بزرگراه فناوري - زماني که در اوايل دهه 1990 فناوري‌هاي صوتي و تصويري عرضه شدند، با استقبال قابل ملاحظه‌اي از جانب مردم مواجه شدند و همين امر موجب شد تا تمايل شرکت‌ها براي توليد دستگاه‌هاي جديدتر در اين زمينه افزايش يابد. با وجود اينکه اين دستگاه‌ها جذابيت فراواني براي مردم داشتند و تاکنون نمونه آن‌ها ديده نشده بود، در ابتدا قشر کهنسال جامعه تمايل چنداني به استفاده از آن‌ها نشان ندادند و تصور مي‌کردند که خريد اين‌گونه وسايل استفاده چنداني براي آن‌ها نخواهد داشت.


با گذشت مدت‌زماني کوتاه و نمايان شدن مزاياي بي‌شمار دستگاه‌هاي صوتي و تصويري کم‌کم افراد کهنسال نيز به اين وسايل جذب شدند و طولي نکشيد که بيشتر آن‌ها نيز اين قبيل وسايل را خريداري کردند. هجوم چشمگير قشر کهنسال جامعه نسبت به وسايل ياد شده در آن زمان تعجب همه را به‌خود برانگيخته بود و به يکي از مهم‌ترين عوامل در بالا رفتن ميزان توليد خدمات شرکت‌هاي فعال در اين حوزه شد. اگرچه هم‌اکنون چندين سال از آن ماجرا مي‌گذرد، جمع زيادي از کارشناسان تصور مي‌کنند که ممکن است به‌زودي اتفاقي مشابه رخ دهد. اين روزها دستگاه‌هاي صوتي و تصويري نظير راديو، تلويزيون و... جذابيت خود را از دست داده‌اند و مثل اوايل دهه 1990 محبوب همه مردم نيستند، ولي با اين حال روي کار آمدن مقوله‌اي با اسم فناوري ارتباطات و اطلاعات موجب شده تا جايگزيني مناسب براي ابزارهاي صوتي و تصويري پيدا شود. بسياري از کارشناسان معتقدند، ورود به هزاره سوم و افزايش نفوذ دستاوردهاي نوين فناوري در بين مردم موجب شده تا افراد کهنسال نيز با اشتياق فراوان به‌سمت اين وسايل هجوم آورند و آن‌ها را براي گذران زندگي روزانه خود لازم و ضروري بدانند.

توجه سالمندان به فناوري

وقتي که دو سه سال پيش انفجار فناوري رخ داد و بيشتر کشورها بر آن شدند تا با حداکثر سرعت خود را به قافله نوپاي فناوري اطلاعات ملحق کنند، سازمان بازنشستگان ايالت نيوجرسي(New Jersey) آمريکا از جمله مراکزي بود که به سختي توانست وارد اين دور شود. درحالي که سازمان بازنشستگان نيوجرسي به گفته کارشناسان وقت نياز به 30 ميليارد دلار بودجه داشت تا بتواند خود را به فناوري‌هاي نوين روز مجهز سازد، در آن زمان تنها يک‌سوم اين بودجه تامين شده بود. امروزه شوراي سرمايه‌گذاري اين ايالت طرح جديدي ارايه داده که به‌موجب آن مي‌توان بازنشستگان و سالخوردگان را نيز وارد دنياي سايبر کرد.

اين‌طور که مروري بر وضعيت کشورهاي مختلف نشان مي‌دهد، بيشتر مراکز حامي حقوق بازنشستگان در سراسر دنيا مي‌کوشند فعاليت مشابهي را نظير مرکز نيوجرسي انجام دهند تا ميزان استفاده آن‌ها از فناوري‌هاي نوين افزايش يابد. با پايان يافتن دهه 1990 و آشنا شدن عموم مردم با دستگاه‌هاي الکترونيکي، سيستم آموزش بازنشستگان ايالت تگزاس آمريکا تصميم گرفت تا 7/2 ميليارد دلار و يا سه درصد بودجه 90 ميليارد دلاري خود را صرف تطابق فناوري اطلاعات و ارتباطات با افراد کهنسال کند. در اين ميان دو ايالت آريزونا و نيويورک براي نخستين بار موفق شدند که با خريد برخي دستگاه‌ها و توزيع آن‌ها در بين قشر سالخورده جامعه آن‌ها را با اهداف جامعه اطلاعاتي و سايبر آشنا سازند.

