بزرگراه فناوري - تاکنون کامپيوترهاي شخصي توليد و صنعت خيره‌کننده‌اي داشته است اما آيا روزهاي بهتري پيش‌رو است؟ آن‌ روزها «عشق بي‌پايان» دايانا رز و ليونل ريچي، در صدر اخبار روز قرار داشت، رونالد ريگان، اتحاد «جماهير شوروي» را به زانو درآورده بود و پرنسس داياناي 20 ساله درحال گذراندن ماهعسل خود با پرنس چارلز بود.


پس از ربع قرن، کامپيوتر شخصي ديگر مرکز جهان تکنولوژي نيست و بسياري از وسايل ديجيتالي بدون نياز به کامپيوتر به يکديگر متصل مي شوند



حدودا در 12 اوت 1981، موسسه International Business Machine، محصول جديد خود را به‌نام IBM5150 به بازار عرضه کرد تا سرآغازي براي بازار کامپيوترهاي شخصي باشد.

اين جعبه کرم‌رنگ، با قيمت 565/1 دلار فقط 16 کيلوبايت حافظه داشت و از يک کاست صوتي براي ذخيره و دان لود داده‌ها و اطلاعات استفاده مي‌کرد.

رسانه‌هاي IBM با بوق و کرنا ويژگي‌هاي فسفري صفحه سبز براي راحت‌تر خواندن را توصيف مي‌کردند، خصوصياتي که باعث استفاده آسان از آن مي‌شد.

تلاش‌هاي قبلي IBM براي ساخت يک کامپيوتر شخصي به شکست انجاميده بود اما امروزه پس از 25 سال، IBM5150 پدربزرگ کامپيوترهاي شخصي مدرن محسوب مي‌شود و يک مرحله مهم در تکامل کامپيوترها از اسباب‌بازي به يک وسيله مهم و ضروري در تجارت مدرن و زندگي خصوصي تبديل شده است. حدودا يک ميليارد کامپيوتر شخصي در سراسر جهان استفاده مي‌شود. بسياري از کارگزاران ادارات و موسسات بيشتر وقت خود را با کامپيوترهاي خود مي‌گذرانند تا با خانواده‌هايشان اما موفقيت کامپيوترهاي شخصي در سراسر جهان به يک اندازه نيست. در ايالات متحده، حدود 70 ميليون کامپيوتر شخصي براي هر 100 نفر وجود دارد، اين رقم در فرانسه 35، در برزيل هفت و در چين سه کامپيوتر است.

تاريخ و سابقه

قبل از ظهور کامپيوتر شخصي در اواخر دهه 70 و اوايل دهه 80، تنها کامپيوترهاي قابل استفاده و در دسترس، کامپيوترهاي " terminal – based" بود که موسسات بزرگ از آن‌ها استفاده مي‌کردند. اين تکنولوژي به سيستم استفاده نوبتي کامپيوتر "time share system" معروف بودند که از کامپيوترهاي کوچک و بزرگ استفاده مي‌کرد.

سيستم کامپيوتري مرکزي (سانترال) به اتاق‌هاي نسبتا بزرگ احتياج داشت، کامپيوترهاي بزرگ کل کف را اشغال مي‌کرد: هاردديسک‌ها با حدود 10 تا 20 مگابايت ظرفيت درون يک جعبه به اندازه يک رديف افقي يخچال جا اشغال مي‌کرد. کامپيوترهاي شخصي اوليه عموما به کامپيوترهاي دسک‌تاپ هم شناخته مي‌شوند.

اولين نسل مايکروکامپيوترهاي شخصي معمولا به‌عنوان قطعات يا دستورالعمل فروخته مي‌شوند و شخص براي سوار کردن و راه انداختن آن‌ها، بايد متحمل زحمات زيادي مي‌شد. اين‌ها عموما به مايکروکامپيوتر معروف بود، اما در عين حال نام کامپيوتر شخصي هم بر آن اطلاق مي‌شد. نسل بعدي کامپيوتر گاه «کامپيوترهاي خانه» و گاه کامپيوتر شخصي "PC" ناميده مي‌شوند. در اواسط دهه 80 به‌تدريج نام "کامپيوتر خانه" جاي خود را به «کامپيوتر شخصي» داد. اين کامپيوترها ديگر از قبل آماده و تجهيز بود و دانش اندکي براي کار کردن با آن‌ها لازم بود. به زبان امروز، کامپيوتر شخصي و PC معمولا به IBMPC سازگار اشاره مي‌کنند. بر اين اساس، بسياري از توليدکنندگان کامپيوتر شخصي که IBM PCS نبودند، از اينکه از اين واژه براي توصيف کالاهاي‌شان استفاده کنند، اجتناب مي‌کردند. امروزه کامپيوتر شخصي واژه‌‌اي است که براي توصيف کامپيوترهايي به‌کار مي‌رود که از سيستم‌عامل ويندوز مايکروسافت استفاده مي‌کنند.

