بزرگراه فناوري - اگرچه در چند سال اخير اختراعات و اکتشافات گوناگوني صورت گرفته و هر کدام به ‌نوعي توانسته در زندگي مردم تاثيراتي برجاي بگذارد، بسياري از کارشناسان معتقدند به‌خاطر انقلاب اطلاعاتي ارزشمندي که در بيشتر کشورهاي جهان به‌وقوع پيوسته، عصر حاضر را بايد عصر اطلاعات نام نهاد، بنابراين هر كس كه در اين عصر به اطلاعات مجهز نباشد از قافله زمان عقب خواهد ماند. هر داده‌اي كه در ذهن شنونده مفهومي را ثبت كند نوعي اطلاعات محسوب مي‌شود، پس پايه و اساس دانش چيزي جز اطلاعات نيست.


Trace Detectionرديابي است که هرگونه ذرات يا بخارهاي مربوط به مواد منفجره را كه روي چمدان، لباس يا پوست مسافر باشد شناسايي و از بروز هرگونه خطر احتمالي جلوگيري مي کند



فناوري اطلاعات شاخه‌اي از فناوري است كه درباره كاربرد كامپيوتر در شاخه‌هاي مختلف علوم بحث و تحقيق مي‌كند. اين شاخه از علوم با طراحي‌، توسعه، نصب و راه‌اندازي سيستم‌هاي اطلاعاتي و نرم‌افزارهاي کامپيوتري مرتبط است. رشته‌هاي مختلف علمي با استفاده از دستاوردهاي فناوري اطلاعات روز به‌روز پيشرفت كرده و حوزه خدمت‌رساني خود را گسترش داده‌اند که از جمله اين رشته‌ها مي‌توان به هوانوردي و خدمات وابسته به آن اشاره کرد. سازمان هواپيمايي کشوري ايالات متحده (FAA) که يکي از بزرگ‌ترين مراکز عرضه‌کننده خدمات هوايي در جهان محسوب مي‌شود، فعاليت‌هاي خود را طوري سامان‌دهي مي‌کند که تمامي آن‌ها تحت سياست‌هاي فناوري ارتباطات و اطلاعات انجام مي‌گيرد. اين سازمان سالانه بيش از 1/2 ميليارد دلار براي توسعه فناوري اطلاعات در بخش‌هاي مختلف خود سرمايه‌گذاري مي‌کند که به گفته کارشناسان، بيشترين سرمايه‌گذاري هوانوردي در سراسر جهان محسوب مي‌شود. صاحبان مرکز FAA امروزه نقش فناوري اطلاعات را به‌خوبي دريافته‌اند و معتقدند که تنها راه باقي ‌ماندن در بازار رقابتي کنوني استفاده از آخرين دستاوردهاي اين صنعت خواهد بود.

در آمريکا براي به‌کارگيري روش‌هاي مناسب به‌منظور کاهش هزينه‌هاي مربوط به ناوبري منطقه‌اي و داده‌هاي سيستم مکان‌يابي جهاني(GPS)، سازمان هواپيمايي کشوري ايالات متحده طرحي سه ساله را به‌منظور گردآوري، ارايه و توزيع داده‌هاي ناوبري بسيار کم‌هزينه و يا حتي به‌صورت رايگان در دستور کار خود قرار داده است. دولت آمريکا تاکنون از تلاش‌هاي FAA در جهت به‌کارگيري و اجراي GPS و WAAS به‌عنوان جايگزين مناسب براي زيرساخت‌هاي اطلاعاتي و داده‌هاي فعلي در سيستم هوا- فضاي خود حمايت و پشتيباني فراواني کرده است. اين‌طور که گفته مي‌شود، درحال حاضر تنها وسيله تامين داده‌هاي مورد نياز، همکاري با شرکت‌هاي خصوصي تامين‌کننده اطلاعات است.