روند توسعه فناوري در بين سالخوردگان به‌قدري با سرعت پيش رفت که طولي نکشيد بيش از 50 مرکز حامي حقوق بازنشستگان در آمريکا اهداف خود را با توجه به فناوري اطلاعات طراحي کردند و تنها در سال گذشته ميلادي 8/9 ميليارد دلار و يا 11 درصد کل بودجه خود را در اين راه صرف کردند. درحال حاضر اين مراکز مي‌کوشند که با سرمايه‌گذاري 34 ميليارد دلاري براي راه‌اندازي مراکز عرضه‌کننده خدمات فناوري و الکترونيکي بر ميزان فعاليت‌هاي خود در اين حوزه افزايش دهند و اين درحالي است که گفته شده تا پايان سال 2006 ميلادي ميزان کلي سرمايه‌گذاري سازمان‌هاي بازنشستگي آمريکا در زمينه فناوري ارتباطات و اطلاعات تا 128 ميليون دلار افزايش خواهد يافت که اين رقم به‌طور کلي 2/7 درصد از سرمايه کلي آن‌ها را شامل مي‌شود.

بازنشستگان و سرمايه‌گذاري در فناوري

سرمايه‌گذاري بخش‌هاي بازنشستگي آمريکا براي نخستين بار از ايالت نيوجرسي اين کشور آغاز شد و پس از گذشت مدتي به ديگر ايالت‌ها نيز رسيد. اما بسياري از محققان و کارشناسان بر اين باورند که مقامات ايالت نيوجرسي بزرگ‌ترين تاثير را در اين زمينه برجاي گذاشته‌اند، زيرا اگر آن‌ها اين روند را آغاز نکرده بودند ممکن بود نفوذ فناوري‌‌هاي جديد در اين کشور با تاخير زيادي مواجه شود و سالخوردگان نتوانند خود را با اين حرکت سريع هماهنگ کنند. براي آنکه اين خدمات به‌صورت هماهنگ و عادلانه در منازل توزيع شود تا اين قشر از جامعه بتوانند لذت بيشتري را از دوران بازنشستگي خود ببرند، سال‌ها قبل تلاش‌هايي آغاز شده بود. برخي کارشناسان معتقدند که فعاليت که به نوعي حرکتي اقتصادي نيز محسوب مي‌شد از سال 1989 آغاز شد. در آن زمان بسياري از شرکت‌ها با ديد اقتصادي تمرکز خود را به افراد سالمند منعطف کرده بودند و مي‌کوشيدند با عرضه خدمات بهتر و بيشتر به آن‌ها سود اقتصادي بيشتري را به‌خود اختصاص دهند.

ديل آن ريس(Dale Anne Reiss) که مديريت مرکز Ernst & Young را برعهده دارد در اين‌باره اظهار داشت: ما هم‌اکنون درحال غرق شدن در مسايل مالي هستيم. بانک‌ها درحال عرضه وام‌هاي سنگين به مشتريان خود هستند و بسياري از شرکت‌هاي حامي حقوق بازنشستگان مي‌کوشند که با راه‌اندازي يک بنگاه اقتصادي جديد سود بيشتري را به جيب بزنند. شايد با اندکي تفکر بتوانيم وقايع دهه 1980 را به خاطر بياوريم که در آن زمان همه مردم از حقوق يکسان برخوردار بودند و حتي کهنسالان نيز مي‌توانستند به اندازه ديگر اقشار جامعه از فناوري‌ها و دستاوردهاي نوين وقت بهره ببرند.

