دنياي اقتصاد - هميشه زماني که صحبت از ترافيک و حمل و نقل شهري به ميان مي‌آيد، تصوير نمايشگرهاي چراغ‌هاي راهنماي و رانندگي و افسران ايستاده در تقاطع‌ها در ذهن مخاطبان نقش مي‌بندد اما ...

اين در حالي است که اين روزها کنترل حمل و نقل در سطح کلان شهرها و به صورت کلي کنترل ترافيک، ابزارها و معاني ديگري پيدا کرده اند. استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات اين روزها نقش بسزايي در کنترل ترافيک شهري دارد به طوري که حوزه حمل و نقل کلان شهري همچون تهران چند سالي است که به‌کارگيري از فناوري‌هاي نوين را در دستور کار خود قرار داده است. البته در اين بين حضور مديراني آشنا با فناوري‌هاي نوين در بخش کنترل هوشمند حمل و نقل نيز بي تاثير نيست.
سيد جعفر تشکري هاشمي، از جمله مديران آشنا به فناوري اطلاعات است. در حالي که به گفته خودش هيچ تخصصي در زمينه آي‌تي ندارد اما علاقه او به اين رشته باعث شده تا اطلاعات بسيار به روزي در اين بخش داشته باشد. او که معاونت حمل‌و‌نقل و ترافيک شهرداري تهران را عهده دار است بر لزوم به‌کارگيري فناوري‌هاي نوين تاکيد داشته و همواره مي‌کوشد تا با اخذ بودجه‌هاي لازم، کنترل هوشمند ترافيک تهران را به فناوري‌هاي جديدتري مجهز کند. اولين گفت و گوي ما با او که با تاخير نيم ساعته ما نيز روبه‌رو بود مربوط به يک سال و هشت ماه پيش بود. بي‌نظم بودن نمايشگر‌هاي چراغ‌هاي راهنمايي و رانندگي در آن زمان را به عنوان علت تاخير نيم ساعته مطرح کرديم، اما اين بار زماني که وارد اتاقش شديم اول به ال سي دي 48 اينچي روبه‌رو‌يش که تصاوير خيابان رسالت را به شکل زنده پخش مي‌کرد اشاره کرد و با خنده گفت: وقتي که رسالت به اين شکل خلوت باشد، صددرصد ساير خيابان‌ها نيز ترافيک رواني را شاهد هستند در نتيجه تاخير پنج دقيقه‌اي خود را گردن ما نگذاريد. با او در مورد استفاده از فناوري‌هاي نوين در حمل و نقل شهري گفت‌وگويي انجام داديم که در ادامه مي‌خوانيد.

***
يک سال و هشت ماه پيش در مورد کنترل هوشمند و تجهيزات به کار گرفته شده در آن زمان صحبت کرديم. آيا فناوري جديدي در بخش کنترل ترافيک اضافه شده يا همچنان از همان فناوري‌هاي گذشته استفاده مي‌کنيم؟ در انتظار تامين يک بودجه 4ميلياردي بوديد، آيا تامين شد؟

بودجه مورد نظر ما بسيار بيشتر از 4ميليارد تامين شد. ما براي امسال يک بودجه 4 و نيم ميلياردي را تنها براي کنترل مکانيزه محدوده طرح ترافيک گذاشته‌ايم. طي يک سال و نيم گذشته کارهاي بسيار خوبي انجام شده است. آي تي به تنهايي ابزاري است براي بهتر انجام شدن کارها در هر حوزه اي. خيلي از جاها ممکن است نمود ظاهري نداشته باشد اما در يک بستر مناسب به خوبي مي‌تواند بهره‌وري‌ها را افزايش دهد و در تحقق هدف‌هايي که پيش‌بيني شده، مثمرثمر واقع شود.
يکي از مهم‌ترين کارهايي که ما براي توسعه فناوري اطلاعات در مجموعه خود نياز داشتيم، ايجاد بستر اين فناوري در مجموعه ما بوده که عمده‌اش مساله شبکه ارتباطي و فيبر نوري‌اي بود که ما را بايد به تمام نقاط شهر وصل مي‌کرد. اگر ما اين بستر را نداشتيم خيلي از کارهاي ما غير قابل انجام بود. اين شبکه طي يک سال و نيم گذشته بيش از سه برابر افزايش داشته و قرار است تا پايان سال به 500 کيلومتر افزايش يابد.
با توجه به اينکه مرکز کنترل ترافيک در حقيقت يک مغز متفکر در بخش تجزيه و تحليل مسائل ترافيکي است، دومين کاري که ما انجام داديم ايجاد تغيير و تحولات اساسي در اين مرکز است. يکي از تغييرات، راه‌اندازي يک WallMap بسيار خوب و مدرن بود که قابليت پشتيباني از هزار دوربين نظارت تصويري را در سطح شهر تهران داراست.
دوربين‌هاي کنترل ترافيک سطح شهر همه ديجيتالي شدند. قبلا دوربين‌هاي ما تمام آنالوگ بودند که اين تغيير از آنالوگ به ديجيتال بسياري از کارکردهاي ما را در اين بخش افزايش داد.

