دنياي اقتصاد - داستان تحريم‌هاي اينترنتي کاربران ايراني هر روز ابعاد تازه‌تري به خود مي‌گيرد. تحريم‌هايي که از چند سال گذشته و با اعمال محدوديت‌هايي از سوي برخي از سايت‌ها و شرکت‌هاي آمريکايي آغاز و با اعمال محدوديت‌هايي از طرف گوگل به اوج خود رسيد، اين بار پس از اقدامي که چند ماه پيش از طرف ياهو انجام شده بود به نوکياي فنلاندي نيز سرايت کرده است.

شروع داستان
تحريمي که گوگل عليه کاربران ايراني به اجرا گذاشت و اجازه دريافت برخي از نرم افزارهايش را از آي‌پي‌هاي با مقصد ايران سلب کرده، نخستين مورد از محدوديت‌هاي اعمال شده عليه کاربران ايراني نبود. پيش از آن بسياري از سايت‌هاي ايراني که در صدر آنها، خبرگزاري‌ها و برخي از سايت‌هاي دولتي قرار داشتند با عدم ارايه‌هاست از سوي برخي از شرکت‌هاي آمريکايي و کانادايي روبرو شدند. به طوري که پس از اعمال محدوديت‌هايي از اين دست طرح ديتاسنترهاي داخلي مطرح شد. طرحي که همچنان افقي مبهم پيش روي خود دارد. اما داستان تحريم‌ها فقط به محدوديت‌هايي از اين دست ختم نشد. عدم اجازه براي خريد و فروش از سايت‌هاي معتبر اينترنتي، مجاز نبودن به ديدن يک سايت و عضويت در آن، عدم اجاز دانلود و يا آپلود، همه و همه از اجزاي سازنده عنوان تحريم اينترنتي کاربران ايراني است.
اما مهمترين نکته‌اي که در اين بين وجود دارد عدم توجه و همچنين عدم اعتراض نهادهاي دولتي به اقداماتي از اين دست است. طي سال‌هاي اخير محدوديت‌ها عليه کاربران ايراني به ‌شکل گسترده‌اي در حال رشد است و افسوس آنکه همواره چنين موضوعي از نگاه دولت به دور مانده است.
اين درحالي است که در اجلاس جامعه اطلاعاتي که در ژنو برگزار شده بود، همه کشورها هم‌قسم شده بودند از آزادي اطلاع‌رساني در جامعه اطلاعاتي حمايت کرده و از تبعيض و محدوديت در اين عرصه خودداري کنند.
اينک اما کاربران ايراني در مقابل موجي از تحريم‌هاي اينترنتي قرار گرفته‌اند که به شکلي توهين‌آميز و چندجانبه رو به گسترش است. در مقابل اين موج اما مسوولان کشوري چندان فعالانه برخورد نکرده‌اند. به‌ندرت محدوديت‌هاي اعمال شده عليه کاربران ايراني وجه تبليغاتي و رسانه‌اي به‌خود گرفته و باز هم به‌ندرت مسوولان کشوري در انديشه مقابله و يا پاسخ به آن برآمده‌اند.
به‌‌رغم آنکه تحريم‌هاي اينترنتي سال‌ها است عليه کاربران ايراني ادامه دارد، هيچ گزارش رسمي تاکنون در اين زمينه به مقامات و نهادهاي بين‌المللي مسوول ارايه نشده و هيچ اعتراض رسمي به آنها نشده است. طي چند سال اخير ايران به دفعات در نشست‌هاي مربوط به اجلاس جامعه اطلاعاتي شرکت داشت اما در هيچ‌کدام از اين نشست‌ها موضوع مربوط به تحريم‌هاي اينترنتي ايران مطرح نشد.
تنها در اجلاس مقدماتي جامعه اطلاعاتي که در ژنو برگزار شد، خبرنگاران ايراني گزارشي را از تحريم اينترنتي ايران به حاضران ارايه دادند. در طي سه سال گذشته ايران همواره زير سخت‌ترين فشارها درباره سانسور اينترنتي قرار داشته و مطرح کردن موضوع تحريم‌هاي اينترنتي عليه کاربران ايراني مي‌توانست فرصت مناسبي براي نشان دادن طرف ديگر اين سکه نيز باشد.