اگر بخواهيم وضعيت مراکز و سازمان‌هاي بازنشستگي را با اعداد و ارقام بررسي کنيم، امروزه معلوم شده که بيشتر اين شرکت‌ها به‌طور سالانه تنها نزديک به هشت درصد درآمدهاي خود را به بخش فناوري اختصاص مي‌دهند که اين امر با توجه به رشد و توسعه روزافزون اين فناوري‌ها بسيار کم است. در اين ميان بسياري از مديران براي افزايش سرمايه‌گذاري در اين بخش شديدا مخالفت مي‌کنند و بر اين باورند که اگر افراد کهنسال به امکانات و تجهيزات فناوري ارتباطات و اطلاعات دسترسي پيدا کنند توانايي استفاده از آن‌ها را نخواهند داشت و به درستي نمي‌توانند نحوه استفاده از آن را بياموزند.

تيموتي برت(Timothy Barrett) مدير اجرايي مرکز بازنشستگي San Bernardino گفته است: به‌طور واضح و آشکار مشخص است که هزينه خدمات عرضه شده براي بازنشستگان بسيار زياد است و آن‌ها توانايي استفاده از اين خدمات را در بيشتر مواقع ندارند. درحالي که براي مرکز ما 6/4 ميليارد دلار بودجه در نظر گرفته شده است، هشت درصد آن را ما هم‌اکنون به بازنشستگان اختصاص داده‌ايم که طي آن مي‌کوشيم خدمات فناورانه خود را با قيمت پايين‌تري به‌دست مردم برسانيم. براي آنکه ما به اين اهداف دسترسي پيدا کنيم، تنها کافي است که سرمايه‌گذاران اقدام به خريد ما کنند تا در کنار اينکه منابع مالي ما را تامين مي‌کنند، خودشان نيز به سود اقتصادي بالايي برسند.

براي مثال مرکز حمايت از حقوق بازنشستگي آلاسکا به تازگي 500 ميليون دلار سرمايه‌گذاري کرده تا با فعاليت بيشتر بر روي پنج عاملي که عوامل خطرساز براي سالخوردگان محسوب مي‌شوند، امنيت بيشتري را به قشر سالخورده جامعه عرضه کند. مايکل اليور(Michael Oliver) که يکي از بزرگ‌ترين سرمايه‌گذاران مرکز حمايت از حقوق بازنشستگي آلاسکا محسوب مي‌شود، سالانه 15 تا 17 درصد سود به‌دست آورد.

سيستم آموزشي مرکز بازنشستگان کاليفرنيا به تازگي اعلام کرده است که با افزايش فعاليت‌هاي خود در حيطه فناوري ارتباطات و اطلاعات مي‌کوشد سهم 6/4 درصدي خود از سرمايه‌گذاري در اين بخش را به 6 درصد افزايش دهد تا سالخوردگان و بازنشستگان اين ايالت بتوانند از خدمات بهتر و بيشتري بهره‌مند شوند. اگرچه اين طرح در ظاهر مي‌تواند مزاياي فراواني را به‌دنبال داشته باشد، برخي کارشناسان از اجراي آن احساس نگراني کرده‌اند. اين‌طور که گفته‌ مي‌شود، بسياري از کارشناسان در هراسند که اجراي اين طرح عظيم ممکن است سود اقتصادي چنداني را به‌دنبال نداشته باشد و باعث شود تا تمايل سرمايه‌گذاران براي حضور در اين عرصه کاهش يابد. يکي از خدمات بزرگي که قرار است مقامات کاليفرنيا به بازنشستگان خود عرضه کنند بهداشت الکترونيکي است. با اجراي اين طرح، از اين پس تمامي بازنشستگان اين منطقه مي‌توانند به سادگي از خدمات بهداشتي و درماني استفاده کنند و در صورت بروز هرگونه بيماري ظرف کوتاه‌ترين زمان ممکن به بهترين خدمات پزشکي دست يابند. علاوه بر آن، هر يک از بازنشستگان ايالت کاليفرنيا در اين طرح خواهند توانست بدون رفتن به مراکز درماني آخرين وضعيت جسماني خود را به اطلاع پزشکان متخصص برسانند.

