها بيشتر در رده‌هاي مياني شرکت‌هاي فناوري اطلاعات مثلا به عنوان يک گرافيست، برنامه نويس، مشاور آي‌تي و... فعاليت مي‌کنند. حضور زنان کمتري در اين حوزه ديده شده که در بخش تجارت آي‌تي فعاليت گسترده‌اي داشته باشند. براي اثبات اين حرف هم کافي است نگاهي به آگهي‌هاي استخدام در روزنامه‌ها بيندازيد. خواهيد ديد که به طور معمول از مردان براي خدمات سخت‌افزاري، طراحي صفحات وب، نصب و راه‌اندازي شبکه و سيستم و از زنان براي تايپ، کارهاي گرافيکي و اپراتوري دعوت به کار مي‌شود.

به گفته کارشناسان علت حضور كمرنگ زنان در رده‌هاي بالايي بخش آي‌تي به عدم ريسک پذيري آنها باز مي‌گردد. در واقع زنان نه تنها مجبور به حفظ تعادل بين کار و خانواده مي‌شوند، بلکه درگير تضاد بين رابطه خودشان با شغل شان نيز مي‌شوند. ‏آنها هم دوست دارند که مهارت‌هاي خود را به روز نگهدارند و در پروژه‌هاي جالب و عالي مشارکت کنند، اما ويژگي‌هاي ذاتي بسياري از ‏مشاغل آي‌تي اولين دليلي است که به آنها فشار وارد مي‌کند تا داوطلبانه آن را ترک گويند.‏

بيتا طهماسبي، مديرعامل شرکت آواژنگ سيستم و عضو هيات‌مديره خدمات آواژنگ، معتقد است که حضور کمرنگ زنان در بخش مديريتي و تاثيرگذار، محدود به صنف خاصي نبوده و در واقع ريشه تاريخي و فرهنگي دارد.‏

طهماسبي مي‌گويد:‌ «يکي از واقعيت‌هايي که بايد بپذيريم کم تجربگي خانم‌ها در سمت‌هاي مديريتي است که اين امر هم به نبود ‏خودباوري در زنان به دلايل تاريخي، فرهنگي، اجتماعي و از طرفي نگاه جامعه به عرصه دادن به مردان در ‏سمت‌هاي مديريتي بازمي‌گردد. همچنين پذيرش و استقبال زنان از شغل‌هاي روتين و فرسايشي و غيرمديريتي مانند امور دفتري باعث ايجاد ‏نگاهي جاافتاده به محدود بودن توانايي زنان در اين گونه شغل‌ها شده است.‏» به باور وي يکي ديگر از دلايلي که باعث حضور کمرنگ خانم‌ها در حوزه مديريتي سازمان‌ها و شرکت‌ها مي‌شود به مسووليت خانوادگي آنها برمي‌گردد و اين باعث مي‌شود که بخشي از انرژي آنها صرف امور خانه و فرزندان شود.‏ وي در خصوص فعاليت زنان در حوزه فناوري اطلاعات نيز مي‌گويد: «هميشه حضور کمرنگ زنان در حوزه فناوري اطلاعات به اين مساله ارتباط داده شده که آنها توانايي‌ ريسک‌پذيري در اين حوزه را ندارند. اين عدم ريسک‌پذيري به اين خاطر است که در جامعه حال حاضر آن طور که به مردان فضاي فعاليت داده مي‌شود به زنان اين فضا داده نمي‌شود و همين امر باعث شده که آنها خودباوري خود را از دست بدهند. در واقع ضعف در خود باوري باعث شده که آنها به شغل‌هاي جزئي روي بياورند و فکر مديريت در يک سازمان يا شرکت تخصصي مانند آي‌تي را نداشته باشند.»
همچنين طهماسبي اضافه مي‌کند که نگرش منفي مديران نيز در حضور کمرنگ زنان در اين حوزه بي تاثير نيست. در واقع هنگامي که مديران مافوق به زنان به دليل برخي تجربه‌هاي ناخوشايند، از لحاظ کاري اطمينان ندارند و در مورد موفقيت زنان ‏در سطوح سرپرستي و مديريتي پيشداوري مي‌کنند، مسلما ارتقاي شغلي زنان در حوزه آي‌تي نيز با مشکل مواجه خواهد شد.

در مقابل فعالاني که معتقدند حضور زنان در بخش فناوري اطلاعات کشور بسيار کمرنگ است، اما افرادي هم هستند که معتقدند روز به روز بر تعداد فعالان زن در حوزه فناوري اطلاعات اضافه مي‌شود و در حال حاضر مي‌توان زنان زيادي را ديد که در رده‌هاي بالايي شرکت‌ها و سازمان‌هاي فعال در بخش آي‌تي مشغول به فعاليت هستند.