قرار بود به 130 دوربين موجود 200 دوربين اضافه شود، آيا اين آمار محقق شد؟
در حال حاضر نزديک به 300 دوربين فعال در سطح شهر داريم که در نظر داريم اين آمار را تا پايان سال به 500 دوربين برسانيم. شبکه فيبر نوري را هم مي‌خواهيم به حدود 500کيلومتر افزايش دهيم البته اين دو عدد 500 هيچ ربطي به هم ندارند. هم اکنون در حدود 350کيلومتر فيبر داريم. البته قول‌هايي هم داريم براي افزايش بيش از اين که اگر شرايط مساعد باشد مي‌توانيم به آن دست يابيم.
نرم‌افزار ثبت وقايع را به روز کرديم به شکلي که بتوانيم نرم افزاري متناسب با نيازهايمان داشته باشيم. توانستيم نرم‌افزار I-map را که در واقع يک نقشه هوشمند براي شهر تهران است، تهيه کنيم که به وسيله آن مي‌توانيم ديتاها و ابزارهاي خود را روي اين نقشه گذاشته و بر اساس وضعيت تراکمي و ديتاهاي به دست آماده کنترل دقيق‌تري روي معابر و تقاطع‌هاي هوشمند داشته باشيم.

نرم‌افزار خارجي است؟
بله، ولي بومي و متناسب با نيازهاي ما تنظيم شده است. تقاطع‌هاي هوشمند ما که تا پيش از اين 240تقاطع بوده است هم اکنون به 340 تقاطع رسيده است که تا پايان سال به 440 تقاطع هوشمند خواهد رسيد. بحث مديريت بزرگراهي که در گذشته براي آن برنامه‌اي نداشتيم را به حجم فعاليت‌هاي خود اضافه کرديم. امسال برخي از بزرگراه‌هاي ما به کليه ابزارهاي هوشمند مديريت بزرگراهي مجهز مي‌شوند.

کدام بزرگراه‌ها و چه ابزارهايي؟
دو بزرگراه مدرس و رسالت. تابلوهاي اطلاع رساني ديجيتالي، شمارشگرهاي خودروها، دوربين‌هاي نظارتي و دوربين‌هاي ثبت تخلف که ما مي‌خواهيم در بزرگراه نصب کنيم و به طور کلي بسته‌اي از ابزارها که ما بتوانيم آن بزرگراه را به صورت هوشمند و بدون عوامل انساني کنترل کنيم. در اين روش ديتاها در سيستم جمع آوري و تجزيه و تحليل مي‌شوند و سپس با توجه به اطلاعات به دست آمده کنترل صورت مي‌گيرد. ما براي اولين بار مي‌خواهيم يک بزرگراه را به طور کامل به تمام ابزارها مجهز کنيم و اگر نتايج طرح اطمينان بخش بود، اين کار به ساير بزرگراه‌ها گسترش خواهد يافت. در حال حاضر تابلوهاي ديجيتالي در برخي از بزرگراه‌ها به کار گرفته شده است. البته اين تابلوها هم‌اکنون تنها نام خيابان را نشان مي‌دهد اما در آينده اطلاعات مسير را هم براي رانندگان نشان خواهد داد.
دوربين‌هاي ثبت تخلفات در بزرگراه نيايش راه اندازي شده است به طوري که اين بزرگراه هم اکنون به شکل کامل تحت پوشش اين دوربين‌ها قرار گرفته است.

قرار بود براي ساخت اين دوربين‌ها از توان مراکز و دانشگاه‌هاي داخلي هم استفاده شود، آيا اين کار انجام شد؟
بله. جالب است بدانيد همان‌طور که سال گذشته وعده داده بوديم اين فناوري را به شکل کامل بومي‌سازي کرديم. دوربين‌هاي داخلي ساخته و آزمايش شد و نتايج مثبتي را هم به دنبال داشت و باعث شد اين تکنولوژي که در کشور وجود نداشت، هم اکنون به شکل کامل در کشور ساخته شود. اين فناوري نه تنها قابل رقابت با نمونه‌هاي خارجي است بلکه به دليل آنکه بومي سازي شده است قابليت‌هاي بيشتري هم از نمونه‌هاي خارجي دارد. به احتمال زياد تا پايان سال نصب اين دوربين‌ها در يک بزرگراه ديگر هم در اولويت کاري ما قرار خواهد گرفت که فکر مي‌کنم بزرگراه بعدي ما بزرگراه همت باشد.