طي سه سال گذشته FAA مذاکرات لازم جهت تامين منابع مالي مورد نياز براي تشکيل پايگاه داده‌هاي ناوبري را به مرکز فناوري اطلاعات دولت فدرال آمريکا ارجاع داده و توانسته موافقت کنگره ايالات متحده را جلب کند. هدف FAA از اين طرح ايجاد و ارايه سخت‌افزار و نرم‌افزارهاي مناسب به‌گونه‌اي است که خلبانان بتوانند با به‌کارگيري اين ابزارها اطلاعات و داده‌هاي گيرنده‌هاي GPS خود را به‌روز کنند و اين اطلاعات را از قالب کلي و استاندارد به ساختار اختصاصي مورد نياز تجهيزات هوانوردي تغيير دهند. FAA همچنين طرح اجرايي جديدي را ارايه کرده که براساس آن داده‌هاي استاندارد در قالب کلي به کاربران داده‌ها و اطلاعات مذکور منتقل مي‌شود.

فناوري در تحولات هوانوردي

انجام امور فرودگاهي در سال‌هاي اخير همگام با پيشرفت‌هاي فني و تکنولوژيک با تغييرات فراواني همراه بوده است، اما با اين وجود کارشناسان اعلام کرده‌اند که مطالعات و بررسي‌هاي گسترده‌اي به‌منظور بهره‌گيري مناسب و متناسب از فناوري جديد در جهت برآوردن نيازهاي فعلي سيستم‌هاي فرودگاهي بايد انجام شود. به‌عبارت ديگر بايد توجه داشت که در رسيدگي به امور فرودگاهي يک پرواز با 50 مسافر و پرواز ديگر با 500 مسافر تفاوت‌هاي بسيار زيادي وجود دارد و در عين حال قوانين و مقررات امنيتي در فرودگاه‌ها و کشورهاي مختلف با يکديگر متفاوتند که اين مسئله در کنار سيستم به‌کار گرفته شده و لزوم سازگاري آن با نيازهاي هر فرودگاه و کشور باعث خواهد شد تا مطالعات گسترده‌تري در اين حوزه انجام شود.

با انجام امور فرودگاهي به‌صورت خودکار و با به‌کارگيري سيستم‌ها و دستگاه‌هاي مخصوص، شرکت‌هاي هواپيمايي قادر خواهند بود سرويس بهتري را به مسافران خود عرضه کنند، زيرا با وجود اين سيستم‌ها ديگر نيازي به تمرکز فعاليت‌هاي شرکت هواپيمايي بر مسايل امنيتي وجود نخواهد داشت و شرکت‌هاي هواپيمايي مي‌توانند توجه خود را بر ارايه سرويس‌هاي بهتر به مسافران و مشتريان خود متمرکز سازند.

شرکت Euro Delta به همراه چند شرکت ديگر وابسته به خود چندي پيش سيستم ساده و پيشرفته‌اي طراحي کرده که شامل سخت‌افزار و نرم‌افزاري خاص با عملکرد متنوع مي‌شود و براي کنترل و رسيدگي به امور مسافران مورد استفاده قرار مي‌گيرد. سيستم ارايه شده به‌گونه‌اي است که کاربران مي‌توانند به‌راحتي و به‌صورت مرحله به مرحله، اطلاعات مورد نياز را به سيستم منتقل کنند و اين درحالي است که گفته مي‌شود سيستم ياد شده ظرفيت لازم براي افزايش تعداد کاربران و رسيدگي به امور فرودگاهي کليه مسافران را نيز دارا خواهد بود. سيستم شرکت Euro Delta مشتري‌مدار است و بر اين اساس به‌سادگي مي‌تواند خود را با نيازهاي مردم تطابق دهد.

درحال حاضر توانايي‌هاي Euro Delta يکي از اصول و اساس مسايل امنيتي فرودگاهي بوده و توجه عمده سيستم‌هاي کنترل فرودگاهي بر پروازهاي VIP متمرکز شده است، زيرا مسافراني که به‌صورت مستمر از هواپيما استفاده مي‌کنند تهديدات امنيتي کمتري را متوجه هواپيماها خواهند کرد و معمولا مسافراني که در فرودگاه‌ها مدارک هويتي آنان بررسي و کنترل نمي‌شود، تهديدات امنيتي را براي پروازها افزايش خواهند داد.

