بازار ديجيتال - نزديک به 24 سال از عمر تلفن همراه مي‌گذرد. 24 سال قبل توافق تاريخي در كپنهاگ ميان 15 اپراتور مخابراتي از 13 كشور جهان منعقد شد.

اين توافقنامه به شكل‌گيري سيستم جهاني ارتباطات همراه (GSM) و صنعت ارتباطات همراه منجر شد كه امروزه به بيش از 7 ميليارد نفر در سراسر جهان خدمات‌رساني مي‌كند. اين توافق‌نامه‌ و يادداشت تفاهم در هفتم ماه سپتامبر 1987، پايه‌ريزي نخستين سيستم سلولاري ديجيتالي گسترده اروپا را در پي داشت كه خيلي زود به اولين سيستم ارتباطات همراه جهاني تبديل شد و مورد استفاده بيش از 700 اپراتور تلفن همراه قرار گرفت.

GSM كه در ابتدا به‌عنوان Groupe Special Mobile شناخته شده بود براي ايجاد يك استاندارد واحد تلفن همراه در اروپا و جايگزين كردن آن با سيستم‌هاي آنالوگ غيرمنطبق متعدد مورد استفاده در آن زمان طراحي شد و جالب است كه در ابتدا به هيچ‌وجه به عنوان يك سيستم جهاني طراحي نشده بود، اما بعدها مورد استفاده كشورهاي ديگر قرار گرفت و Groupe Special Mobile به Global System for Mobile Communication تبديل شد.
در سال 1989 مسووليت GSM به موسسه استاندارد مخابرات اروپا (ETSI) واگذار و فاز نخست آن در سال 1990 عرضه شد؛ اولين شبكه GSM در سال 1991 توسط Radiolinja در فنلاند و با زيرساخت فني مشترك از سوي اريكسون راه‌اندازي شد و در ماه ژوئن سال 1992 اولين توافق‌نامه رومينگ مشترك بين مخابرات فنلاند وودافون در انگليس منعقد شد.

امروزه خانواده فن‌آوري‌هاي GSM به ميزان 85 درصد از بازار سرويس‌هاي ارتباطات سيار بين‌المللي را تشكيل مي‌دهند و هر ساله كاربران تلفن همراه بيش از يك ميليارد دستگاه جديد خريداري كرده و بيش از هفت تريليون دقيقه مكالمه كرده و 5/2 تريليون پيام كوتاه ارسال مي‌كنند. GSM شبكه سلولاري است كه در چهار فركانس مختلف عمل مي‌كند؛ اكثر شبكه‌هاي GSM در باند‌هاي 900 تا 1800 مگاهرتز فعاليت مي‌كنند و برخي از كشورها در قاره آمريكا از جمله كانادا و آمريكا از باندهاي فركانس 1800 مگاهرتز استفاده مي‌كنند كه پيش از آن مورد استفاده قرار گرفته بودند و باندهاي فركانس 400 و 450 مگاهرتز نيز در برخي كشورها مانند اسكانديناوي كه پيش از آن براي سيستم‌هاي نسل اول از آن بهره برده بود، مورد استفاده هستند.

فراگير شدن استفاده از تلفن همراه به دنبال خود دغدغه‌هايي را نيز براي مردم به همراه آورد. هرچند که در سال‌هاي ابتدايي استفاده از اين وسيله ارتباطي به واسطه جذاب بودنش آنچنان که بايد و شايد به اين مسائل توجهي نمي‌شد، اما هم‌اکنون اين سوال اصلي در دنياي تلفن همراه مطرح است که آيا استفاده از اين وسيله سلامت کاربران را به خطر مي‌اندازد يا خير؟ جوان بودن اين تکنولوژي از سويي و فراگير شدن آن در سال‌هاي اخير از سوي ديگر باعث شده است که مطالعات انجام شده يا در حد حرف و حديث بماند يا از آن به عنوان پيشنهاد و توصيه قلمداد شود.

هرچند که همواره گزارش‌هايي دال بر خطرات احتمالي استفاده از تلفن همراه منتشر مي‌شود، اما با اين حال بسياري از پژوهشگران عنوان داشته‌اند که آنتن‌هاي تلفن همراه خطري به مراتب کمتر از گوشي‌هاي همراه دارد. آنها همواره کاربران تلفن همراه را به استفاده از هندزفري‌هاي سيم‌دار تشويق کرده و در پاره‌اي مواقع نيز به عدم گذاشتن تلفن همراه خود در جيب لباس، شلوار يا حتي در کنار رختخواب توصيه مي‌کنند.

