"نازي‌ها چطور مي دانستند، چه تعداد يهودي را بايد هر روز به کمپ قتل عام آشويتز و تربلينکا منتقل کنند؟ چطور حرکت قطارها آنقدر منظم برنامه ريزي شده بود؟ چگونه حکومت رايش سوم موفق به سازماندهي کردن تمامي منابع طبيعي کشور لهستان شده بود؟" تمام آنچه پاي آي بي ام را در جريان رويدادهاي جنگ جهاني دوم بند مي کند درهمين چند سوال ساده خلاصه مي شود.
پيروزي حزب ناسيونال سوسياليست نازي در انتخابات سال 1933 و به قدرت رسيدن ادلف هيتلر ، آغازي بود برهمکاري هاي مشترک کمپاني آي بي ام با دولت آلمان نازي. بطوريکه که رئيس وقت آي بي ام توماس جي واتسون درست در روزهاي نخست به قدرت رسيدن هيتلر قراردادهاي کاري گسترده اي را با دولت رايش منعقد ساخت، همکاري که تا تا پايان دوران جنگ جهاني دوم همچنان ادامه داشت. اين قراردادهاي کاري بقدري براي آي بي ام پرسود و با اهميت بودند که آلمان نازي را به بزرگترين خريدار محصولات آي بي ام در خارج از خاک ايالات متحده تبديل كرد.
محققين آي بي ام در کنار دانشمندان نازي آنچه قصد ساختش را داشتند طراحي مي کردند و در ادامه کمپاني آي بي ام بطور اختصاصي اقدام به ساخت دستگاه ها و راه حلهاي تکنولوژيکي مي کرد که هيتلر را به تسريع شکنجه هايش عليه يهوديان ، همجنس گراها و مسيحيان جيوهوو ( فرقه اي از مسيحيت که از سال 1872 در ايالات متحده شکل گرفت و معتقد بودند بايد مردم را براي ظهور مجدد مسيح پيامبر آماده کرد) و هر کسي که به عنوان دشمن تلقي مي کرد قادر مي‌ساخت.
نمونه‌هاي دست کاري شده پانچ کاردها که آي بي ام اولين بار، براي سازماندهي فعاليت هاي اداره سرشماري ايالات متحده در سال 1915 براي اولين بار آنرا ساخته بود ، اين بار نه براي سرشماري جمعيت ايالات متحده که براي پيگيري و تفکيک سريع اقليتي از ديگر شهروندان، زنداني کردن و تبعيد آنها ، ضبط اموالشان و در نهايت نابودي آنها بکار گرفته شد.
نام هرمان هولريث رئيس وقت کمپاني آي بي ام که خود يک دو رگه آمريکايي – آلماني بوده و از او به عنوان کليدي‌ترين رهبر آي بي ام ياد مي کنند با تمامي اتفاقات جنگ جهاني دوم عجين شده بود. دوراني که بي شک آلمان نازي و هم پيمانانش دول ژاپن و ايتاليا بزرگترين دشمنان ايالات متحده بشمار مي آمدند، کمپاني آي بي ام براي کمک به حکومت رايش سوم در رسيدن به اهدافش از هيچ تلاشي دريغ نکرد.
توماس واتسون دو بار در سالهاي 1933 و 1939 براي پيگيري روند توليد محصولات به شعبه کمپاني آي بي ام در آلمان که با نام (Deutsche Hollerith Maschinen GmbH (Dehomag فعاليت مي کرده سفر کرده بود. ساختار پانچ کارد در آن دوران توسط خود آي بي ام يا نماينده آن درخاک برلين به نحوي دستکاري شده بودند که اطلاعات مورد نياز نازيها بخوبي استخراج مي‌كرد. دستگاه هايي که در شش بعد "تشخيص هويت ، محروميت، ضبط اموال،تبعيد ، زنداني کردن و در نهايت قتل عام " فعاليت هاي نازي ها را سرعت مي بخشيدند.
طراحي و ساخت پانچ کاردها مدام تغيير مي کرد بطوريکه به عنوان نمونه ، يکي از انواع پانچ کاردهاي ساخته شده داراي قابليت طبقه بندي اطلاعات بر اساس مذهب ، مليت و زبان مادري افراد بود. نتايج يکي از اين طبقه بندي ها که بر اساس دين يهودي ، شهروندان لهستاني الاصل ، کساني که به زبان لهستاني صحبت مي کردند ، تاجر بودن و سکونت در شهر برلين انجام مي گرفت، بخوبي مشخصات تاجرين يهودي لهستاني الاصلي را که در برلين سکونت داشتند مشخص مي کرد.