آسمان در دستان فناوري اطلاعات

رشد سريع فناوري تاثير عميقي بر سمت و سوي هدايت شده تجارت‌ها و مسير تکامل ساختارهاي صنعت مي‌گذارد. امروزه صنعت هواپيمايي در مسير تکامل خود تحت تاثير شديد دو سيستم عمده که از زيربخش‌هاي مهم فناوري اطلاعات محسوب مي‌شوند قرار دارد که شامل سيستم خودکار رزرو بليت (CRS) و سيستم تجارت الکترونيکي مي‌شود.

انجمن سيستم‌هاي اطلاعاتي دنيا به تازگي بيانيه‌اي را درباره صنعت سفرهاي هوايي منتشر کرده که براي تشريح ترکيب ساختاري صنعت هواپيمايي آمريکا و نيروهاي رقابتي‌اي که در آن وجود دارد مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين انجمن ضمن تشريح فضاي حاکم بر اين صنعت معتقد است تغييرات ساختاري که روز به‌روز در زمينه هواپيماسازي و خدمات وابسته اتفاق مي‌افتد محصول و نتيجه نوآوري‌ها در فناوري اطلاعات است. نگاهي به استحکام نسبي که صنعت فناوري اطلاعات هم‌اکنون از آن بهره مي‌برد مي‌تواند دليل خوبي براي گرايش قوا به‌سمت آي‌تي در صنعت هوانوردي باشد. اين انجمن همچنين اثر فناوري اطلاعات را در صنعت هواپيمايي در منطقه آسيا و اقيانوسيه مورد بررسي قرار داده، آن ‌را بسيار عميق مي‌داند و از آن به‌عنوان انقلابي در صنعت هواپيمايي ياد مي‌کند.

برپايه مقايسه تجربه‌اي که آمريکا به‌تازگي داشته است، اين انجمن پيش‌بيني مي‌کند که در کوتاه‌مدت يا ميان‌مدت، عوامل گوناگون جغرافيايي، فرهنگي و روانشناختي بر حوزه فناوري اطلاعات براي تاثيرگذاري و برهم ‌زدن تعادل قوا در اين صنعت تاثير خواهد گذاشت، اما اين انجمن پيش‌بيني مي‌کند که در درازمدت به‌کارگيري فناوري اطلاعات در امور اين صنعت ساختاري يکپارچه و جهاني را براي هواپيماسازي جهاني به ارمغان خواهد آورد.

فناوري براي بازرسي فرودگاه‌ها

بررسي طرح‌هاي در دست مطالعه فرودگاه‌هاي مختلف جهان نشان مي‌دهد، بخش‌هاي ايمني و بازرسي‌هاي فرودگاهي اين روزها درحال تغيير اساسي هستند و با استفاده از تجهيزات مدرن و کارآمد روز مي‌کوشند امنيت را در بهترين حالت ممکن برقرار سازند.

کارشناسان دريافته‌اند که فناوري‌هاي نمايشي(Screening Technology) که يکي از جديدترين دستاوردهاي فناوري اطلاعات محسوب مي‌شوند، يکي از ابزارهاي توانمند براي برقراري امنيت در فرودگاه‌ها خواهند بود. در اين ميان بايد در نظر داشت که همواره دامنه خطرات احتمالي بسيار بيشتر از آن حدي است كه در محل‌هاي بازرسي فرودگاهي مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد و به‌همين خاطر کمک گرفتن از دستگاه‌هاي الکترونيکي مي‌تواند دقت کار را تا چندين برابر افزايش دهد. به‌عقيده بسياري از کارشناسان بازرسي‌هاي سنتي فرودگاه‌ها در بيشتر مواقع كمترين خطرات را در نظر مي‌گيرند، از اين‌رو براي رسيدن به يك محيط كاملا امن و محافظت از مسافران در برابر هرگونه خطر احتمالي، بايد روش‌هاي اجرايي سنتي مورد بازبيني قرار گيرد.

