بزرگراه فناورى - از زمان متداول شدن استفاده از نوار کاست و ضبط صوت در دنيا انديشه ساخت ضبط صوت‌هاى کوچک قابل حمل هم در ذهن گردانندگان شرکت‌هاى بزرگ صنعتى شکل گرفت. اما سونى اولين شرکتى بود که در سال 1979 «واکمن» را روانه بازار کرد. «واکمن»ها به سرعت جاى خود را در بازار باز کردند و سودى چند ميليارد دلارى براى سازندگان خود به ارمغان آوردند.
لذت گوش کردن به موسيقى در هر زمان و مکان چيزى نبود که مردم و به‌خصوص نسل جوان از آن صرف‌نظر کنند. واکمن‌ها به‌تدريج مدرن‌تر و کوچک‌تر شدند و امکانات مختلفى براى ضبط صدا و راديو هم به آن‌ها اضافه شد.

اما سلطه واکمن‌هاى سنتى از اواخر دهه 1990 به پايان رسيد.

جايگزين شدن استاندارد ديجيتال به جاى استاندارد آنالوگ و ظهور رايانه‌ها و وسايل الکترونيک مدرن باعث شد تا نوارهاى کاست و سيستم‌هاى پخش آن‌ها کم‌کم به خاطره مبدل شوند.

اولين دستگاه پخش صوت ديجيتال غيرمکانيکى در جهان توسط شرکت SeaHan Information Systems در سال 1997 توليد شد و پس از آن MP Man ساخته شد.

الف) Mp Man: استفاده از واکمن‌هاى ديجيتال يا همان mp3 Playerها با اختراع اين فرمت براى ذخيره‌سازى موسيقى در اواخر دهه 90 بسيار متداول شد.

شايد يکى از مشهورترين mp3 Playerهاى نسل اول، MP Man باشد که در سال 1998 عرضه شد. اين دستگاه که اولين mp3 Player جهان نيز بود 250 دلار قيمت داشت و حافظه آن تنها 32 مگابايت بود. با اين حساب اين دستگاه حداکثر مى‌توانست هشت قطعه موسيقى چهار دقيقه‌اى را در خود جاى دهد. البته آن‌هايى که از ظرفيت اين دستگاه ناراضى بودند مى‌توانستند با پرداخت 77 دلار حافظه دستگاه را به 64 مگابايت ارتقا دهند.

ب) Diamond Rio PMP 300: اين دستگاه از موفقيت تجارى مناسبى برخوردار بود و باعث شد زمينه براى سرمايه‌گذارى و ساخت محصولات اين چنينى هموار شود. Rio PMP 300 تنها چند ماه پس از عرضه MP Man به بازار آمد و مانند سلفش تنها 32 مگابايت حافظه داشت. فروش فوق‌العاده اين دستگاه در ايام کريسمس سال 98 هنوز از خاطره‌ها نرفته است.

همان‌طور که گفتيم موفقيت اين دستگاه دست‌اندرکاران صنعت موسيقى ديجيتال را به اين نتيجه رساند که اين صنعت، صنعتى آينده‌دار است.

جالب آنکه دست‌اندرکاران صنعت موسيقى در آمريکا که اتحاديه‌اى موسوم به RIAA را در اختيار دارند و هرچند روز يک‌بار فرد يا افرادى را به‌خاطر به اشتراک‌گذارى غيرقانونى موسيقى تحت تعقيب قرار مى‌دهند شرکت سازنده اين mp3 Player به نام Diamond را تحت تعقيب قرار دادند، زيرا معتقد بودند شرکت مذکور با ساخت دستگاه جديدش به نقض کپى‌رايت قطعات موسيقى کمک کرده است. خوشبختانه اين شکايت به جايى نرسيد و RIAA در دادگاه باخت.

ج) Sensory Science Rave MP2100: اين mp3 Player که در تابستان سال 1999 روانه بازار شد، اولين دستگاه از اين نوع بود که حافظه آن از همان ابتدا 64 مگابايت بود و لذا شانزده قطعه موسيقى چهار دقيقه‌اى را در خود جاى مى‌داد. حافظه اين دستگاه به‌راحتى قابل ارتقا به 96 مگابايت بود. Rave MP همچنين مجهز به ميکروفن براى ضبط صدا هم بود. قابليتى که در آن زمان بسيار چشمگير به‌حساب مى‌آمد.

د) I- Jam IJ 100: طول اين mp3 Player تنها حدود هفت سانتى‌متر و ضخامت آن کمتر از 5/1 سانتى‌متر بود. I- Jam با وزن ناچيزش (کمتر از 100 گرم) به سرعت جاى خود را در ميان علاقه‌مندان به mp3 Playerها باز کرد.

راديوى FM از ديگر امکانات اين دستگاه بود. I-Jam براى اولين بار در پنج رنگ مختلف عرضه شد تا خريداران حق انتخاب بيشترى داشته باشند. متاسفانه شرکت سازنده اين محصول به‌علت مشکلات مالى در سال 2002 تعطيل شد، وگرنه انتظار ساخت محصولات بديع‌ترى از آن مى‌رفت.

هـ ) Creative Labs Nomad: اين دستگاه mp3 Player قابل‌ حمل 32 مگابايت ظرفيت دارد و در ژوئن سال 1999 به قيمت 429 دلار عرضه شد. اين محصول هم مجهز به امکانات ضبط صدا و راديوى FM بود.