بپردازيم به کنترل مکانيزه منطقه طرح ترافيک. يکي از اولويت‌هاي کاري شما که در گذشته هم به آن اشاره داشتيد، کنترل هوشمند منطقه طرح ترافيک بود، اين طرح در چه مرحله‌اي قرار دارد؟
براي کنترل مکانيزه محدوده طرح ترافيک فعاليت‌هاي زيادي انجام و سيستم‌هاي مختلفي نيز مورد بررسي قرار گرفت. سيستم‌هاي RFID وImage processing را بررسي کرديم و انواع راهکارهايي را که مي‌توانست براي کنترل محدوده طرح ترافيک موثر واقع شود را آزمايش کرده و در نهايت در بين همه آنها سيستم Image processing را نهايي کرديم.
اين سيستم بسيار نتايج رضايت بخشي داشت. در دو نقطه اين سيستم را به شکل آزمايشي نصب کرديم و ديتاهايي که از اين دو نقطه دريافت کرديم با ديتاهايي که از طريق پليس دريافت مي‌کرديم، نشان مي‌داد که اين سيستم به خوبي کار خود را انجام مي‌دهد. اصول کار سيستم به اين شکل است که از کليه خودروهاي عبوري با همان وضعيت فاصله اي که معمولا هم در ايران رعايت نمي‌شود عکس گرفته مي‌شود. پلاک اين خودروها در تصوير به کمک نرم‌افزار شناسايي شده و به ديتا تبديل مي‌شود. اين ديتاها با بانک اطلاعاتي مربوط به پلاک‌هاي مجاز ورود به محدوده طرح ترافيک مقايسه مي‌شوند. دو وضعيت وجود دارد؛ يا مجاز است يا غير مجاز. در صورتي که غير مجاز باشد عکس خودرو ذخيره مي‌ماند و يک رکورد اطلاعاتي براي راهنمايي و رانندگي ارسال مي‌شود که در پرونده اجرائيات آن شماره ثبت مي‌شود و اين تصوير هم براي متقاضي ارسال مي‌شود. انتظار داريم که از اوايل سال آينده اين سيستم به شکل کامل در تمام منطقه طرح ترافيک راه‌اندازي و اجرايي شود.

در اکثر اين سيستم‌ها که در کشورهاي ديگر هم به کار گرفته مي‌شود اگر تخلفي شود عکس تخلف سريع با ام ام اس براي فرد متخلف ارسال خواهد شد. آيا در سيستمي که ما به کار گرفته‌ايم اين مسائل ديده شده و يا برنامه‌اي براي آينده وجود دارد؟
بله اين قابليت هم وجود دارد. البته ما هم اکنون ام ام اس نداريم اما مي‌توان به سادگي از طريق اس ام اس وقوع تخلف را براي راننده خودرو و در حقيقت شماره تلفن همراهي که در بانک اطلاعات پلاک خودرو وجود دارد ارسال کرد. ولي طبيعتا چون اين کار در حوزه وظايف پليس قرار مي‌گيرد اگر اين دوستان تمايل به انجام اين کار داشته باشند، حتما اين قابليت وجود دارد.

در مورد بليت الکترونيکي صحبت کرده بوديم و فکر مي‌کنم که بخشي از آن در خطوط BRT در حال اجراست، در اين مورد توضيح دهيد.
همزمان با اجراي خط يک BRT موضوع بليت الکترونيکي را عملياتي کرديم. اين موضوع به شکل کامل بررسي شده و هر چند که ما در حال حاضر کار کوچک و در حقيقت پايلوتي را در خط يک راه اندازي کرديم اما اين کار به مفهوم اين است که ما به صددرصد آن چيزي که در نظر داشتيم رسيديم. امروز ما نرم افزارها و سخت افزارهايي را به کار گرفته ايم که به واسطه آنها توانسته ايم يک بليت يکپارچه با مترو را ايجاد کنيم. اين بدان معناست که امروز مردم مي‌توانند از همان بليت مترو در ايستگاه‌هاي اتوبوس نيز استفاده کنند.

امکان شارژ الکترونيکي هم فراهم شده است؟
بله بليت‌ها يا کارت‌ها قابليت شارژ دارند. در حال حاضر بليت‌هاي مترو در داخل ايستگاه‌هاي مترو شارژ مي‌شوند و براي اتوبوسراني هم مراکزي را براي شارژ پيش‌بيني کرده‌ايم. طبيعتا بانک‌ها از طريق ATM مي‌توانند در آينده اين مهم را انجام دهند که هم متقاضيان راحت باشند و هم يک مبادله خوب مالي و اقتصادي در اين کار صورت گيرد. اين کار در حال حاضر مراحل نهايي در بخش اجرايي را مي‌گذراند و تجهيز کل شبکه اتوبوس راني در دستور کار ما قرار دارد.

