از مهرماه 87، يعني زماني که فعاليت رسمي براي برگزاري مزايده اپراتور سوم شروع شد تا امروز؛ يعني خرداد 90 نزديک به 33 ماه مي‌گذرد. همچنين از زمان رسمي عرضه سيم‌کارت‌هاي نسل سوم که البته بارها و بارها و توسط مقامات دولتي تغيير پيدا کرد و به تعويق افتاد نيز ماه‌ها مي‌گذرد، اما همچنان خبري از سيم‌کارت‌هاي اپراتور سوم در بازار تلفن همراه کشور نيست.

اپراتوري که قرار بود ظرف 15 سال حداقل 17 ميليون مشترک جذب کند اين روزها حال و روز خوشي ندارد. حتي اگر قرار باشد که به بحران‌هاي پيش رويش چه در بخش برگزاري مزايده و اعلام شريک خارجي‌اش و چه در زمان ترک آن شريک و تغيير‌هاي مديريتي عادت کرده باشد، اما با اين حال شرايطي که هم‌اکنون با آن دست به گريبان است به‌رغم تمام پوئن‌هايي که دولتي‌ها به او داده‌اند نه تنها شرايط مطلوبي نخواهد بود، بلکه به نوعي نشان دهنده بن‌بستي است که اين اپراتور پيش روي خود دارد. بن بستي که بارها و بارها کارشناسان امر از نخستين روز کليد خوردن اين پروژه براي آن پيش‌بيني کرده بودند.

داستان بدقولي‌هاي اپراتور سوم، اما از زمان اعلام نام برنده آن و مشکلات بعدي آن نبود، بلکه اين اپراتور کشور از همان روزهاي اولي که تصميم به تشکيل آن گرفته شده بود با بحران‌هايي روبه‌رو بود که همگان آن را ناشي از عدم مديريت قوي از يک سو و به کار گرفتن مشاوران غيرحرفه‌اي و نيز فقدان مديران باتجربه در اين پروژه عنوان مي‌کنند. برآيند اين عوامل باعث شد تا اين پروژه پرحاشيه‌ترين پروژه مخابراتي کشور بعد از اپراتور دوم باشد.
درحالي که مسوولان وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات تا پيش از زمان برگزاري مزايده بارها و بارها زمان‌‌‌هاي متفاوتي را پيرامون انتشار اسناد و برگزاري مزايده داده بودند؛ اما سرانجام اسناد اين مزايده در دومين روز از مهر ماه سال 87 منتشر و قرار شد تا داوطلبان شرکت در اين مزايده تا پايان روز 13 مهرماه اسناد مزايده را خريداري کنند. درحالي که برگزاري مزايده‌‌‌هايي از اين دست به قواعد و قوانيني شفاف و نيز اطلاع‌رساني‌‌‌اي شفاف‌‌تر نيازمند است، اما برگزاري اين مزايده به باور بسياري از شرکت‌‌کنندگان آن با کمي‌ ‌‌‌‌و کاستي‌‌‌هايي در بخش ارائه اطلاعات شفاف روبه‌رو بوده است. از سويي ديگر در جريان برگزاري اين مزايده رسانه‌‌‌هاي گروهي که به قولي چشم و گوش جامعه هستند، جدي گرفته نشدند. با اين حال اخبار برگزاري اين مزايده از سوي گروهي که از چند سال قبل‌تر فعاليت‌‌‌هاي خود را با برخي از زيرمجموعه‌‌‌هاي وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات آغاز کرده بود، منتشر شد. حتي بعدها شنيده شد که همين گروه به عنوان مشاور تنظيم اسناد اين مزايده را نيز بر عهده داشتند. البته برخي از کارشناسان بر اين باورند که اطلاعات منتشر شده توسط اين گروه نيز جهت‌دار صورت گرفته است. جهت‌هايي که سرانجامي اين چنين را براي اين اپراتور رقم زد.

مزايده نافرجام

درحالي که قرار بود زمان فروش اسناد مزايده تمديد نشود؛ اما آخرين زمان فروش اين اسناد از 13 مهرماه به 20 مهرماه منتقل شد؛ اما اين اولين تمديد در روند جريان برگزاري اپراتور سوم نبود. دليل اين امر هم از سوي مجري مزايده يعني سعيد مهديون، ذوق و شوق طرف‌‌‌هاي عربي اعلام شد. همان عرب‌هايي که بعد از اعلام نام خود به عنوان شريک تجاري اپراتور سوم بعد‌ها با بهانه‌هاي بسيار ايران را ترک و دست طرف ايراني را در پوست گردو گذاشتند.