استفاده از پانچ کاردها در حالي صورت مي گرفت که بدون استفاده از اين تکنولوژي ، استخراج اطلاعات مورد نياز آلمان ها که ظرف مدت 48 ساعت در اختيارشان قرار گرفت ، زماني نزديک به 2 هفته بطول مي انجاميد.
فعاليت آي بي ام با سقوط لهستان توسط نازي ها با راه اندازي يک شعبه ي جديد در خاک اين کشورادامه يافت. دامنه فعاليت هاي آي بي ام در سال 1941 و با ورود رسمي ايالات متحده در جريان جنگ جهاني دوم ظاهرا متوقف شد ، اما واتسون با اعطاي مجوز به شعبه ديگر خود در چکسلواکي ، امکان تامين نيازهاي بعدي آلمان ها را ميسر ساخت. از اين دوران به بعد ماشين هاي پانچ کارد با مارک "ماشين هاي چکسلواکي " مجددا توليد مي شد.
تيترهاي روزنامه نيويورک تايمز در ايام جنگ جهاني دوم که ابعاد مختلف اقدامات نازي ها در خاک لهستان را بخوبي به تصوير مي کشيد اوضاع وقت را اين چنين توصيف مي کند "نازي ها قصد دارند لهستان را از يهوديها پاکسازي کنند" هم چنين در ادامه اين تيتر مي آورد که "3 ميليون يهودي در خطر هستند" اين روزنامه در ادامه اينچنين مي نويسد که " دولت آلمان قصد دارد تمام خاک اروپا را از يهوديان پاکسازي کند، چگونه خاک اروپا از يهوديان پاک خواهد شد، بدون اينکه کسي کشته شود؟"
در دوران اشغال خاک لهستان توسط نيروهاي متحدين، نزديک به 21 ميليون دستگاه پانچ کارد وارد خاک اين کشور شد که قادر به کنترل نزديک به 95 درصد از کل ترافيک ريلي لهستان بودند. معمولا اتاقهاي کاري شامل 15 نفر پانچ زن ، 2 نفر مرتب کننده اوراق و 3 افسر ناظر آلماني بود که نزديک به 10 ساعت در روز کار مي کردند.
کرزينسکي يکي از کارمندان مرتب کننده اي اوراق ، امکانات و تجهيزات مورد استفاده را اينطور توصيف مي کند " من فقط مي دانم که استفاده از اين تجهيزات امکان کنترل تمام خطوط راه آهن را فراهم مي کرد" وي همچنين به ياد مي آورد که " عده اي تکنيسين خارجي که به زبان آلماني و لهستاني صحبت مي کردند و جز کارکنان راه آهن نبودند براي بازديدهاي ماهيانه به دستگاه ها سر مي زدند، به خاطر دارم که آن ماشين ها آلماني نبودند بلکه برچسب هاي روي آنها به انگليسي بود". ا
دوين بلک روزنامه نگار مطرح و نويسنده کتاب "آي بي ام و هولوکاست " در گوشه اي از کتاب خود به پرس و جويي ميان خود و کرزينسکي کارمند سالهاي 1939 تا 1941 راه آهن لهستان اشاره مي کند و اين چنين مي نويسد " زماني که از او پرسيدم روي ماشينها به زبان لهستاني ، آلماني يا انگليسي نوشته شده بودند او در جواب گفت ' به انگليسي نوشته شده بود' Business Machine ' از او پرسيدم منظورت ' International Business Machine ' است؟ در جواب گفت نه
' Watson's Business Machine '. "
نزديک به 500 نفر پانچ زن هر روز مشغول دادن اطلاعات به پانچ کاردها بودند، اطلاعاتي که بعد از دسته بندي به دفتر مرکزي "ستاد تحقيقات آماري کشورهاي بيگانه" در برلين که مشتمل بر شش گروه کاري مختلف "نظارت، جمعيت و فرهنگ ، غذا و محصولات کشاورزي ، حمل و نقل هاي تجاري ، آمارهاي اجتماعي و ماليات و وضع اقتصادي" بود فرستاده مي شد.