توسعه اين کار با توجه به توسعه خطوط BRT خواهد بود يا خطوط عادي و سنتي را هم شامل خواهد شد؟
خطوط عادي و سنتي را هم در دستور کار داريم. اما در خطوط BRT پزها در داخل ايستگاه‌ها نصب خواهند شد اما در خطوط عادي و سنتي در داخل اتوبوس‌ها.

تجهيز اتوبوس‌ها به GPS انجام شد؟
بله. اتوبوس‌هاي خط BRT به GPS مجهز شدند. در حقيقت ما پايلوت خود را در BRT قرار داديم اما اين مدل را عينا براي ساير خطوط هم در نظر گرفتيم. در مترو راهبر قطار قبل از آنکه به هر ايستگاهي برسد دکمه اي مي‌زند و ايستگاه را اعلام مي‌کند. البته در دنيا همين روش متداول است. حتي در اتوبوس‌هاي جديدي که ما خريداري کرديم اين امکان به عنوان پيش فرض قرار گرفته است. ولي ما به عنوان يک تجربه با استفاده از GPS اين امکان را براي اتوبوس‌ها فراهم آورده‌ايم و با خطاي کم توانسته‌ايم اطلاعات لازم را دراختيار مسافر بگذاريم.

در بخش پارکينگ‌هاي هوشمند و نيز پارکومترهاي ديجيتالي نيز فعاليت‌هاي قابل توجهي انجام شده است اما به نظر مي‌رسد که استقبال از اين موارد بسيار کم باشد، چرا؟
درست است. ايجاد پارکينگ‌هاي هوشمند به دليل آنکه مردم از آنها استفاده نمي‌کنند به يک کار فانتزي تبديل شده است. فکر مي‌کنم قبل از هوشمند‌سازي بايد فرهنگ‌سازي کنيم. به‌رغم آنکه با هزينه‌هاي زيادي از اين پارکينگ‌ها بهره برداري صورت گرفته است و همچنين به‌رغم آنکه هزينه استفاده از اين پارکينگ‌ها در مقابل جريمه‌ها و خسارت‌هاي احتمالي پارک در کنار خيابان‌ها بسيار پايين‌تر است اما متاسفانه مردم از آنها استفاده نمي‌کنند.
همچنين در همين بخش تعداد قابل ملاحظه اي از پارکومترهاي ديجيتالي در خيلي از معابر شهر نصب شده است. وقتي ما در مورد عدم فرهنگ استفاده صحبت مي‌کرديم، خيلي‌ها فکر مي‌کردند ما براي فرار از مسووليت‌ها مشکلات را به مسائل فرهنگي ربط مي‌دهيم. واقعيت اين است که چه در دستگاه‌هاي پارکومترهاي هوشمند و چه در پارکينگ‌ها اگر ظرفيت‌هاي فرهنگي به شکل مناسب ايجاد نشده باشد، نمي‌توانيم بهره‌برداري لازم را از آنها داشته باشيم و در حقيقت سرمايه خود را دور ريخته‌ايم. به همين دليل هم براي اينکه متهم به عدم استفاده از تکنولوژي نشويم و هم براي ايجاد يک محيط پايلوت براي تجربه مردم در يک حد قابل قبولي سرمايه‌گذاري کرديم و بخشي از معابر را به اين تکنولوژي مجهز کرديم.
شما مي‌دانيد تکنولوژي که امروز وجود دارد، دوسال ديگر کاملا عوض شده و فناوري جديدي جاي آن را خواهد گرفت و اين خطاي بزرگي خواهد بود که ما تمام بودجه خود را در محيطي بريزيم که احتمال حداکثر برداشت در آن وجود نداشته باشد. به همين دليل ما دستگاه‌هاي Pay and display را در بخشي از معابر شهر به کار گرفتيم. اما بخشي از بودجه را هم براي فرهنگ‌سازي مردم به کار گرفته‌ايم. شما حتما ديده‌ايد که روي اين دستگاه‌ها ما تابلوهايي را باعنوان خودپرداز پارک نصب کرده‌ايم تا مردم به استفاده از اين دستگاه‌ها عادت کنند.
سعي کرديم که با قرار دادن اطلاعات و برخي از تصاوير دوربين‌ها روي سايت بخشي از اطلاعات لازم را براي مردم فراهم آوريم. البته از جمله کارهاي ديگري که در همين بخش انجام شده است، مي‌توان به استفاده شهرداري‌هاي مناطق از دوربين‌هاي کنترل ترافيک در همان منطقه اشاره کرد. همچنين در نظر داريم در آينده اطلاعات به روزتري از وضعيت ترافيکي شهر را از طريق سايت اينترنتي و نيز تلفن همراه براي مخاطبان فراهم آوريم.

از وقتي که در اختيار ما قرار داديد، سپاسگزاريم.