به‌طور کلي براي جلوگيري از حملات احتمالي به مسافران روش‌هاي مختلفي وجود دارد که مهم‌ترين آن‌ها درگاه‌هاي بازرسي فرودگاه‌ها محسوب مي‌شود. در اين مکان‌ها مسافران به همراه چمدان‌هايشان مورد بازرسي قرار مي‌گيرند تا از حمل وسايل خطرناكي از قبيل اسلحه يا مواد منفجره توسط آن‌ها جلوگيري شود. اين كار به‌طور سنتي به اين ترتيب صورت مي‌گيرد كه افراد با گذر کردن از ردياب‌هاي فلز و قرار گرفتن در مقابل اشعه x بررسي مي‌شوند.

اشعه‌اي که در اين ردياب‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد به‌جز مشکلاتي که براي سلامت افراد به‌وجود مي‌آورد، معمولا دقت بسيار کمي دارد. در کنار اين مسئله فناوري‌هاي جديد رديابي که امروزه در بسياري از فرودگاه‌هاي جهان استفاده مي‌شوند مي‌توانند راه‌حل همه مشكلاتي باشند كه ممکن است در اين مسير به‌وجود آيد. رويكرد آينده براي رسيدن به يك بازرسي جامع براساس سيستم Trace Detection است. اين نوع ردياب هرگونه ذرات يا بخارهاي مربوط به مواد منفجره را كه روي چمدان، لباس يا پوست مسافر باشد شناسايي مي‌کند. به اين ترتيب احتمال حمل مواد منفجره توسط مسافران و يا در تماس بودن اين مواد با لباس و بدن آن‌ها مشخص مي‌شود. Trace Detection براساس طيف‌سنج پويايي يون‌ها كار مي‌كند و با استفاده از فشار هوا، ذرات و بخارات مواد منفجره را ظرف چهار ثانيه روي چمدان‌ها، بدن و لباس مسافر رديابي مي‌كند. کارشناسان همچنين دستگاهي با نام IONSCAN ساخته‌اند که با اتصال به انتهاي مسير ردياب‌هاي سنتي كه از اشعه X استفاده مي‌كردند، به آن‌ها امکان مي‌دهد دقت خود را تا چندين برابر بيشتر کنند.

علاوه بر اين گفته مي‌شود که در آينده نه‌چندان دورTrace Detection ، IONSCAN و فناوري‌هاي ديگر به‌صورت يکجا و داخل يك سيستم ادغام خواهند شد. درحالي که امروزه سرعت، نقش اصلي و اساسي را در زندگي مردم برعهده دارد، گذرگاه‌هاي امنيتي جديد مسافران در فرودگاه‌ها نظير Trace Detection نقش مهمي در پيشگيري از اتلاف وقت مسافران برعهده خواهد داشت.

صنعت هوانوردي در آينده

حذف بليت کاغذي از سيستم شرکت‌هاي هواپيمايي تا سال 2007 ميلادي، خريد از طريق سيستم اتوماتيک و خودکار و حتي خريد از راه‌‌ دور با تلفن‌همراه به‌منظور کاهش ضريب خسارت و سرانجام سرويس‌هاي معمولي نظير تلفن‌همراه و دسترسي به اينترنت در داخل هواپيما از جمله مواردي هستند که امروزه شرکت‌هاي هواپيمايي آن‌ها را به‌عنوان مهم‌ترين برنامه‌هاي صنعت هوانوردي در دنيا و البته خواست هميشگي مسافران مي‌دانند.

اين پروژه‌ها بخشي از برنامه‌هاي اوليه سازمان بين‌الملليICAO است که با عنوان "ساده‌سازي کارها" اجرا مي‌شود و حدود سه ميليارد دلار هزينه را به شرکت‌هاي هواپيمايي و سازمان‌هاي مسؤول تحميل مي‌کند. بعضي از اين برنامه‌ها که قبلا توسط گروه کرونوس انجام شده، پيشرفت خوبي نيز داشته که از آن جمله مي‌توان به برنامه Touch&Go خطوط هوايي ژاپن اشاره کرد. اين برنامه از روي بليت خريداري شده و از طريق اينترنت و يا تلفن‌همراه کارت پرواز را دريافت کرده و امکان سوار شدن به هواپيما را براي مسافران فراهم مي‌کند.

