انتشار اطلاعات محرمانه و اسناد جنگ افغانستان در سايت اينترنتي ويکي‌ليکس شايد يکي از تعارض‌هاي اصلي جهان امروز باشد.

جهاني که از يک سو تلاش مي‌کند به لطف بسترسازي رسانه‌هاي مدرن، شخصي‌ترين اطلاعات افراد را به اشتراکي عمومي بگذارد حالا در سوي ديگر قضيه به پرسش و تعريف جديدي از «محرمانگي» رسيده است. در واقع به لطف همين قواعد رسانه‌اي جديد در توسعه و آزادي اطلاعات است که محرمانه‌ترين اسناد جنگي روي اينترنت و در دسترس همگان قرار مي‌گيرد و هيچ قدرتي حتي صاحب آن اطلاعات و توسعه‌دهنده شبکه و صاحب پرقدرت‌ترين ابزارهاي رسانه‌اي قادر به مقابله با آن نيست. با اين حال، نبايد از نظر دور داشت که سايت ويکي ليکس تنها آخرين حلقه از مجموعه افشاگري است و منابع اصلي قطعا به درون سيستم دسترسي داشته است.

سايت ويکي ليکس آن‌چنان که از نامش پيدا است، متعلق به جهان ويکي‌ها و مرتبط به مکتب اوپن سورس‌ها است. جهاني که بر مبناي «همه چيز را همگان دانند» و «اطلاعات بايد بدون تبعيض در اختيار همگان قرار گيرد» شکل گرفته و نمونه مشهور و قابل لمس آن دايره‌المعارف ويکي پديا است. بزرگ‌ترين دايره‌المعارف آنلاين دنيا که نه توسط چند متخصص، بلکه به وسيله همه مردم جهان نوشته و ويرايش مي‌شود.


ويکي ليکس، اما از زمان راه‌اندازي در سال 2006 به دنبال اسناد محرمانه و اطلاعاتي بوده که دولت‌ها همواره به لطف قدرت و ملاحظاتشان از شهروندان مخفي نگاه مي‌داشته‌اند. هم از اين رو است که 90 هزار سند جنگ آمريکا در افغانستان تنها بخشي از 2/1 ميليون سند محرمانه‌اي است که اين سايت منتشر کرده و شايد اهميت جنگ افغانستان در حال حاضر است که اين‌چنين آن را به يک انفجار رسانه‌اي تبديل کرده است.

اسنادي چون فساد دولتي در کنيا، طراحي بمب اتمي که هيروشيما را نابود کرد و همچنين قواعد نظامي تدوين شده براي زندان گوانتانامو از ديگر اسنادي است که پيش از اين، روي اين سايت قرار گرفته بود. آنچه اما اين اواخر اين سايت را به شهرت بالايي رساند، انتشار ويدئويي تکان‌دهنده از حمله يک بالگرد آمريکايي به 12 شهروند عراقي از جمله دو خبرنگار رويتر بود که نشان داد کشور پايه گذار شبکه‌هاي اطلاع‌رساني، حتي به‌رغم بهره‌گيري از مهم‌ترين ابزارهاي کنترلي تا چه حد در برابر افشاي اطلاعات آسيب‌پذير است.

اطلاعات در سايت ويکي ليکس توسط هزاران کاربر اين سايت به روز مي‌شود. کاربران با استفاده از يک نرم‌افزار که ارسال اطلاعات را رمزگذاري مي‌کند قادر به ارسال مخفيانه (و به ندرت قابل پيگيري) اطلاعات خود به سرورهاي متعدد اين سايت مي‌شوند که دست بر قضا، اصلي‌ترين آنها در کشور سوئد قرار دارد. کشوري که قوانين سفت و سختي براي حفاظت از اطلاعات را دارد. مطالب پس از دريافت توسط تيمي متشکل از خبرنگاران ارشد و داوطلب مطبوعاتي اطلاعات مورد مطالعه و سپس انتشار قرار مي‌گيرد. طبيعتا به دليل ماهيت خام اين اطلاعات، نمي‌توان بلافاصله نتيجه‌گيري مستقيم و تحليل درستي از آنها ارائه داد و از همين رو، گفته مي‌شود ارزيابي همين اطلاعات اخير در مورد جنگ افغانستان و حتي حجم خسارت به بار آمده به ارتش آمريکا نيازمند تعمق و تحليل بيشتر اين اسناد است. ارتش آمريکا چندي پيش اين سايت افشاگر را يکي از دشمنان خود معرفي کرد؛ چراکه به گفته مقامات ارتشي، افشاي اطلاعات در آن باعث آگاهي سرويس‌هاي اطلاعاتي خارجي از عملکرد و تاکتيک‌هاي نظامي اين کشور مي‌شود. تاکنون افشاي چنين اطلاعاتي مشکلات فراواني را هم براي مديران اين سايت به وجود آورده است؛ اما به لطف توسعه و گستردگي جهاني، اين سايت روز به روز بزرگ‌تر شده است.


به هر حال، ويکي ليکس فرزند جهان شبکه‌اي است؛ جهاني که خود بر مبناي اشتراک و آزادي اطلاعات شکل گرفته است و حالا فرزنداني را پرورش داده که در مقابل پدران خود ايستاده‌اند. در چنين جهاني «آزادي اطلاعات» و «محرمانگي» همچون «اطلاعات شخصي» تعريف‌هاي جديدي مي‌يابند.