به‌نظر مي‌رسد بحث مقابله با تحريم‌هاي اينترنتي بالاخره بايد از جايي آغاز شود و اين‌گونه به‌حال خود رها نشود.
تحريمي درکار نيست!
در حالي که موج تحريم‌هاي اينترنتي چندسالي است که آغاز شده و هر روز ابعاد تازه‌تري به خود مي‌گيرد اما حميد شهرياري دبير شوراي اطلاع رساني کشور، چندي پيش در گفت‌و گو با يکي از خبرگزاري‌هاي رسمي کشور، تحريم اينترنت براي ايران را حرکتي غيرمعقول و غيرمنتظره خواند و گفت: سازمان جهاني I.T.U و اروپايي‌ها نيز مخالف تحريم اينترنتي ايران هستند.
دبير شوراي عالي اطلاع رساني کشور در آن زمان و در پاسخ به اين سوال که آيا ممکن است ، موج تحريم‌هاي کشورهاي غربي، به حوزه فن‌آوري اطلاعات (IT) هم برسد و مثلا سرويس‌هايي چونGoogle و Yahoo ايران را تحريم کنند، اظهار داشت: امکان اين مساله وجود دارد، ولي تعاملات گسترده جهاني مانع اين حرکت است.
اما در حالي که مسولان دولتي دلخوش تعاملات گسترده جهاني براي منع کشورهاي مطرح از تحريم اينترنتي ايران بودند، گوگل به سادگي آغازگر اين ماجرا بود. اين غول جستجوي اينترنتي امکان دانلود برخي از نرم افزارهايش را براي کاربراني که از ايران به اين سايت مراجعه کرده‌اند را ممنوع کرد. به دنبال آن ياهو نيز که پيش از آن و در هنگام ايجاد پست الکترونيکي جديد نام ايران را در کشورهاي خود قرار داده بود، اقدام به حذف نام کشورمان کرد.
برخي معتقدند ايران را مي‌توان به عنوان يکي از بيشترين ترافيک سازان در خاورميانه براي Yahoo دانست که در تحقيقات اخير يکي از بخش‌هاي دولتي مشخص شد که بيش از 85 درصد از کاربران ايراني از سرويس ايميل اين سرويس دهنده پر قدرت استفاده مي‌کنند.
حرکت اخير خبر ساز وب پورتال مشهور Yahoo در ايران حذف نام اين کشور از فرم ويژه ثبت نام عضويت خود بوده است که واکنش‌هاي قابل توجهي را نيز در بين کاربران اينترنت ايران به همراه داشته است.
هرچند که به اعتقاد بسياري از کارشناسان اين اقدام ياهو را نمي‌توان تحريم تصور کرد اما همين کار نيز اعتراضات گسترده‌اي را در بين کاربران ايراني به همراه داشته است.
بسياري از کارشناسان بر اين باورند که تنها راه مقابله با اقداماتي از اين دست ايجاد سرويس‌هايي مشابه براي رفع نياز کاربران ايراني است.
ايران که خود از سطح سرويس دهي پائين اينترنتي و علم IT رنج مي برد تا بحال سرويس دهنده‌اي مشابه Yahoo را با ماهيت ايراني به چشم نديده است و نهايت قدرت آن در چند سرويس ارائه دهنده وبلاگ معمولي، سايت‌هاي دوستيابي و چند سايت خبري بخش دولتي و خصوصي خلاصه مي شود. که اين امر سبب تصديق آخرين تحقيقات يک شرکت ايراني مبني بر احساسي بودن اعتراضات اخير ايرانيان به اين اقدام مورد بحث Yahoo است.
با اين حال بسياري از تحليلگران بر اين باورند تا زماني که ايران نتواند در اين حوزه حرفي براي گفتن داشته باشد ناگريز است تا با اتفاقاتي از اين دست خواه ناخواه کنار آيد.