فرصت فناوري براي کهنسالان

از جمله مواردي که توسعه فناوري ارتباطات و اطلاعات بين افراد کهنسال بايد به آن توجه شود ايجاد فرصت براي آن‌هاست. به‌عبارت ديگر، مسؤولان و مجريان طرح‌هاي مختلف فناوري اطلاعات بايد در تلاش باشند با ايجاد فرصت‌هاي مناسب براي بهره‌گيري از دستاوردهاي نوين فناوري، به سالخوردگان و بازنشستگان امکان دهند تا در شرايطي ايمن،‌ به‌سادگي بتوانند وسايل و امکانات فناورانه و جديد را وارد زندگي روزمره خود کنند و به اين وسيله اطمينان آن‌ها از جامعه سايبر افزايش يابد. اين‌طور که ديده مي‌شود، در برخي موارد شرکت‌هاي فناوري تا 65 درصد کل بودجه خود در يک سال را وام گرفته‌اند تا به‌واسطه آن بتوانند در قبال عرضه خدمات مختلف به افراد پير سود اقتصادي فراواني را از آن خود کنند. اگرچه اين امر تا حدودي مي‌تواند روند عرضه خدمات الکترونيکي به سالمندان را تسهيل کند، بايد توجه داشت که ديد اقتصادي به آن مي‌تواند مشکلات فراواني را به‌دنبال داشته باشد و بازدهي کلي را پايين بياورد. براي از ميان برداشتن اين مشکل بايد مسؤولان نظارت بيشتري را بر اين عرصه داشته باشند تا شرکت‌هاي مختلف با ديد اقتصادي به خدمت‌رساني نپردازند.

آخرين اطلاعاتي که در پايان مطالعات و بررسي‌هاي اخير به‌دست آمده است نشان‌دهنده آن است، هر کجا که شرکت‌ها در زمينه عرضه خدمات الکترونيکي به بازنشستگان سرمايه‌گذاري کرده‌اند ظرف مدت‌زماني کوتاه سرمايه‌گذاري آن‌ها مفيد واقع شده و سود فراواني را براي آن‌ها به‌دنبال داشته است که البته بايد در نظر داشت که تبليغات نيز مي‌تواند در اين زمينه مفيد واقع شود تا تمايل شرکت‌ها براي سرمايه‌گذاري در اين زمينه بالا رود.

به‌طور کلي بايد رشد اقتصادي و اجتماعي و گام‌هاي ارزنده‌اي که در زمينه فناوري برداشته شده و در کنار آن، آمادگي مردم براي پذيرش معيارهاي شناخته شده فناوري و تن‌ دادن به ارزش‌هاي آزموده جهاني در اين زمينه به‌دقت مورد بررسي قرار گيرد تا سالمندان به اندازه همه مردم جامعه بتوانند از دستاوردهاي فناوري استفاده کنند.