اي‌بي‌ام و شكاتي عليه كتاب هولوكاست
"اين مسئله مشخص شده که در طول يک دهه ، نازي ها استفاده گسترده اي از تجهيزات هولريث و شعبه آلماني آي بي ام (Dehomag) بعمل آورده اند. همانطوريکه صدها کمپاني ديگري که در آلمان به هنگام روي کارآمدن نازيها تحت سلطه اين حکومت در آمده و مجبور به همکاري بودند،Dehomag هم در دوران جنگ جهاني دوم در اختيار نازي ها قرار گرفته بود. اقدامات توماس واتسون در بازگرداندن مدالهاي اهدايي دولت آلمان نازي بواسطه کمکهايي که به اين حکومت در دوران جنگ جهاني دوم کرده بود، بخوبي از موضع گيري ما در آن دوران نسبت به استفاده از محصولاتمان خبر مي‌دهد. ما اطلاعات زيادي در مورد فعاليت هاي آن دوره در اختيار نداريم. اکثر مدارک در آن دوره سوزانده شده و هر آنچه که باقي مانده بود را به عنوان اسناد تاريخي در اختيار دانشگاه هاي نيويورک آمريکا و هوهنهين اشتوتگارت آلمان قرار گرفته است. آي بي ام و تمام کارمندانش در سراسر دنيا اتفاقات جنگ جهاني دوم را به شدت محکوم مي کنند."
آنچه خوانديد بخشي از متن شکايت آي بي ام بعد از انتشار کتاب "آي بي ام و هولوکاست" بود. پرونده اين شکايت که در سال 2001 به دادگاه تقديم شده بود، بعد از مدتي با استفاده از وکلاي زبده مختومه اعلام شد.اگر فرض بر اين باشد که شعبه آلماني آي بي ام ناچار به همکاري با نازي ها بوده، علت صدورمجوز شعبه جديدي در خاک لهستان با نام Watson Business Machines پس از اشغال خاک اين کشور توسط آلمانها در سال 1339 بوسيله شعبه مرکزي آي بي ام مستقردر نيويورک چه بوده است؟ اين سوال همچنان بي پاسخ است.
گستره فعاليت هاي آي بي ام در جنگ جهاني دوم به حدي در اروپا گسترده بود که با گذشت مدتي از اشغال لهستان ، کمبودهاي شعبه هاي لهستاني و آلماني آي بي ام توسط شعبه هاي ديگري که در خاک فرانسه و سوئد تاسيس شده بودند تامين مي شد.
به هرحال گفته مي‌شود بعد از گذشت 60 سال تا به امروز آي بي ام نه تنها از يهوديان و مردم لهستان براي آن خشونتي که در اعمالش بر آنها نقش داشته عذر نمي خواهد که اجازه دسترسي به آرشيو اطلاعاتي خود را به هيچ گروه مجاز و مردمي نمي دهد و با تکرار جمله " ما اطلاعات کافي از آن دوران در اختيار نداريم " از زير بار هر آنچه کرده شانه خالي مي کند.
در چند خط
در سالهاي جنگ جهاني دوم، از يک طرف اقدامات آي بي ام به فتح لهستان و ديگر تصرفات متحدين کمک هاي فراواني کرد و از طرف ديگر در سال 1945 نتايج تحقيقاتش در ساخت بمب اتم به ثمر نشست و آخرين آتش هاي جنگ با فرود آمدن دو بمب اتم درهيروشيما و ناکازاکي به خاکستر مرگ تبديل شد.
الگوي تجاري آي بي ام که بي شک يکي از 10 کمپاني برتر ايالات متحده محسوب ميشود ، در سالهاي جنگ ، نمونه اي است بارز از الگوي اقتصادي نظامهاي سرمايه داري. الگوي توسعه اي که فارغ از هر نوع محدوديتي، تنها به دنبال تامين منافع خود است. به هر حال بخش مياني نام آي بي ام (Business) تجارت است و اين هر آنچه بايد را بخوبي توجيه مي کند. همه ما به به خوبي اين جمله را در ياد داريم كه " سياست پدرومادر ندارد" اما با چنين داستان‌هاي بايد گفت به درستي تجارت هم پدر و مادر ندارد.