براي اولين بار جان موکلي در مقاله‌اي در نيويورک تايمز به تاريخ 3 نوامبر 1962 از واژه کامپيوتر شخصي استفاده کرد، اين مقاله درباره آينده کامپيوتر در زندگي بشر بحث مي‌کند و موکلي معتقد بود هيچ دليلي وجود ندارد که بگوييم عده زيادي از دختران و پسران جوان نتوانند تبديل به اساتيد کامپيوتر شوند.

برخي از اولين کامپيوترهايي که ممکن است بتوان آن‌ها را کامپيوتر شخصي ناميد، مايکروکامپيوترهايي از قبيل LiNC و PDP-8 بودند. به استانداردهاي امروز، آن‌ها خيلي بزرگ تقريبا به اندازه يک يخچال بودند و هزينه آن‌ها هم بسيار سنگين بود (حدود هزاران دلار آمريکايي) و بنابراين بندرت افراد از اين‌گونه کامپيوترها خريداري مي‌کردند. با اين وجود آن‌ها کوچک‌تر، ارزان‌تر و نيز استفاده از آن‌ها ساده‌تر از کامپيوترهاي بزرگ Main Frame آن زمان بود. به‌همين دليل افراد مي‌توانستند در کتابخانه‌ها از آن‌ها براي تحقيقات و جست‌وجو استفاده کنند. مايکروکامپيوترها به اين موسسات کمک مي‌کرد تا از بوروکراسي اجتناب کنند.

علاوه بر اين ميني‌کامپيوترها يا دوسويه و يا برهم‌کنشي بودند و خيلي زود داراي سيستم‌عامل خاص خود شدند.

به هرحال دوره ميني‌کامپيوترها، يک دوره مقدماتي و پيشرو براي استفاده از کامپيوترهاي شخصي و نيز يک مرحله مياني و واسط ميان کامپيوترهاي شخصي که بعد به بازار آمدند و کامپيوترهاي بزرگ که اولين کامپيوترها بودند، به‌شمار مي‌آمد.

توسعه يک قطعه کوچک از مايکرو پروسسور، موجب محبوبيت کامپيوترهاي حقيقتا شخصي ارزان و آسان براي استفاده شد. مي‌توان گفت اولين کامپيوتر شخصي حقيقي Altair 8800 که در دهه 70 به بازار آمد، موجب توسعه کامپيوترهاي کمپاني اپل و مايکروسافت شد و اما کامپيوتر شخصي که در اوت 1981 به بازار آمد به‌نام IBMPC انقلابي در اين صنعت بود. در ژانويه 1983 مقاله‌اي در مجله تايم، اين کامپيوتر را «ماشين سال» 1982 معرفي کرد. طي دهه 90 قدرت کامپيوترهاي شخصي، افزايش زيادي پيدا کرد و تمايز ميان کامپيوترهاي شخصي و کامپيوترهايي که کاربران متعددي داشتند را شديدتر کرد. کامپيوترهاي شخصي معمولا با يک کاربر در يک زمان عمل مي‌کنند و کارهايي مانند مرور وب، فاکس، ايميل و ديگر پيام‌هاي ديجيتال، بازي‌هاي ويدئويي، برنامه‌ريزي کامپيوتري و... را انجام مي‌دهند. البته کامپيوتر شخصي کارهاي ديگري هم مانند جست‌وجو، آموزش، پرينت، بانکداري آنلاين، خريد آنلاين و ارتباط آنلاين با نهادها و خدمات عمومي را انجام مي‌دهد.

کاربر کامپيوتر شخصي مدرن، ممکن است دانش زيادي از محيط عمل کامپيوتر داشته باشد، ولي لازم نيست يک کاربر حتما برنامه‌نويسي با کامپيوتر را بلد باشد تا بتواند از آن استفاده کند. بنابراين نرم‌افزارهايي که براي کامپيوترهاي شخصي نوشته مي‌شود، معمولا به ساده‌ترين شيوه، عمليات را براي کاربر ميسر مي‌سازد. با اين‌همه صنعت نرم‌افزار پيوسته طيف وسيعي از محصولات جديد براي کاربران آماتور و حرفه‌اي ارايه مي‌دهد.