2 ميليارد خرج آزمايش
با تمام اين گزارش‌ها اما توسعه شبکه تلفن همراه همچنان با ذهنيت اينکه اين امواج براي کاربران مضر است از سوي شهرنشينان با مشکل روبه‌رو مي‌شود. همين بهانه‌ها باعث شده تا اپراتورهاي فعال در کشور و جهان همواره هزينه‌هايي را صرف مطالعات پيرامون اين مهم انجام دهند.

به‌عنوان مثال وحيد صدوقي، مديرعامل شرکت ارتباطات سيار ايران چندي پيش از تجهيز آزمايشگاه تست آنتن‌هاي BTS موبايل در دانشگاه علم و صنعت براي اثبات بي خطر بودن امواج اين آنتن‌ها خبر داد و گفت: براي اين امر حدود 2 ميليارد تومان هزينه شده است.

وي با تاکيد بر اينکه تاکنون گزارش مستدلي براي مضر بودن تشعشعات آنتن‌هاي موبايل ارائه نشده است در مورد ابهام در مضر بودن امواج اين آنتن‌ها اظهار كرد: تمامي سازمان‌هاي مرتبط با اين امر خطرسازنبودن امواج الکترومغناطيسي ناشي از آنتن‌هاي موبايل را اعلام کرده‌اند و اگر متولياني معتقدند که اين امواج مضر هستند بايد مستندات خود را ارائه دهند.

وي با بيان اينکه حدود 7 ميليارد مشترک موبايل در دنيا وجود دارد، اضافه کرد: چنانچه اين امواج خطرساز باشد بايد دغدغه بسياري براي مشترکان کل دنيا به وجود بياورد. صدوقي در مقايسه امواج BTS با امواج راديويي FM و AM گفت: امواج موبايل يک صدم حد استاندارد است و مقايسه ميزان چگالي سيگنال‌هاي راديويي FM و AM نشان مي‌دهد که تشعشعات امواج راديو اف ام 7 تا 9 برابر قوي‌تر از امواج BTS و تشعشعات AM نيز حدود 70 برابر قوي‌تر از امواج BTS هستند. به گفته وي همراه اول حدود 20 هزار سايت BTS در کشور نصب و راه‌اندازي کرده است.

سيدحسن سيدموسوي، مديرکل دفتر تحقيقات و مطالعات راهبردي شرکت ارتباطات سيار ايران نيز پيش از اين در گفت‌وگو با مهر در تشريح امواج الکترومغناطيسي و حدود آستانه مجاز تابش آنها اعلام کرده بود که امواج ناشي از گوشي‌هاي موبايل و همچنين سايت‌هاي BTS در زمره امواج فرکانس‌هاي راديويي RF قرار دارند که به هيچ وجه اثر تخريبي روي بافت‌هاي زنده نداشته و تنها باعث افزايش دماي ناحيه‌اي از بدن مي‌شوند که در معرض تابش قرار گرفته است. به گفته وي اندازه‌گيري‌هاي انجام گرفته روي مقدار تابش ناشي از سايت‌هاي BTS نشان مي‌دهد که حتي ماکزيمم توان اندازه‌گيري شده در بدترين و نادرترين شرايط تنها در حدود چند درصد حد قابل قبول استاندارد قرار دارد که براي عموم مردم بي‌خطر است.

اثبات اين بي‌ضرر بودن و کسب اعتماد مردم، مسوولان شرکت مخابرات ايران را بر آن داشت تا روي پشت بام منزل مديرعامل خود بي تي اس نصب کنند. اواخر سال گذشته بود که مدير کل روابط عمومي شرکت مخابرات ايران با تاکيد بر اينکه تشعشعات آنتن هيچ ضرري بر سلامتي افراد ندارد، اعلام کرد: مديرعامل شرکت مخابرات ايران در خانه خود آنتن BTS نصب کرده است. وي با بيان اينکه آنتن BTS هيچ‌گونه ضرري بر سلامتي افراد ندارد، اظهار كرد: مهندس فيضي، مديرعامل شرکت مخابرات ايران در خانه خود BTS نصب کرده تا با اين اقدام افراد جامعه متوجه بي‌خطر بودن تشعشعات اين آنتن‌ها بشوند.

