بازار ديجيتال - هفته گذشته دومين ماهواره ساخت ايران در مدار زمين قرار گرفت. اين ماهواره همزمان با ميلاد حضرت علي(ع) و با نام «رصد» با موفقيت در مدار زمين قرار گرفت. «رصد» نخستين ماهواره تصويربرداري ايران است كه تمامي مراحل طراحي، ساخت، تجميع، تست و آماده‌سازي آن در داخل كشور و توسط متخصصان داخلي صورت گرفته است.


برقراري ارتباط با ايستگاه‌هاي زميني، تصويربرداري از زمين و ارسال تصاوير به همراه اطلاعات تله‌متري به ايستگاه‌هاي زميني از مهم‌ترين ماموريت‌هاي اين ماهواره است. توپولوژي و ساخت ايستگاه‌هاي زميني ماهواره «رصد» به گونه‌اي طراحي شده كه بيشترين دسترسي به ماهواره را جهت دريافت اطلاعات و ارسال فرامين كنترل فراهم كرده باشد.

اغلب زيرسيستم‌هاي اصلي يك ماهواره بزرگ در «رصد»‌ وجود دارد كه از جمله مي‌توان به سيستم‌هاي مديريت توان، پانل‌هاي خورشيدي، كنترل وضعيت، محموله اكتيكي، GPS، مديريت داده و فرامين روي بورد، گيرنده و فرستنده روي بورد، فرستنده رنجينگ و كنترل دما اشاره كرد. «رصد» 3/15 كيلوگرم وزن داشته كه براي تزريق در مداري با ارتفاع 260 كيلومتر طراحي شده است و مي‌تواند در هر شبانه روز 15 بار به دور زمين بچرخد. به شکل کلي ارسال ماهواره‌هاي ملي علاوه بر کاربردهاي علمي، اما کارکردهاي مخابراتي و ارتباطي آنها بيشتر مورد توجه قرار مي‌گيرند.

چهار ايستگاه رهگيري، ايستگاه تله‌متري و فرمان، ايستگاه مركزي و ايستگاه متحرك، عمليات رهگيري، هدايت و كنترل و دريافت اطلاعات از ماهواره‌بر سفير «رصد» را برعهده دارند كه آنها نيز با موفقيت عمليات خود را انجام داده و به كار خود ادامه مي‌دهند.

بعد از ماهواره اميد که دو سال پيش در مدار زمين قرار گرفته بود، رصد دومين ماهواره‌اي بود که به دست ايراني‌ها ساخته و به فضا فرستاده شد. پيش از اين ماهواره اميد و درست زماني که رضا تقي‌پور، وزير فناوري اطلاعات و ارتباطات رياست وقت سازمان فضايي را بر عهده داشت در مدار زمين قرار گرفت. ماهواره اميد يک ماهواره تحقيقاتي بود و يك سري زيرسامانه‌هاي آزمايشي روي آن نصب شده بود.