کامپيوتر شخصي باعث توليد ثروت زيادي در صنعت کامپيوتر شده است. ارزش سهام کمپاني‌هاي سازنده نرم‌افزار و سخت‌افزار کامپيوتر، جمعا از نيم تريليون دلار گذشته است. کامپيوترهاي ارزان بهره‌وري کارگران را افزايش داده است. امروزه صدها ميليون نفر در جهان از دست‌يابي به سيستم واژه‌پردازي کامپيوتر Word-Processing، ايميل، فايل‌هاي مشترک و تلفن‌هاي ارزان اينترنتي بهره‌مند مي‌شوند تا چيزي از شرط ثروت رفاه در وب نتوان گفت.

کامپيوتر شخصي با ساخت کامپيوترهاي ارزان و بيشتر قابل دست‌يابي نسبت به کامپيوترهاي بزرگ گذشته، کامپيوتري کردن را خيلي دموکراتيزه و مردمي کرده است. امروزه ديگر کامپيوترهاي شخصي IBM نسبت به ديگر ماشين‌هايي که در بازار هستند، کمتر پيشرفته است اما آن‌ها نامي مشهور و البته نيک را به‌عنوان پشتيبان و سرمايه معنوي با خود دارند. IBM يک محصول را به بازار عرضه نکرد، در واقع آن کامپيوتر يک صنعت بود.

راز موفقيت‌ها

موفقيت کامپيوتر شخصي ناشي از شيوه توليد غيرIBM بود. وقتي اولين تلاش‌هاي IBM براي توليد کامپيوتر شخصي به موفقيت ختم نشد و نتوانست به‌دليل گران بودن، فروش خوبي داشته باشد، يک گروه از مهندسان کوشا به فلوريدا اعزام شدند.

اين گروه نتايج تحقيقات خود را به بوروکراسي نفس‌گير IBM گزارش نمي‌کرد، بلکه به‌طور مستقيم به مدير کمپاني مي‌فرستاد. به اين گروه، مهلت يک‌ساله داده شده بود تا يک ماشين کم‌هزينه را طراحي کنند. لويس برانسکمب، يکي از دانشمندان IBM از 1972 تا 1982 درباره کارشان مي‌گويد: مردم کاري را انجام مي‌دهند که درباره آن سخني نمي‌گويند، هيچ بازنگري هم در بودجه سالانه وجود نداشت. اما با اين همه IBM کارهاي زيادي انجام داد و راه را براي موفقيت باز کرد.

براي اينکه موفقيت حتمي باشد، اين گروه به دو سنت قديمي پشت کرد، اول اينکه به‌جاي استفاده از صرفا قطعات IBM، گروه اجازه داشت تا اجزاي معمول ديگر کمپاني‌ها را هم استفاده کند، دوم اينکه به‌جاي سيستم طراحي مخفيانه، گروه اطلاع از ويژگي‌ها و خصوصيات آن را براي همگان آزاد گذاشت، به‌طوري که توليدکنندگان مستقل نرم‌افزار هم بتوانند به ساخت بهتر آن کمک کنند. وقتي سرانجام «کامپيوتر شخصي» به بازار عرضه شد، IBM انتظار داشت تا در عرض پنج سال حدود 250000 دستگاه بفروشد، اما اين کامپيوتر تا سال 1985 حدود يک ‌ميليون دستگاه فروخت.

اما عوامل زيادي مانع از آن شد که IBM بتواند همه فوايد و منافع حاصل از توليد کامپيوتر شخصي را خود درو کند. اين کامپيوتر از يک پردازشگر کوچک استفاده مي‌کرد که به‌وسيله اينتل توليد شده بود و سيستم‌عاملي که مايکروسافت آن را توليد کرده بود. هيچ‌يک از اين‌ها متعلق به IBM نبودند و در عرض يک ‌سال، ديگر کمپاني‌ها روي اين موضوع که چگونه قطعات ارزان‌تري براي کامپيوترهاي شخصي بسازند، کار کردند. در اين ميان مايکروسافت و اينتل و نه IBM تبديل به جواهرات سلطنتي صنعت توليد کامپيوتر شخصي شدند.