اعلام مقررات حد مجاز تشعشع
با تمام اين صحبت‌ها و در حالي که بارها نهادهايي چون سازمان انرژي اتمي با انجام آزمايش‌هايي استفاده از اين تجهيزات را بلامانع عنوان کرده است، سازمان تنظيم مقررات نيز از آبان ماه سال 88 مصوبه اي را منتشر کرده که به واسطه آن تمام فعالان اين بخش را ملزم به رعايت آن کرده است. بنابر مصوبه کميسيون تنظيم مقررات، حداکثر مجاز حد تشعشع براي قرار گرفتن مردم در ميدان‌هاي راديويي و مايکروويو، براي بدن 08/0 وات بر کيلوگرم و خريد و فروش هر وسيله راديويي با بيشتر از اين مقدار ممنوع است.

بر اساس اين گزارش، اين مصوبه تمام دستگاه‌هاي راديويي ثابت و متحرک که ممکن است در مجاورت بدن انسان به کار گرفته شوند را نيز در بر مي‌گيرد. در اين مصوبه، نرخ جذب انرژي (SAR) برابر با نرخ انرژي جذب شده در واحد جرم بافت بر حسب ولت بر کيلوگرم (w/kg) معرفي شده است.
همچنين منظور از پرتوکاران، شخصي که با آموزش، آگاهي و تجربه‌اي کافي صلاحيت کار با دستگاه‌هاي راديويي را ضمن حفاظت از خود در برابر پرتوهاي راديويي دارد. اين افراد در ناحيه تحت نظارت يا کنترل شده کار مي‌کنند.

علاوه بر اين، در اين مصوبه واژه «مردم» به تمام افرادي که با پرتوهاي راديويي يا مايکروويو کار نمي‌کنند و يا به‌رغم کار با اين پرتوها در ناحيه کنترل شده يا تحت نظارت کار نمي‌کنند، اطلاق شده است.

در اين مصوبه دلايلي از جمله، امکان به خطر افتادن سلامت پرتوکاران و مردم در معرض تشعشعات راديويي، لزوم تعيين ايمني تشعشعي پرتوکاران و مردم در مقابل اثرات مضر تشعشعات راديويي ناشي از گوشي تلفن همراه و ساير دستگاه‌هاي راديويي، لزوم رعايت SAR مجاز توسط شرکت‌هاي توليدکننده و وارد کننده گوشي تلفن همراه و ساير دستگاه‌هاي راديويي، به عنوان دلايل تدوين اين مصوبه نام برده شده است.

بر اساس اين مصوبه، ورود، توليد، خريد و فروش گوشي تلفن همراه و ساير دستگاه‌هاي راديويي با مقدار SAR خارج از حدود مجاز، در تمام شرايط ممنوع است.
واردکنندگان و توليدکنندگان گوشي تلفن همراه و ساير دستگاه‌هاي راديويي ملزم به ارائه گزارش آزمايش مقادير SAR و روش اندازه‌گيري متناسب با پيوست يک اين مصوبه از يک آزمايشگاه مورد تاييد سازمان قبل از توزيع هستند.
حد مجاز ميانگين SAR براي «پرتوکاران» در ميدان‌هاي راديويي و ماکروويو، براي تمام جرم بدن، 4/0 (w/kg)، براي هر گرم از سر و گردن
8 (w/kg) و براي هر ده گرم از دست‌ها پاها20 (w/kg) است. بهتر است در صورت امکان تلاش شود مقدار متوسط SAR براي چشم‌ها از 4/0 وات بر کيلوگرم تجاوز نکند.
همچنين حد مجاز ميانگين SAR براي «مردم» در ميدان‌هاي راديويي و ماکروويو، براي تمام جرم بدن، 08/0 (w/kg)، براي هر گرم از سر و گردن6/1 (w/kg) و براي هر ده گرم از دست‌ها و پاها 4 (w/kg) است و نيز بهتر است در صورت امکان تلاش شود مقدار متوسط SAR براي چشم‌ها از 2/0 وات بر کيلوگرم تجاوز نکند.