پرتاب ماهواره‌هاي ايراني در دستور کار
پيش از اين وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات با اشاره به رونمايي نمونه‌هاي مهندسي ماهواره «طلوع»، ماهواره دانشجويي «نويد علم و صنعت» و ماهواره «مصباح 2» و موتور ماهواره ‌بر «سيمرغ» در سال گذشته اعلام كرده بود: به موازات فعاليت‌هاي صورت گرفته در زمينه طراحي و ساخت ماهواره، محققان ايراني در زمينه ملزومات پرتاب و دريافت اطلاعات ماهواره از جمله ساخت ماهواره بر و ايستگاه‌هاي زميني نيز تحقيقات گسترده‌اي را انجام مي‌دهند كه در اين راستا ان‌شاءالله تا سال 1390 حداقل يك پرتاب ماهواره خواهيم داشت.
رضا تقي‌پور كه در آستانه 14 بهمن ماه، سالگرد پرتاب ماهواره ملي «اميد» و روز ملي «فناوري فضايي» سخن مي‌گفت در آن زمان خاطرنشان كرد: طراحي و ساخت ماهواره، فرآيندي طولاني است و در بهترين حالت در كشورهايي كه به صورت حرفه‌ا‌ي اين كار را انجام مي‌دهند، دو سال زمان مي‌برد. از اين رو هيچ كشوري ماهواره‌اي را نساخته كه در انبار خود نگه دارد تا پس از سفارش، فروخته شود، بنابراين همه ماهواره‌ها بنا بر سفارش ساخته مي‌شوند كه فرآيندي طولاني براي آماده شدن دارند.
تقي‌پور تصريح كرد: ايران هم از سال گذشته آماده‌سازي ماهواره‌هاي مختلف را در دستور كار قرار داده كه بنا بر زمان‌بندي يا جلوتر از زمان‌بندي، نمونه‌هاي مهندسي آن آماده شده كه امسال رونمايي مي‌شود.
رونمايي از سه ماهواره ايراني
در سال گذشته و همزمان با روز ملي فناوري فضايي نمونه‌هاي مهندسي سه ماهواره «طلوع»، ماهواره دانشجويي «نويد علم و صنعت» و ماهواره «مصباح 2» رونمايي ‌شد.
وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات در آن زمان و درباره اين ماهواره‌ها عنوان داشت: در حال حاضر مراكز طراحي اين سه ماهواره در حال ساخت نمونه‌هاي پروازي هستند كه بعضا زيرمجموعه‌هاي اين مراكز نمونه‌هاي پروازي را ساخته كه برخي از آنها آزمايش شده يا در حال آزمايش است؛ بنابراين وقتي كه فرآيند تجميع نمونه‌هاي پروازي كامل شود، ماهواره براي پرتاب آماده مي‌شود. تقي‌پور با تاكيد بر اينكه براي پرتاب ماهواره به پيش‌نيازهاي ديگري هم نياز است، خاطر نشان كرد: از جمله آنها آماده شدن ماهواره بر، ايستگاه‌هاي زميني و كنترل است كه در صورت مهيا شدن همه اين مجموعه يك پرتاب امكان‌پذير خواهد شد و ما نسبت به پرتاب «ماهواره ملي اميد» خوشبختانه دير نكرده‌ايم و ان‌شاءالله وعده‌هايي كه قبلا در خصوص پرتاب ماهواره داده شده است، سر موقع انجام خواهد شد و قطعا در سال 1390 پرتاب ماهواره خواهيم داشت، اما نوع ماهواره هنوز مشخص نشده است.
ورود ايران به باشگاه فضايي
ايران پيش از اين و با پرتاب ماهواره اميد فعاليت فضايي خود را به شکل جدي تر از قبل آغاز کرده بود. هر چند که پيش از اين نيز کشورمان براي پرتاپ ماهواره و قرار گرفتن آنها در نقاطي که از سال‌ها قبل در اجاره ايران قرار داشت، فعاليت‌هايي را آغاز کرده بود (ماهواره‌هاي زهره و مصباح). فعاليت‌هايي که البته هنوز و به دليل مشکلاتي که عموما توسط پيمانکاران پروژه سر راه ايران قرار مي‌گيرد هنوز به سر انجام نرسيده اند. اما به هر حال دو سال بعد از پرتاب اميد، يعني همين چند روز پيش رصد دومين ماهواره ايراني در مدار زمين قرار گرفت. در فاصله زماني اين دو پرتاب نيز مقامات فضايي کشورمان برنامه‌هاي به تصويب رسيده در بخش فضايي کشور را تدوين و اعلام کرده بودند.
ساخت ماهواره مشترک با کشورهاي اسلامي
از جمله برنامه‌هاي مورد نظر مسوولان دولتي مي‌توان به ساخت ماهواره‌اي مشترک در بين کشورهاي اسلامي اشاره کرد. رضا تقي‌پور، وزير فناوري اطلاعات و ارتباطات که خود در زمان پرتاب اميد در کسوت رياست سازمان فضايي قرار داشت، در خصوص طرح ساخت ماهواره مشترك كشورهاي اسلامي ‌گفته بود: بحث ماهواره مشترك كشورهاي اسلامي با نام «بشارت» در اجلاس سازمان كنفرانس اسلامي مطرح شد و كشورهاي اسلامي اظهار علاقه كردند و به دنبال آن، ايران تعريف ماموريت و مشخصات اوليه آن را تدوين كرده و به صورت نامه چرخشي براي كشورهاي اسلامي ارسال كرد و گام‌هاي بعدي اين است كه كشورها بايد آن را مطالعه كرده و با نيازمندي‌هاي خود تطبيق دهند و طي جلسات كارشناسي، تعريف ماموريت‌ها نهايي شده تا بر اساس آن گام‌هاي بعدي طراحي و مراحل ساخت صورت گيرد.
وي خاطرنشان كرد: براي انجام پروژه‌هاي گران‌قيمت، مشاركت كشورهاي مختلف لازم است به طوري كه عمده برنامه‌هاي فضايي كشورهاي اروپايي در قالب سازمان فضايي اروپا (اسا) انجام مي‌شود كه بدين معني است كه كشورهاي اروپايي با اين همه پيشرفت در دانش و ثروت به تنهايي قادر به انجام پروژه‌هاي بزرگ فضايي نيستند و اين ضرورت وجود دارد كه به دلايل اقتصادي ما هم همكاري‌هاي منطقه‌اي داشته باشيم و البته يكي از اهداف اساسي ما اين است كه فناوري ماهواره در خدمت كشورهاي اسلامي باشد و ماهواره‌هاي مورد نياز كشورهاي اسلامي را طراحي كرده و براي آنها پرتاب كنيم.
تقي‌پور تاکيد کرده بود: ماهواره «بشارت» به عنوان گام اول اين كار بحث بسيار خوبي است و با اظهار علاقه كشورهاي اسلامي يقين داريم در اين بحث مشاركت خواهند داشت. البته معمولا ابتدا يك قالب كلي اعلام مي شود و پس از اينكه طراحي مفهومي نهايي شد، مشخصات به صورت مفهومي تعيين شده، سپس طراحي اوليه انجام مي‌شود و در نهايت طراحي جزئي صورت مي‌گيرد.

ماهواره‌هاي فراموش شده
اما همانطور که گفته شد آغاز فعاليت‌هاي فضايي ايران به پيش از پرتاب اين دو ماهواره باز مي‌گردد؛ يعني زماني که ايران براي استفاده از دو نقطه تحت اختيار خود در فضا تصميم به سفارش ساخت ماهواره‌هاي مخابراتي مي‌گيرد. ماهواره زهره که کار ساخت آن در زمان وزارت معتمدي به روس‌ها واگذار شد و ماهواره مصباح که قرار بود ايتاليايي‌ها آن را براي ايران ساخته و به فضا پرتاب کنند.
اما ساخت و ارسال اين دو ماهواره به فضا همواره از سوي پيمانکارانش به تعويق مي‌افتد. دو ماهواره‌اي که قرار بود سال‌هاي پيش از اين به فضا ارسال شوند و شايد همين بدقولي‌هاي پيمانکاران باشد که باعث شد ايران خود در اين عرصه وارد شود. اما به هر حال مسوولان ذي‌ربط در پاسخ به سرنوشت اين دو ماهواره همچنان عنوان مي‌کنند که فرآيند ساخت اين دو ماهواره توسط پيمانکاران خارجي ادامه دارد.