بيل‌گيتس در سال 1982 به PC Magazine گفت که پروژه IBM، بسيار هيجان‌انگيز و لذت‌بخش بود. گيتس در پاسخ به اين سؤال که آينده آبستن چه حوادثي براي اين صنعت است، بي‌تعارف گفت که صنعت سخت‌افزار، جذابيت کمتري خواهد داشت. احتمالا در آينده همه روي نرم‌افزار کار خواهند کرد. حق با او بود. امروزه سود و ضرر جامعه ناشي از انعطاف‌پذيري و باز بودن کامپيوتر شخصي است. جادوي کامپيوتر شخصي اين است که يک ماشين چندمنظوره است و با نصب يک نرم‌افزار جديد، مي‌توان بر کارکردهاي آن افزود. اگرچه کامپيوتر شخصي يک طرح بسيار مفيد است اما اين چندمنظوره بودن، هزينه زيادي دربر دارد. اين کار ويژه کامپيوتر شخصي را در مقابل طرح‌هاي يک‌منظوره، ناامن‌تر، پيچيده‌تر و کمتر قابل اعتماد مي‌کند.

در نتيجه اين نقايص و کمبودها، بسياري از کمپاني‌هايي که روي PC سرمايه‌گذاري کردند، در اين‌باره تجديدنظر کردند. کارکردهايي مانند ايميل، صدا و تلفن اينترنتي که به‌صورت نرم‌افزار ارايه مي‌شد، حالا ديگر به اندازه کافي پيشرفت پيدا کرده‌اند که روي سخت‌افزار پياده شوند. در نتيجه PC ديگر مرکز جهان تکنولوژي نيست؛ PC ديگر يکي از طرح‌هايي است که در اختيار کاربر قرار دارد. امروزه شما مي‌توانيد دوربين ديجيتال خود را به‌طور مستقيم به پرينتر خود وصل کنيد و يا موسيقي را از تلفن خود دان‌لود کنيد و يا با استفاده از تلفن‌همراه، ايميل بفرستيد، اين‌ها همه کارهايي بودند که شما براي انجام آن به يک PC احتياج داشتيد.

از طرف ديگر کامپيوترهاي شخصي به‌عنوان اولين نسخه و طرحي که نرم‌افزار براي آن نوشته شده است، امروز ديگر مورد تهديد قرار گرفته است، چراکه شما مي‌توانيد با يک تلفن به eBay، گوگل از طريق يک مرورگر وب و نه فقط PC، نرم‌افزار تحويل بگيريد. اين مسئله مي‌تواند به مردم کمک کند تا ترمينال‌هاي ارزان‌تر شبکه و يا کامپيوترهاي شبکه براي جايگزيني کامپيوتر شخصي پيدا کنند و يا حداقل در برخي موارد آن‌ها را جايگزين PC کنند.

اين تغيير و تحولات روي کمپاني‌هايي که در زمينه PC فعاليت مي‌کنند هم تاثير گذاشته است. مايکروسافت تغييري در توليدات خود ايجاد کرده است و درحال حاضر به‌سمت بازي‌هاي کامپيوتري سوق پيدا کرده است. در هفته جاري آن‌ها اعلام کردند که موسيقي پلي‌ير جديد ديجيتالي به‌نام Zune توليد مي‌کنند که مي‌تواند رقابت جديدي را با محصول موفق شرکت اپل‌يعني Ipod رقم بزند.

توليدکنندگان کامپيوترهاي شخصي هم با سقوط قيمت‌ها، توجه خود را به محصولات ديگر اين صنعت متمرکز کردند. IBM در سال 2004 رسما از اين صنعت کناره‌گيري کرد و بخش توليد PC کمپاني خود را به Lenovo يک شرکت چيني فروخت.

البته همه اين‌ها به معناي مرگ PC نيست. فروش PC که حدود 200 ميليون دستگاه در سال است، همواره بالا نيست. چندمنظوره بودن PC به‌ معناي آن است که اين کامپيوتر مي‌تواند سکويي براي تکنولوژي‌هايي باشد که براي اولين‌ بار ظهور مي‌کنند. اما با ظهور دستگاه‌ها و طرح‌هاي بي‌شمار ديگر و ظهور وب به‌عنوان جايگاه تحويل نرم‌افزار، PC با چالشي از سوي فرزندان تکنولوژي خود مواجه است.