دهه پيش رو، دهه غلبه IP است و در هسته آن شش‌گانه‌اي برشمرده مي‌شود: تلفن ثابت، تلفن موبايل، تلويزيون، اينترنت، عمليات مالي و حسگرها که همه مبتني بر IP توسعه مي‌يابند و تحولات فناورانه گسترده‌اي را رقم خواهند زد.

اما اين ميان تلفن موبايل با بيش از چهار ميليارد کاربر در دنيا نقش ويژه‌اي دارد و توسعه آن در دنياي IP به بر آمدن گوشي‌هاي هوشمند انجاميده است.

گوشي هوشمند چيست؟ واقعا تعريف دقيقي براي آن وجود ندارد، بعضي مي‌گويند شبيه کامپيوتر است، بعضي ديگر قابليت‌هايي نظير اتصال به اينترنت، پست الکترونيکي و صفحه‌کليد کامل را ويژگي گوشي هوشمند مي‌شناسند و بالاخره عده‌اي ديگر معتقدند گوشي هوشمند، گوشي تلفن همراهي است که يک سيستم‌عامل کامل به همراه قابليت‌هاي پيشرفته، استاندارد و بستر نرم‌افزاري مناسب را دارا باشد.

سيستم‌عامل موبايل همانند سيستم‌عامل کامپيوتر، کنترل دستگاه موبايل را عهده‌دار است ولي کوچک‌تر و ساده‌تر و فشرده‌تر است. تمرکز بيشتر بر روي ارتباط بي‌سيم دارد و ورودي‌هاي آن متنوع‌تر است و به طور کلي قالب‌هاي چندرسانه‌اي را کامل‌تر پشتيباني مي‌کند.

بين سيستم‌هاي عامل موبايل سيمبين در حال حاضر بيشترين سهم را در بازار جهاني دارد. ابتدا توسط شرکت Psion و به نام EPOC عرضه شد ولي در سال 2008 بنياد غيرانتفاعي سيمبين تاسيس شد که نوکيا بيشترين سهام آن را داراست و اين بنياد پشتيباني سيمبين را عهده‌دار شد.


علاوه بر نوکيا اکثر شرکت‌هاي سازنده ديگر نيز عضو اين بنياد هستند، سيمبين هر چند هنوز هم بيشترين سهم بازار را دارد و اخيرا نيز به صورت منبع باز در اختيار نرم‌افزارسازان قرار گرفته است ولي اصولا براي کاربري گوشي‌هاي هوشمند طراحي نشده است. لذا در گسترش بازار موبايل‌هاي هوشمند چندان نقشي دارا نيست. ولي عمده‌ترين سيستم‌عامل براي گوشي‌هاي هوشمند اندرويدو iosقابل ذکر هستند.

جدول زير سهم بازار سيستم‌عامل‌هاي موبايل از فروش گوشي‌هاي جديد در نيمه سال 2011 را در مقايسه با نيمه سال 2010 به نقل از موسسه گارتنر در آگوست 2011 نشان مي‌دهد:

شرکت اپل با ارائه گوشي‌هاي آي‌فون سهم عمده‌اي در توسعه بازار گوشي‌هاي هوشمند داراست. IOS که سيستم‌عامل اين گوشي‌هاست بر اساس سيستم‌عامل کامپيوترهاي Mac و BSD طراحي شده است و قابليت مناسبي از جمله گرافيک قوي، مرورگر قوي و ساير امکانات فناورانه مناسب را داراست ولي همان‌طور که مي‌بينيم گوشي‌هاي هوشمند مبتني بر سيستم‌عامل اندرويد در حال گسترش و تسلط بر بازار هستند.

اندرويد يک سيستم‌عامل براي گوشي‌هاي هوشمند است که مبتني بر لينوکس توسعه پيدا کرده است و به صورت متن باز ارائه مي‌شود.

در سال 2005 گوگل شرکت کوچک اندرويد را خريداري کرد و به رونق و گسترش هر چه بيشتر اين سيستم‌عامل دامن زد و موجب شد شرکت‌هاي متعدد سازنده گوشي به آن رغبت نشان دهند و امروز در حال توسعه و تسلط بيشتر بر بازار است. در مدل تجاري گوشي‌هاي هوشمند سيستم‌هاي کاربردي از دستگاه موبايل بازار بسيار گسترده‌تري پيدا کرده است به طوري که اپل با راه‌اندازي يک فروشگاه الکترونيکي کليه توليدکنندگان نرم‌افزار براي آي‌فون را به همکاري طلبيده است.

هر نرم‌افزاري که به اين فروشگاه ارائه شود در صورت احراز استانداردها و ويژگي‌هاي مرتبط براي فروش عرضه مي‌شود و به نسبت 30% براي اپل و 70% براي توليدکننده به فروش مي‌رود. اين ابتکار موجب شده است سيستم‌هاي ارائه‌شده براي اپل از مرز 500 هزار بگذرد، مشابه اين سيستم نيز براي اندرويد شکل گرفته است.

اندرويدمارکت نيز نرم‌افزارنويسان را در سرتاسر دنيا فراخوانده است تا محصولات خود را در آنجا ارائه کنند. اين مدل تجاري بازار رقابتي سنگيني را بين نرم‌افزارنويسان به وجود آورده است و در اين ميان اندرويد چون به صورت متن باز ارائه شده است فرصت جذاب‌تري را پيش روي برنامه‌نويسان قرار مي‌دهد.

براي ايرانيان هر چند تحريم‌ها موجب عدم ارتباط مستقيم با اين فرآيند و رقابت جهاني در عرصه توليد نرم‌افزار براي گوشي‌هاي هوشمند شده است ولي با اين وجود عده‌اي از جوانان هوشمند راه را باز کرده‌اند و با فارسي‌سازي سيستم‌عامل اندرويد که حمايت شوراي عالي اطلاع‌رساني را به دنبال داشته است، مسيري براي توليد نرم‌افزارهاي موبايل براي فارسي‌زبانان گشوده شده است.

راه افتادن چندين فروشگاه الکترونيکي براي عرضه محصولات اندرويدي در ايران خود بسيار نويدبخش است چون از يک سو موجب حضور جدي در اين بازار بزرگ مي‌شود و توجه به توسعه نرم‌افزارها به زبان فارسي را به دنبال دارد و از سوي ديگر مدل تجاري مربوطه عرصه‌اي براي کارآفريني جوانان فراهم کرده است.

به نظر مي‌رسد دهه آينده دهه غلبه موبايل‌هاي هوشمند بر بستر IP و رايانش ابري است و اميد است در بازار بزرگ آن بر پايه توانمندي جوانان مستعد کشورمان و با تدوين راهکارهاي حمايتي و زيرساختي مناسب جايگاه مناسب خود را داشته باشيم.

* عضو هيات علمي دانشکده رياضيات - دانشگاه صنعتي شريف