بايد توجه داشت که نشان توسعه شهرها داشتن ساختمان‌هاي بلند و بلندمرتبه‌سازي است، اما مسئله‌اي که از آن مهم‌تر به‌نظر مي‌رسد داشتن امکانات و تسهيلات يکسان براي تمامي اقشار جامعه است که اين امر مي‌تواند به‌عنوان يکي از شاخصه‌هاي توسعه شهرها به‌حساب آيد. در اين ميان نمونه‌هاي بسيار مناسبي وجود دارد که مي‌توان به آن‌ها اشاره کرد. براي مثال، دولت بريتانيا با اجراي طرحي جامع به تمام بازنشستگان و سالخوردگان خود امکان مي‌دهد تا نشان دهد که فناوري تا چه اندازه توانسته بر زندگي آن‌ها تاثير بگذارد. در اين طرح بزرگ که به همت دو شرکت BT و مايکروسافت اجرا مي‌شود بيش از 1500 کارشناس فناوري ارتباطات و اطلاعات به سراغ کهنسالان بريتانيايي مي‌روند و ميزان تاثيرات فناوري را بر زندگي آن‌ها بررسي مي‌کنند. قرار است در اين برنامه که Age Concern نام گرفته تمام سالخوردگان بريتانيايي توانايي خريد خود از فروشگاه‌هاي آنلاين را نشان دهند که در کنار اين مسئله قرار است شرايط لازم براي يک زندگي مناسب و راحت براي اين افراد فراهم آيد. در کنار اين طرح، کارشناسان سيار اتوبوسي که با کامپيوترهاي پيشرفته تجهيز شده را در شهرهاي مختلف بريتانيا به حرکت درخواهند آورد تا مردم را با اين قبيل فناوري‌ها آشنا کنند. در آمارهاي منتشر شده آمده است، هم‌اکنون 44 درصد بريتانيايي‌هاي بالاي 50 سال هيچ دسترسي به کامپيوتر ندارند. بيشتر کهنسالان مي‌کوشند با استفاده از اينترنت امکانات مناسب براي سفرهاي تفريحي خود را پيدا کنند و يا تاريخچه‌اي از خود و خانواده را ترسيم و در اختيار ديگر کاربران قرار دهند.

علاوه بر اين، محققان آمريکايي اميدوارند با بررسي‌هاي بيشتر در زمينه فناوري ارتباطات و اطلاعات، جامعه اطلاعاتي را به عاملي کارآمد براي سالمندان تبديل کنند. اين دانشمندان موفق به ساخت عينک‌هايي شده‌اند که با نصب دوربين‌هاي بسيار کوچک و مينياتوري بر روي آن، امکان ديدن را براي افراد کهنسال که به کم‌بينايي مبتلا هستند فراهم مي‌کند. کهنسالان نابينايي که تا به‌حال از اين فناوري استفاده کرده‌اند به آساني توانسته‌اند اشيايي را که تا به‌حال امکان ديدن آن‌ها را نداشتند به‌طور واضح مشاهده کنند.

در اخبار ديگر آمده است، دولت بريتانيا پس از نه ماه مطالعه و بررسي اعلام کرده بازنشستگان و سالخوردگاني که از معلوليت‌هاي جسمي شديد رنج مي‌برند، براي تغيير سيستم کنوني به تلويزيون‌هاي ديجيتالي نياز به‌ کمک‌هاي اساسي دارند. مطالعاتي که به‌تازگي برروي 400 خانواده ساکن در شهر بولتون(Bolton) صورت گرفته نشان داده که 74 درصد ساکنان اين شهر که به تلويزيون‌هاي ديجيتالي دسترسي داشته‌اند براي تنظيم اين دستگاه‌ها مشکل دارند. در اين ميان، با سپري شدن چهار هفته از زمان نصب تلويزيون‌هاي ديجيتالي در اين منطقه رقم ياد شده به 20 درصد کاهش پيدا کرده و 98 درصد هم از ‌دست‌يابي به اين فناوري جديد احساس خرسندي کرده‌اند. دولت بريتانيا قصد دارد از سال 2008 ميلادي طرح تغيير سيستم آنالوگ تلويزيون‌هاي خود به سيستم ديجيتالي را آغاز کند و تا سال 2012 اين طرح را به‌پايان برساند.

اين‌ مطلب و ده‌ها خبر ديگر که در اين زمينه منتشر شده نويد آن را مي‌دهد که سالمندان و بازنشستگان مي‌توانند در آينده نزديک سهم بيشتري از اين جهان پهناور را در جامعه مجازي به‌خود اختصاص دهند.