مهديون در آن زمان با اشاره به برگزاري جلسه شماره 49 کميسيون تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي گفته بود که: کميسيون بند پنج از فصل دوم موضوع معيارهاي ارزيابي در شرايط مزايده، کاهش تعداد مشترکان اپراتور خارجي از پنج ميليون به دو ميليون را بررسي کرد و با آن موافقت شد. اين همان مساله‌‌‌اي بود که بعدها مورد اعتراض بيشتر ايراني‌‌‌هاي حاضر در مزايده قرار گرفت، چرا که آنها معتقدند اگر قرار باشد با اين کار طرف‌‌‌هاي خارجي بيشتري را براي حضور در مزايده جذب کنيم آن وقت تکليف انتقال تجربه و فناوري طرف خارجي چه مي‌‌‌‌‌شود؟ هر چند که بعدها و با رفتن همان طرف خارجي در حالي که بسياري بر اين باور بودند که روند برگزاري اين مزايده بايد مجددا انجام شود، اما با کنار گذاشتن شرط شريک خارجي برنده نهايي به فعاليت خود ادامه داد. سرانجام و بعد از پايان مهلت خريداري اسناد مزايده اپراتور سوم اعلام شد که تنها 15 شرکت اقدام به خريد اسناد کرده‌‌اند. اين درحالي است که پيش از اين و از سوي مقامات دولتي بارها و بارها از اعلام آمادگي و تمايل اپراتورهاي اروپايي و آسيايي براي شرکت در اين مزايده صحبت به ميان آمده بود.

پانزده شرکت اسناد را خريداري کرده بودند که شرکت‌‌‌هاي ايراني آنها عبارت بودند از: آستان قدس رضوي، ايران مبين (وابسته به ستاد اجرايي فرمان حضرت امام)، پارس ايراتل، تامين تله‌کام (وابسته به شرکت سرمايه‌گذاري تامين اجتماعي)، پيشگامان کوير يزد، سرمايه‌گذاري ايرانيان، صندوق بازنشستگي سازمان صداوسيما، فناوري موج خاور، ITMC (به نمايندگي از کنسرسيوم فارس) و کنسرسيوم بزرگ مخابرات (52 شرکت عضو سنديکا) و‌‌‌ در بخش شرکت‌هاي خارجي نيز مگافون روسيه، اوراسکام مصر و STC اپراتور اول عربستان. اسامي‌‌‌‌‌ديگري هم در اين بخش وجود داشتند. اسامي‌اي ‌‌‌‌‌که بيشتر به دليل حضور آنها در نشست مزايده در دبي باعث شده بود تا نام آن‌‌ها بر سر زبان‌‌ها بيفتد. نام‌‌‌هايي همچون اتصالات، Reliance هند، Zain، Qtel و TMI.

خارجي‌‌ها منصرف شدند
مگافون که پيش از اين و به واسطه افتتاح دفترش در ايران اولين خبرساز مزايده اپراتور سوم بود، باز هم اولين خبرساز در واپسين روزهاي ارائه اسناد پيشنهادي بود. نمايندگان اين اپراتور که جشن حضورشان در ايران را در کنار مقاماتي همچون رييس سازمان خصوصي‌سازي و مديران مخابرات برگزار كرده بودند اين بار از حضور در مزايده کنار رفتند و عنوان کردند اطلاعاتي که در ابتداي اين مزايده از روند بازار ارتباطات ايران ارائه شده بود با واقعيات موجود همخواني نداشته و تمايلي به سرمايه‌گذاري در ايران ندارند. در نهايت پنج کنسرسيوم زين‌ايران، عمران‌تل، تامين اتصالات، فناوري موج و آبي-‌ ايراتل که پاکات خود را براي حضور در مزايده‌ اپراتور سوم، تحويل داده بودند؛ به مرحله‌ بازگشايي قيمت راه يافتند و سرانجام نام تامين اتصالات به عنوان برنده اين مزايده اعلام شد. البته اعلام نام برنده نيز بارها و بارها با تکذيب و تاييد‌هاي بي‌شماري روبه‌رو شد.

محمد سليماني وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات دولت نهم در فروردين ماه سال 88 با خوشحالي از روند بي‌عيب و نقص مزايده اپراتور سوم صحبت مي‌کرد و خبر مي‌داد که سيم‌کارت‌هاي اين اپراتور در سال 88 به مردم عرضه خواهد شد. سليماني اما آن زمان خبر از رفت و آمدهاي اتصالاتي‌ها و اختلافاتشان بر سر حق السهم نداشت.

طرف خارجي اپراتور سوم وقتي پايش به ايران باز شد تازه فهميد تمام وعده و وعيدهاي ارائه شده از سوي بازاريابان يا همان نويسندگان اسناد مزايده برگزاري اين اپراتور در دبي خيالي بيش نبوده است؛ چرا که اپراتور اول و دوم بازار تلفن همراه ايران را قبضه کرده بودند و ديگر سودي در اين بازار وجود ندارد. آن هم اگر قرار باشد حق‌السهم چشمگيري به دولت پرداخت شود. اتصالات از ايران رفت. رگولاتور صحبت‌هايش با ساير طرف‌هاي حاضر در مزايده شروع کرد؛ اما زماني که ديد هيچ کس شرايط مالي اتصالات را نمي‌پذيرد تصميم‌گيري نهايي را به وزارت واگذار کرد. وزارتي که وزيرش در آن روزها مشغول جمع کردن وسايلش و تحويل امور به رضا تقي‌پور بود.

