بازار ديجيتال - بيشتر مدارس در ايران به اينترنت متصل نيستند و آنهايي که متصل‌اند محتواي چنداني براي آموزش به دانش‌آموزان ندارند.
تا همين چند سال پيش که دانش‌آموز بوديم نه اجازه داشتيم با خودمان تلفن‌همراه به مدرسه بياوريم و نه اجازه داشتيم به يک يا دو کامپيوتري که در اتاق‌هاي ويژه‌اي به نام کامپيوتر بود دست بزنيم. اين داستان تا دوران دانشجويي هم ادامه داشت. هميشه فکر مي‌کرديم ديگر به دانشگاه که راه پيدا کنيم حتما مي‌توانيم از کامپيوتر‌هاي دانشگاه و اينترنت رايگان آن براي کارهاي تحقيقاتي خود استفاده کنيم. اما اين اتفاق در اين دوران هم رخ نداد. در واقع کامپيوترها بيشتر دستگاه‌هاي تجملي قلمداد مي‌شدند که تنها در کتابخانه مي‌توانسيتم به آنها دسترسي داشته باشيم که اکثر اوقات هم استفاده از آنها ممکن نبود؛ چرا که مسوول اين کامپيوترها به همراه رمز ورود به دستگاه در اکثرمواقع در دانشگاه حضور نداشتند.
اما حالا گويا داستان فرق کرده است البته نه فرق آنچناني اما گويا چندين مدرسه به صورت آزمايشي اقدام به راه‌اندازي مدارس هوشمند (SMART SCHOOLS) کرده‌اند و حتي وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات هم قول داده است که مهر ماه امسال 20 هزار مدرسه به شبکه ملي اطلاعات وصل مي‌شوند. با تمام تلاش‌هايي که وزارت ارتباطات و وزارت آموزش و پرورش در راه‌اندازي مدارس هوشمند و گسترش استفاده از اينترنت در مدارس کشور انجام داده‌اند، اما گويا اين تلاش‌ها تا کنون به نتيجه مطلوبي نرسيده است.
جديدترين گزارش مجمع جهاني اقتصاد از نظر شاخص دسترسي مدارس به اينترنت، ايران از ميان 142 کشور، رتبه 118 را به خود اختصاص داده است.
در اين ردهبندي کشورهاي ايسلند، سوئد، استوني، فنلاند، هلند، سنگاپور، قطر، دانمارک، سوئيس و کره جنوبي با کسب بالاترين نمره، رده‌‌هاي اول تا دهم را از آن خود کرده‌اند و کشورهاي بوروندي، يمن، آنگولا، چاد و هائيتي در پايين‌ترين رده جدول دسترسي به اينترنت در مدارس قرار گرفته‌اند. همچنين چين پرجمعيت‌‌ترين کشور جهان در اين ردهبندي رتبه 28 را به خود اختصاص داده است.
در منطقه خاورميانه بهترين وضعيت از نظر شاخص دسترسي مدارس به شبکه اينترنت مربوط به کشورهاي قطر، امارات و بحرين است و ايران از نظر اين شاخص در بين کشورهاي خاورميانه، بالاتر از سوريه قراردارد و اين در حالي است که براساس آمار وب سايت Internet World Stats بيش از نيمي از کاربران اينترنت خاورميانه به کشور ايران اختصاص دارند، ولي با اين حال ايران نتوانسته از نظر شاخص پيشرفت در زمينه اتصال مدارس به اينترنت جايگاه مناسبي را به خود اختصاص دهد.
مدارس بي‌اينترنت
تلاش‌هاي مشترک دو وزارتخانه ارتباطات و فناوري اطلاعات و آموزش و پرورش براي اتصال مدارس کشور به شبکه ملي اينترنت از سال 86 آغاز شد که در فاز پايلوت منجر به اتصال 5800 مدرسه به اين شبکه شد. براين اساس مقرر شد در يک بازه زماني 3 تا 5 ساله تمامي مدارس کشور که حدود 150 هزار مدرسه در 100 هزار نقطه است تجهيز و متصل به شبکه ملي اينترنت شوند. ضمن آنکه امکان توسعه کيفيت آموزش تحصيلي در مدارس کشور اقتصادپذير نيز باشد و در قالب اجراي پروژه‌ها و مناسبت‌هاي ملي و انجام طرح‌هاي آمارگيري نيز به‌صورت الکترونيکي از بستر ايجاد شده استفاده شود.
در آن زمان تدوين طرح جامع اتصالات وزارت آموزش و پرورش، برقراري ارتباط 20 هزار نقطه به شبکه ملي اينترنت در فاز نخست، ايجاد ايميل رايگان براي جامعه دانش‌آموزي کشور، تجهيز 500 آزمايشگاه فناوري اطلاعات در مدارس و توليد محتواي الکترونيکي 50 عنوان درسي دردستور کار وزارت ارتباطات قرار گرفت. در آن زمان مدير کل برنامه‌ريزي و کنترل برنامههاي شرکت فناوري اطلاعات گفته بود که ارائه سرويس‌هاي نرم‌افزارهاي آموزشي و مالتي‌مديا و توليد محتواي الکترونيکي بسته‌هاي آموزشي براي پاسخگويي به نيازهاي دانش‌آموزان در زمره سرويس‌هاي تکليفي مصوبه هيات دولت است که در اين راستا 50 عنوان درسي با پيشنهاد سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي از مقاطع تحصيلي مختلف انتخاب و توليد آن در دست تهيه است. شهريورماه سال گذشته نيز بار ديگر وزراي ارتباطات و آموزش‌و‌پرورش در نشست مشترکي ابعاد مختلف طرح اتصال مدارس به شبکه ملي اينترنت را مورد بررسي قرار دادند و پيش‌بيني کردند که تا پايان سال تحصيلي 90، اتصال 70 هزار مرکز آموزشي به شبکه ملي اينترنت علمياتي شود. سعيد مهديون، مديرعامل سازمان فناوري اطلاعات ايران، که متولي اتصال مدارس به شبکه ملي اينترنت است در گفت‌وگو با خبرگزاري مهر از پيشرفت مناسب طرح اتصال مدارس به شبکه ملي خبر داده و تاکيد کرده که لزوما نيازي به اتصال مدارس به شبکه اينترنت جهاني به صورت مستقيم وجود ندارد و شبکه ملي اينترنت تمامي نيازهاي مدارس به اينترنت را تامين خواهد کرد.