ويدا سينا، رييس مركز تحقيقات صنايع انفورماتيك، معتقد است که در حال حاضر با تمامي مشکلات و نگاه‌هاي سنتي، اما سازمان‌ها و شرکت‌هايي را مي‌توان ديد که با توجه به نحوه کار متمرکز و دقيق خانم‌ها به طرف استخدام آنها رفته‌اند. اما شايد ادعاي سينا مبني بر افزايش استخدام زنان در رده‌هاي بالايي مديريتي درست باشد اما اين افزايش استخدام شايد بيشتر در رده‌هاي مشاوره‌اي، سياست‌گذاري و.... ديده مي‌شود و کمتر ديده شده که خانمي در بخش تجارت حوزه آي‌تي فعاليت کند. سينا در اين خصوص مي‌گويد: «حضور کم زنان در بخش تجارت فقط مربوط به بخش آي‌تي نيست،
چرا که در حوزه‌هاي ديگر هم مي‌توان ديد که زنان در بخش تجارت به دلايلي حضور کمرنگي دارند. مثلا در بخش راه و ساختمان حضور زنان بسيار کمتر از مردان است.» وي دليل اين امر را به سرمايه کم بعضي زنان اين حوزه، عدم اطمينان مديران بالايي و سنگ‌اندازي برخي افراد ارتباط مي‌دهد و مي‌گويد: «وجود چنين شرايطي فقط مربوط به فعالان زن بخش آي تي کشور نيست. در تمام دنيا زنان در بخش تجارت اين حوزه حضور کمرنگي دارند وشايد تعداد بزرگ‌ترين تجار زن حوزه آي تي به شمارش انگشتان يک دست هم نرسد .دليل اين هم به ساختار اجتماعي کشورها، نگاه‌سنتي، نوع مسووليت پذيري خانم‌ها در قبال خانواده و... بر مي‌گردد.» سينا که چند سالي است به عنوان مدير در بخش‌هاي مختلف حوزه‌ آي‌تي فعاليت کرده است به مشکلات فعاليت در اين حوزه اشاره مي‌کند و مي‌افزايد:‌ «طي چند سال فعاليت در اين بخش با مشکلات زيادي تنها به اين خاطر که زن بوده‌ام برخورد کرده‌ام که شايد اگر زن نبودم کارها‌ راحت‌تر و سريع‌تر انجام مي‌شد. من مجبور هستم براي حفظ جايگاه خود و نشان دادن توانايي‌هاي خود در اين حوزه تخصصي چند برابر يک مرد کار کنم تا در نتيجه با سقف زمان و نيروي بيشتر بتوانم فعاليت خود را با موفقيت جلو ببرم.» سينا بر اين باور است که زنان بايد در اين حوزه استقامت زيادي داشته باشند تا با توجه به مشکلات مختلفي که با آن روبه رو هستند کنار آمده و کار خود را پيش ببرند.

کارآفريني زنان در آي‌تي
به باور اکثر فعالان زن حوزه فناوري اطلاعات، بايد براي حضور بيشتر زنان در اين حوزه، کارآفريني آنها در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات فرهنگ‌سازي شود. آزاده داننده مديرعامل شركت فناوري اطلاعات تهران و رييس هيات‌مديره انجمن ملي زنان کار آفرين بر اين باور است که در حال حاضر با توجه به مشكلات و محدوديت‌هايي که در رشته‌هاي دانشگاهي مربوط به آي‌تي براي زنان ديده مي‌شود، اما مي‌توان دختران زيادي را ديد که با تمام سختي‌ها از اين رشته فارغ‌التحصيل مي‌شوند، اما به دليل فراهم نبودن شرايط و نگاه مردانه‌اي که در اين حوزه وجود دارد نمي‌توانند براي خود کار مناسبي پيدا کنند. داننده در اين خصوص مي‌گويد: «در حال حاضر به دليل عدم فراهم بودن شرايط کار بسياري از فارغ‌التحصيلان زن مربوط به رشته آي تي توانسته‌اند در خارج از کشور موفقيت‌هايي را در سطوح بالاي كارآفريني كسب كنند. در واقع فراهم نبودن شرايط باعث شده تا دختران فارغ‌التحصيل پس از پايان دوره دانشگاه براي كار به خارج از كشور مهاجرت كنند.»
رييس هيات‌مديره انجمن ملي زنان كارآفرين تصريح مي‌کند که هيچگاه در طول فعاليت چند ساله خود در حوزه كسب‌وكار موانع قانوني در پيش روي اين حوزه براي زنان وجود نداشته است و تنها موانع مرتبط با امور فرهنگي بوده است كه بايد در راستاي ارتقاي آنها گام برداشت.

رييس هيات‌مديره انجمن ملي زنان کار آفرين، از برگزاري همايش کارآفريني زنان در چهار اسفند با موضوع کار آفريني زنان در حوزه فناوري اطلاعات خبر مي‌دهد و مي‌گويد: «برگزاري چنين همايشي قطعا به آگهي زنان و جذب آنها به اين حوزه کمک مي‌کند. چرا که آنها مي‌توانند با ارائه راهکارهايي که در اين همايش به آنها ارائه مي‌شود با مشکلات خود برخورد کرده و بتوانند کسب‌وکار قابل توجهي در اين حوزه به دست بياورند.»

گفته مي‌شود اين همايش بر اساس سه هدف ترويج فرهنگ كارآفريني در حوزه ICT، معرفي الگوهاي مناسب كارآفريني و معرفي فرصت‌ها و چالش‌ها مرتبط با موضوع همايش برگزار خواهد شد. همچنين در راستاي اهدافي تببين شده محورهايي نيز از جمله نقش
آي تي در رفع موانع حضور زنان كارآفرين در جامعه،‌ نقش آي تي در شبكه‌سازي زنان كارآفرين، راه‌هاي توسعه كارآفريني با محوريت آي تي، نقش آي تي در توانمندسازي فردي در زمينه زنان، فضاي مجازي و زنان كارآفرين، كسب و كارهاي خاص زنان كارآفرين در حوزه آي تي، آسيب‌شناسي عدم توسعه كارآفريني زنان در حوزه آي تي و نقش IT در كسب‌وكارهاي خانگي مورد بررسي قرار مي‌گيرد.