تابستان 88 مجلسي‌ها خواستار برگزاري مجدد مزايده اپراتور سوم بودند. اما وزير تازه کار ارتباطات در گفت‌وگويي اعلام کرد که با پيش‌بيني زماني، اميدواريم صدور پروانه و واگذاري امتياز اپراتور سوم تلفن‌همراه تا پايان سال و با تاخير يكي دو ماهه انجام شود؛ اما هنوز مذاكرات با اپراتورهاي مختلف در حال انجام است؛ اين كار ساده‌اي نيست، زيرا آنها شرايط مختلف و طرح تجاري مختلفي دارند. او درباره‌ آخرين وضعيت اپراتور سوم تلفن همراه كشور و اينكه چرا برنده مزايده مربوطه تاكنون مشخص نشده است، گفت: برآوردمان اين بود كه اگر بخواهيم دوباره شرايط را تكرار كنيم، شايد زمان طولاني به خود اختصاص دهد؛ به همين دليل راه‌هاي قانوني ديگري را پيگيري و با اپراتورهاي بسياري مذاكره كرديم.

وعده‌هاي مکرر
سرانجام ارديبهشت 89 پروانه به تامين تله‌کام رسيد و قرار شد که اين شرکت تا بهمن‌ماه همين سال سيم‌کارت‌هاي خود را روانه بازار کند. هر از چند گاهي خبرهاي متفاوتي در مورد اين اپراتور اعلام مي‌شد. از استعفا و اختلاف در بدنه مديريت شرکت گرفته تا ارائه اينترنت 8 مگابيتي بر بستر سيم‌کارت‌هاي نسل سوم و شراکت با برخي از فعالان فرانسوي. بهمن 89 هم گذشت؛ اما خبري از سيم‌کارت‌هاي اپراتور سوم نشد.

رضا تقي‌پور اين بار به مشکلاتي جزئي در زيرساخت اين اپراتور اشاره کرد و گفت تا ارديبهشت 90 مردم طعم نسل سوم را خواهند چشيد. با اين حال باز هم وعده وزير محقق نشد و تنها در ابتداي خرداد ماه جاري از سوي رييس سازمان تنظيم مقررات اعلام شد سيم‌کارت‌هاي اين اپراتور به تعداد محدود و به شکل واگذاري يک سيم‌کارت در يک ساعت و روند تصاعدي واگذاري در ساعت‌هاي بعدي آغاز شده است. رييس رگولاتوري در زمان تشريح چنين روشي در واگذاري سيم‌کارت همچنين عنوان کرده بود که اين واگذاري‌ها از منشي دفتر اپراتور سوم شروع و درنهايت به دست مصرف کنندگان نهايي خواهد رسيد. با اين حال و تنها چند روز بعد از اين وزير ارتباطات رسما اعلام کرد که جلوي واگذاري سيم‌کارت‌هاي نسل سوم گرفته شده است؛ چرا که بايد کيفيت خدمات آنها مورد تاييد قرار گيرد. اين آخرين اظهار نظر رسمي در مورد اپراتور سوم بود و دو روز پيش نيز اعلام شد که مديرعامل و اعضاي هيات مديره شرکت تامين تله‌کام به دليل ضعف در راه‌اندازي پروژه اپراتور سوم تغيير مي‌کنند. به اين ترتيب به نظر مي‌رسد به‌کارگيري سيم‌کارت‌هاي نسل سوم فعلا به تعويق افتاده است.


روزشمار اپراتور سوم

مهر 87- انتشار اسناد مزايده و تمديد چند باره مهلت فروش اسناد
دي 87- بازگشايي پاکت پيشنهادي قيمت مزايده اپراتور سوم
23 دي 87- اعلام نام تامين اتصالات به عنوان برنده
فروردين88- مهلت پرداخت ضمانت نامه به گفته وزير سابق
ارديبهشت 88- خداحافظي اتصالات از ايران بدون پرداخت غرامت
پايان 88- وعده ارائه سيم‌کارت نسل سوم از زبان تقي‌پور
تير 88- درخواست برگزاري مجدد مزايده توسط مجلس
ارديبهشت 89- واگذاري پرونده به تامين تله‌کام و وعده واگذاري از بهمن ماه
آبان 89- استعفاي دو عضو تامين تله‌کام
بهمن 89- تعويق در زمان عرضه و وعده ارائه از ارديبهشت 90
اول خرداد 90- عرضه سيم‌کارت‌ها به طور محدود
4 خرداد 90 – جلوگيري از عرضه سيم‌کارت به بهانه بررسي کيفيت
17 خرداد90- برکناري اعضاي هيات مديره اپراتور سوم