در عصر پيشرفته کنوني بايد در پي راهي بود تا شرکت‌هاي هواپيمايي کوچک را نيز وارد اين تبادلات کرد. طرف‌هاي درگير در حمل‌ونقل هوايي مانند فرودگاه‌ها و گمرک‌ها نيز بايد به کمک فناوري اطلاعات به يکديگر متصل شوند تا به اين وسيله ضمن افزايش امنيت،‌خدمات گسترده‌تري در اختيار مسافران قرار گيرد. نبايد فراموش کرد که شرکت‌هاي هواپيمايي همگي داراي يک هدف نيستند. از نظر بعضي‌افراد فناوري يعني سرويس بهتر براي بهترين مشتري، درحالي‌که براي بعضي ديگر کشاندن مشتري به طرف دستگاه‌هاي اتوماتيک براي پذيرايي گرم از آنان بهترين نوع فناوري محسوب مي‌شود. اما به ‌هرحال مسؤولان صنعت هوانوردي چاره‌اي جز پذيرش خواسته‌هاي مسافران ندارند و به‌همين خاطر با هر تعريفي که از فناوري دارند مجبورند خود را با نيازهاي مسافران خود تطابق دهند.

در گردهمايي اخير هوانوردي و فناوري اطلاعات که در ماه جاري در دبي برگزار شد، رييس هواپيمايي عربي سازمان فناوري اطلاعات امارات به‌منظور سخنراني درباره‌نقش فناوري اطلاعات در رشد صنعت هواپيمايي در کشورهاي عربي در جمع شرکت‌کنندگان دعوت شد. در اين سخنراني با اشاره به ويژگي‌هاي فناوري اطلاعات در خطوط هواپيمايي کم‌هزينه و نحوه به‌کارگيري از اين فناوري‌ها به‌طور موثر و کارآمدتر در جهت طراحي و خلاقيت بهتر به توضيح تفاوت‌ها و شباهت‌هاي IT در خطوط هوايي کم‌هزينه و مشروط پرداخته و اعلام شد که هرچه ميزان استفاده مرکز هوايي دنيا از فناوري اطلاعات افزايش يابد، به همان اندازه ميزان رضايت‌مندي مشتري‌ها نيز بيشتر مي‌شود.

نوآوري در هوانوردي

فرودگاه بين‌المللي مسكو به‌تازگي سيستم تحليل وضعيت رواني مسافران را که GK-1 نام دارد، راه‌اندازي کرده است. در اين فرودگاه مسافران بايد به چهار سؤال مطرح شده از سوي اين سيستم پاسخ دهند كه براساس جواب آن‌ها ويژگي‌هاي رواني مسافر تحليل ‌شده و سيستم تعيين مي‌كند كه فرد از راهروي قرمز عبور كند يا سبز. اين سيستم به‌طور خودكار سؤالات را به زبان مادري فرد مورد آزمايش مطرح مي‌كند. همچنين مدت‌زمان لازم براي كنترل يك مسافر بين 30 تا 90 ثانيه است که تمام نتايج حاصله از آزمايشGK-1 نشان‌دهنده كارايي بالاي اين دستگاه است. سيستم جديد روسيه در مرزهاي امنيتي، گمرك و كنترل مرزي براي جلوگيري از تلاش براي انجام اقدامات تروريستي، انتقال غيرقانوني سلاح و مواد منفجره و سمي و نيز عبور غيرقانوني از مرزها مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

در کنار اين اقدام، دو شركت هواپيمايي اروپايي نيز به تازگي اعلام کرده‌اند که از اواخر سال آتي ميلادي اجازه استفاده از تلفن‌همراه را در پروازهاي داخلي اروپاي غربي صادر خواهند کرد. اين شرکت‌هاي پرتغالي و انگليسي در اواخر سال 2006 به‌صورت آزمايشي اجازه استفاده از تلفن‌همراه را به مسافران خود مي‌‏دهند و از سال آينده اين طرح را به‌صورت رسمي اجرا مي‌کنند. شركت پرتغالي TAP و شركت هواپيمايي انگليسي BMI اولين شركت‌‏هاي هواپيمايي‌‏ هستند كه اجازه استفاده از تلفن‌همراه را به مسافران خود خواهند داد. طبق آمارهاي موجود شركت‌هاي مذکور با استفاده از يك سيستم جديد مخابراتي به‌نام ONAIR اين امكان را فراهم مي‌‏كنند. TAP اين سيستم را در مورد هواپيماي ايرباس 321 و شركت هواپيمايي BMI در مورد ايرباس 320 استفاده خواهند كرد.