در اين بين برخي از گزارش‌ها نيز گواه بر اين ادعا است که عمده شرکت‌هاي تحريم کننده کاربران اينترنتي ايراني به دليل آنکه منفعتي در ايران ندارند يا به دليل آنکه ماهيتي صد در صد آمريکايي دارند اقدام به فعاليت‌هايي از اين دست مي‌کنند.
نوکيا‌ هم به جمع تحريم کنندگان مي پيوندد
اما اقدامي که در حقيقت منجر به انتشار اين گزارش شد، اقدام عجيب شرکت نوکيا نسبت به اعمال محدوديتي براي کاربران ايراني است.
بر اساس جديدترين گزارش‌هاي منتشر شده، صادرات جهاني تلفن همراه با رشد متوسط ‌12درصد در سال ‌2007 به ‌12/1ميليارد دستگاه رسيد و نوكيا براي نخستين بار ‌40درصد از سهم اين بازار را به دست آورد.
در ايران نيز براساس آخرين آمار منتشر شده تا اين لحظه بالغ بر 26ميليون کاربر تلفن همراه فعال وجود دارد که برخي از آمارها و منابع اطلاعاتي غير رسمي معتقدند بالغ بر 60درصد اين بازار در اختيار اين نام تجاري است.
نوکيا متعلق به کشور فنلاند است و جمهوري اسلامي ايران، علاوه بر مراودات سياسي با اين کشور از لحاظ اقتصادي و فرهنگي نيز مراودات بسياري دارد. اما با اين حال اخيرا اين شرکت فنلاندي دسترسي کاربران ايراني را به بخشي از سايت خود ممنوع کرده است!. شرکتي که به جرات مي‌توان گفت 60 درصد بازار تشنه ايران را به راحتي در دستان خود گرفته است اين بار دسترسي کاربران ايراني را به بخشي از سايت خود محدود کرده و همانند اقداماتي مشابه با درج جمله‌اي بيان مي کند: «اين سرويس براي کشور شما قابل استفاده نيست»!.
اين درحالي است که زمان راه‌اندازي اين سرويس به واسطه پوشش خبري‌اي که توسط رسانه‌هاي ارتباط جمعي صورت گرفته بود درصد قابل توجهي از کاربران ايراني براي استفاده از خدمات مورد نظر خود عضو سايت نوکيا شده بودند. نوکيا چند ماه پيش زير مجموعه‌اي به سايت اصلي خود به نشانيnokia.com ا .mosh اضافه کرده بود. اين سايت در رسته سايت‌هاي گروهي دسته بندي مي‌شود و اين امکان را براي کاربران فراهم مي‌آورد تا تجربيات، نرم افزارها، تم‌ها و آهنگ‌هاي خود را به صورت رايگان در اختيار يکديگر قرار دهند.
مديران ارشد اين شرکت فنلاندي اخيرا و با تعطيلي کارخانه خود در بوخوم آلمان با بحران تازه‌اي در اروپا روبرو هستند که به نظر مي‌رسد اعمال سياست‌هايي از اين دست، بي‌شک مي‌تواند در بازار بکر ايران نيز تاثير گذار باشد.
چرا که تجربه ثابت کرده است که کاربران دنياي فن‌آوري ايران به شدت به اقداماتي از اين دست حساس بوده و واکنش‌هاي بسيار شديدي از خود نشان مي‌دهند. گوشي‌هاي نوکيا بي ترديد جزو با کيفيت ترين گوشي‌هاي موجود در بازار محسوب مي شود اما با توجه به پيشرفت روزافزون در بخش تلفن همراه و فراگير شدن گوشي‌هاي هوشمند که به نرم افزارهاي زيادي نيز نياز دارد، ممنوعيت دسترسي به اين سايت علاوه بر آنکه نوعي بي احترامي به مخاطبان ايراني محسوب مي شود، مي تواند بازار اين برند در کشور را با مشکل روبرو سازد.