و) Juke Box PJB-100: تا پاييز سال 1999 تمامى دستگاه‌هاى mp3 Player عرضه شده 32 يا 64 مگابايت حافظه داشتند و حداکثر مى‌توانستند هفت تا بيست قطعه موسيقى را در حافظه‌شان جاى دهند. اين مهم‌ترين مشکل دستگاه‌هاى اين چنينى بود.

اما شرکتى به نام Remote Solutions از ايده‌اى هوشمندانه براى حل اين مشکل استفاده کرد. اين شرکت به‌جاى حافظه‌هاى فلاش که ظرفيت پايينى داشتند از هارددرايوهاى لپ‌تاپ به‌عنوان حافظه استفاده و با اين کار Jukebox را طراحى کرد که 8/4 کيگابايت حافظه داشت و مى‌توانست حدود 1200 قطعه موسيقى را در خود جاى دهد. قيمت اين محصول 799 دلار بود.

PJB-100 اگرچه بزرگ و سنگين بود، اما نوع طراحى و حافظه بالاى آن موجب شده که مردم از آن استقبال کنند. طى سال‌هاى بعد مدل‌هاى متنوعى از Jukebox با حافظه‌هاى بيشتر عرضه شد. اين mp3 Player به نوعى پدربزرگ ipod اپل هم به‌حساب مى‌آيد.

اما با گذشت اين دوره اوليه در سال 2000 شرکت iRiver اولين وسيله صوتى ديجيتال خود را عرضه کرد.

سال 2001 نيز نقطهعطفى در اين زمينه بود. شرکت اپل و مغز متفکر آن استيو جابز، iPod و نرم‌افزار iTunes را عرضه کردند. با عرضه iTunes براى اولين بار بارگذارى قانونى موسيقى ممکن شد. اين دو محصول به گسترش بازار موسيقى و افزايش تعداد علاقه‌مندان به اين مقوله کمک فراوانى کردند. از آن زمان به بعد ده‌ها دستگاه Mp3 Player عرضه شد و سازندگان بسيارى از آن‌ها هم مدعى شدند که iPod را به زمين خواهند کوبيد اما طى پنج سال اخير iPod کماکان قدرت خود را حفظ کرده است.

در سال 2004، مايکروسافت فناورى جديدى موسوم به DRM (Digital Rights Management) را اختراع کرد. اين فناورى به کاربران امکان مى‌داد تا قطعه موسيقى مورد علاقه خود را از سرويس‌هاى به‌اشتراک‌گذارى قانونى موسيقى مانند Napster، Rhapsody و Yahoo Music Unlimited کرايه کنند و سپس آن‌ها را به دستگاه‌هاى mp3 player سازگار منتقل کنند.

در سال 2006، شرکت MSI اولين دستگاه ديجيتال پخش موسيقى که با انرژى خورشيدى کار مى‌کند را طراحى و عرضه کرد.

اين محصول اولين بار در نمايشگاه سبيت آلمان به نمايش درآمد.

انواع Playerهاى موسيقى

هم‌اکنون سه نوع دستگاه ديجيتال پخش موسيقى در جهان وجود دارد.

الف) MP3 CD Player: اين دستگاه‌ها توانايى پخش CD را دارند و اغلب هم براى گوش دادن به محتويات CDهاى صوتى و هم براى شنيدن CDهاى حاوى MP3 يا ديگر فايل‌هاى صوتى ديجيتال به‌کار گرفته مى‌شوند.

ب) Playerهاى فلاش: در اين نوع دستگاه‌ها، فايل‌هاى صوتى ديجيتال روى انواع کارت‌هاى حافظه ذخيره مى‌شوند. به‌علت محدوديت‌هاى فنى، ظرفيت اين Playerها معمولا پايين بوده و از 128 مگابايت تا شش گيگابايت در نوسان است. مهم‌ترين مزيت اين Playerها آن است که مى‌توان به‌ سادگى به ظرفيت‌شان افزود و مانند Playerهاى مجهز به هارددرايو محدوديت ندارند. Playerهاى ياد شده معمولا با Key Driveهاى USB هم سازگار هستند. انتظار مى‌رود ظرف چند سال آينده ظرفيت Playerهاى فلاش از ظرفيت Playerهاى مجهز به هارد درايو بيشتر شود.

ج) Hard-Drive Players يا Jukeboxهاى ديجيتال: اين وسايل توانايى خواندن فايل‌هاى صوتى ديجيتال از روى هارددرايو را دارند. اين Playerها از ظرفيت بيشترى برخوردارند که از 5/1 تا 100 گيگابايت در نوسان است. با اين حساب مجموعه‌هاى فراوانى از mp3هاى مختلف را مى‌توان روى آن‌ها ذخيره کرد. با توجه به ظرفيت و حجم فيزيکى، توانايى پخش تصوير و فايل‌هاى ويدئويى در اين نوع Playerها به يک استاندارد متداول مبدل شده است. دستگاه iPod شرکت اپل و Zen شرکت Creative نمونه‌هايى از Jukeboxهاى محبوب ديجيتال به‌حساب مى‌آيند.

برندهاى معروف

برخى برندهاى شناخته شده mp3 Playerها به‌شرح زير هستند:

الف) iPod ساخت شرکت اپل

ب) NOMAD، Zen، line و MU V ساخت شرکت Creative

ج) Walkman ساخت سونى

د) PSP ساخت سونى

هـ ) ilo ساخت Go Video

و) iAudio ساخت Cowon

ز) DIVA ساخت Daisy Multimedia

ح) Digital Jukebox ساخت Dell

ط) Archos