در برخي خبرها همچنين آمده است، شركت اينتل براي ارتقاي سرويس‌هاي اينترنتي بي‌سيم پرسرعت حين پرواز با شركت بوئينگ قراردادي را به امضا رسانده که آزمايش سازگاري با اين سرويس به‌وسيله لپ‌تاپ‌هايي كه از فناوري موبايل Centrino اينتل استفاده مي‌كنند موفقيت‌آميز بوده است. سرويس Wi-Fi شركت بوئينگ تقريبا در 70 هواپيما و 100 مسير روزانه در سراسر دنيا و در خطوط هوايي لوفتانزا، اسكانديناوي، ژاپن، ANA، سنگاپور و چين در دسترس است. خطوط هواپيمايي استراليا، كره،EIAI ، Asiana و Etihad نيز به‌زودي اين سرويس را در هواپيماهاي خود ارايه مي‌دهند. اين اولين باري است كه دو شركت اينتل و بوئينگ در زمينه سرويس بي‌سيم حين پرواز با يكديگر همكاري مي‌كنند. بوئينگ تقريبا با 600 شركت و 17 فراهم‌كننده سرويس بي‌سيم توافقنامه رومينگ امضا كرده است. مسافران مي‌توانند با استفاده از يك حساب ثابت به سرويس بوئينگ متصل شوند و يا از ايستگاه‌هاي رومينگ موجود استفاده كنند. آن‌ها همچنين خواهند توانست در پروازهاي بين‌المللي با پرداخت 95/29 دلار براي دسترسي نامحدود يا 95/19 دلار براي دسترسي محدود 6 ساعته اين سرويس متصل شوند.

طبق آمارهاي به‌دست آمده، 70 درصد از شركت‌‏هاي هواپيمايي دنيا بليت‌هاي خود را آنلاين ارايه مي‌دهند. يک نظرسنجي جديد نشان مي‌‏دهد، بسياري از شركت‌‏هاي هواپيمايي به فروش آنلاين بليت‌‏هاي خود روي آورده‌‏اند و مسافران نيز روز به‌روز بيشتر از فناوري‌ها استقبال مي‌‏كنند.

بليت‌‏هاي آنلاين هواپيما در سال جاري 30 درصد از كل بازار فروش بليت‌‏ها را تشكيل مي‌‏دهند كه نسبت به بازار 19 درصدي اين فناوري در سال 2004 از رشد 11 درصدي برخوردار بوده است. همچنين بررسي 200 شركت هواپيمايي نشان مي‌‏دهد بيش از 70 درصد از اين شركت‌‏ها با خدمات اينترنتي بليت مي‌فروشند. تلاش براي ارايه خدمات استفاده از اينترنت و تلفن‌همراه در طول پرواز نيز طي ماه‌‏هاي اخير در ميان شركت‌‏هاي هواپيمايي مدام درحال افزايش است. به‌نظر مي‌‏رسد تا سال 2007 دست کم 44 درصد از اين شركت‌‏ها خدمات فوق را در طول پروازهايشان ارايه دهند. شركت‌‏هاي هواپيمايي كوچك‌‏تر به‌دليل افزايش قيمت نفت و هزينه سنگين تامين سوخت، در تلاش براي حذف هرگونه هزينه اضافي هستند و از اين‌رو تمايلي به استفاده از اين فناوري جديد ندارند. طبق نظرسنجي فوق، هزينه‌‏اي را كه اكنون شركت‌‏هاي هواپيمايي صرف ارايه خدمات فناوري اطلاعات مي‌‏كنند، در شركت‌‏هاي آسيايي دو درصد از كل درآمد و در شركت‌‏هاي آمريكاي شمالي 4/1 درصد از كل درآمد سالانه آن‌هاست.