وي با بيان اينکه وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات برنامه‌اي براي اتصال مدارس به شبکه اينترنت جهاني ندارد، ادامه داد: هم اکنون طرح اتصال مدارس به شبکه ملي اطلاعات يا همان اينترانت ملي در دست انجام است که اين شبکه مي‌تواند تمامي نيازها را پاسخ دهد.
وي با اشاره به برنامههاي وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات براي اتصال مدارس به شبکه ملي اطلاعات تاکيد کرد که اين برنامه طبق زمان‌بندي پيش مي‌رود و قرار است در هر فاز 20 هزار مدرسه کشور تحت پوشش اين شبکه قرار گيرند.
وي با بيان اينکه اين شبکه براي پاسخگويي به نياز کادر آموزشي و محصلان در مدارس در نظر گرفته شده است، گفت: با اتصال مدارس به شبکه ملي، امکان ارائه دروس الکترونيکي و ايجاد مدارس هوشمند فراهم شده و برنامه‌هايي که از سوي وزارت آموزش و پرورش تدوين مي‌شود در اين شبکه کاربردي خواهد شد.
مدرسه هوشمند کجاست؟
اما به غير از طرح اتصال مدارس به شبکه ملي اينترنت که تا کنون به نتيجه دلخواه نرسيده است، تشکيل مدارس هوشمند هم در‌هاله‌اي از ابهام قرار دارد. براساس گزارش‌هاي منتشر شده طبق مصوبات شوراي ICT وزارت متبوع در سال تحصيلي1383-84، طرح پايلوت مدارس هوشمند را به سازمان آموزش و پرورش شهر تهران واگذار کرد.
پس از طرح موضوع در شوراي راهبري فناوري اطلاعات و ارتباطات، تعداد 4 دبيرستان در 4 منطقه تهران انتخاب و از سال تحصيلي بعد اجراي آزمايشي طرح در اين مدارس آغاز شد. براي اجراي طرح، وضعيت موجود مدارس از لحاظ تجهيزات و وضعيت نيروي انساني مورد بررسي قرار گرفت. مديران مدارس فوق ضمن شركت در جلسات متعدد كارشناسي در جريان کارها قرارگرفتند. تجهيز و ايجاد شبكه واحدهاي داخلي و نحوه توليد محتواي الكترونيك، آموزش معلمان (زبان انگليسي و مهارت‌هاي ICDL) نيز به انجام رسيد.
جهت بررسي چگونگي عملکرد طرح مدارس هوشمند بارها با مسوولان سازمان فناوري اطلاعات و مديريت اين مدارس تماس گرفتيم، ولي موفق به صحبت با هيچ کدام از اين مسوولان نشديم. گفته مي‌شود مدارسي که به صورت آزمايشي اقدام به راه‌اندازي مدارس هوشمند کرده‌اند عبارتند از: دبيرستان آبسال منطقه 4 www.aabsalschool.com، دبيرستان دکتر مصاحب منطقه 5 www.mosahebhighschool.com و دبيرستان نداي آزادي منطقه 7 www.nedaye-azadi.sch.ir .
از بين اين چند سايت تنها آدرس اينترنتي يکي از مدرسه‌ها باز مي‌شود که آن‌قدر طراحي آن پيچيده است که نمي‌توان چندان اطلاعات دقيقي در مورد روش تدريس از طريق مدارس هوشمند به دست آورد. با تمام اينها، هرچند توسعه مدارس هوشمند درسال‌هاي اخير دردستور كار مسوولان قرار گرفته، ولي مشكلاتي وجود دارد كه مانع توسعه همه جانبه در اين زمينه مي‌شود.
بستر‌هاي قانوني مورد نياز دراين مدارس با مدارس سنتي متفاوت است.
بنابراين نبود مقررات در اين زمينه باعث ايجاد مشكلات متعدد در مدرسه هوشمند شده است. همچنين باورهاي فرهنگي جامعه به ويژه اولياي دانش‌آموزان نيز يكي از موانع بزرگ در مسير طرح مدارس هوشمند است. علاوه بر اين مشکلات يکي از پيش‌زمينه‌هاي اصلي در تشکيل مدارس هوشمند در کشور يعني اينترنت با موانع زيادي همراه است. متاسفانه به‌رغم پيشرفت قابل توجه اينترنت در دنيا، هنوز شبكه‌هاي ارتباطي كشور توسعه لازم را نيافته و برقراري تعاملات اينترنتي مخابراتي چندان آسان نيست.