فناوران - اتحاديه صادر كنندگان نرم‌افزار ايران 10 دي ماه به مانند سال گذشته همايش "صادرات نرم‌افزار، فرصت‌ها و چالش‌ها" را با شكوه خاصي برگزار كرد. حضور چهره‌هاي شناخته شده‌اي از دستگاه‌ها و وزارتخانه‌هاي مختلف و همچنين اتاق بازرگاني و تشكل‌هاي بخش‌خصوصي در اين همايش نشان داد پاي دستگاه‌هاي زيادي به صادرات اين محصول باز شده و نويد اين را دارد كه براي توسعه صادرات نرم‌افزار همكاري‌هايي شكل بگيرد.

با اين حال به نظر مي‌رسد صادرات نرم‌افزار ايران با علامت سوال‌هاي مختلفي روبه‌رو است كه بايد به آنها پاسخ داده شود.

8 شركت ثروتمند

در دومين "همايش صادرات نرم‌افزار، فرصت‌ها و چالش‌ها" از هشت شركت نرم‌افزاري كه موفق به صادرات نرم‌افزار در سال 1386 شده و آن را هم رسما اعلام كرده‌اند، قدرداني شد.

به اين ترتيب گرچه بر اساس اعلام اتحاديه صادركنندگان نرم‌افزار ايران مجموع صادرات رسمي و غير رسمي بيش از 100 ميليون دلار است اما اين هشت شركت حدود 40 ميليون دلار در سال گذشته نرم‌افزار صادر كرده‌اند و تا چند روز ديگر هم 8 درصد به صورت نقدي از اين بابت جايزه مي‌گيرند.

از آنجايي كه محمد رضا طلايي، نايب رييس اتحاديه صادركنندگان نرم‌افزار ايران اصرار دارد كه نرم‌افزار ارزش افزوده بسيار بالايي دارد و بايد به همين دليل روي آن سرمايه‌گذاري كرد، آدم وسوسه مي‌شود سود اين هشت شركت صادركننده را محاسبه كند.

اگر هر دلار را هزار تومان در نظر بگيريم، در سال گذشته شركت‌هاي صادركننده نرم‌افزار فقط از محل صادرات، 40 ميليارد تومان درآمد داشته‌اند. در بدبينانه‌ترين حالت، كارشناسان معتقدند ارزش افزوده نرم‌افزارهاي صادراتي كم‌تر از 50 درصد نيست. بنابراين اگر ما هم همراه با اين كارشناسان كف قضيه را در نظر بگيريم، شركت‌هاي نرم‌افزاري در سال 1386، بيست ميليارد تومان سود كسب كرده‌اند.

تا چند روز ديگر جايزه 8 درصدي صادرات نرم‌افزار به اين 8 شركت پرداخت مي‌شود كه معادل 3 ميليارد و دويست ميليون تومان است. با افزودن اين رقم به سود شركت‌هاي نرم‌افزاري، بايد نتيجه گرفت كه صادرات رسمي نرم‌افزار ما در سال گذشته براي بخش‌خصوصي حداقل 23 ميليارد و دويست ميليون تومان سود داشته است.

با تقسيم رقم به دست آمده به هشت نتيجه اين مي‌شود كه به طور متوسط هر كدام از شركت‌هاي نرم‌افزاري 2 ميليارد و 900 ميليون تومان سود خالص، سواي فروش داخل و فقط از بابت صادراتشان به جيب زده‌اند كه چون ميزان صادرات مساوي نبوده برخي شركت‌ها چند صد ميليون كم‌تر و برخي چند صد ميليون بيش‌تر به دست آورده‌اند.

از اين گذشته بيش‌تر نرم‌افزارهايي كه اين هشت شركت توليد و صادر كرده‌اند به زبان فارسي بوده است! از اين رو هزينه كم‌تري را در توليد متحمل شده‌اند. از سوي ديگر سازمان توسعه تجارت كه همه جوره در كنار صادركنندگان در صنايع مختلف است، با تصويب بسته حمايتي IT، حمايت ويژه‌اي را از صادرات نرم‌افزار داشته و مقدار قابل توجهي از هزينه‌هاي بازاريابي خارجي، اعزام هيات‌هاي تجاري، تاسيس دفاتر خارجي و حضور در نمايشگاه‌هاي بين‌المللي را به صادر كنندگان نرم‌افزار مي‌پردازد و خيال آنها را از بابت اين‌جور خرج‌ها تا حدودي راحت مي‌كند.

بعد از اين محاسبه ساده، چند سوال براي آدم پيش مي‌آيد. مثلا اين كه با اين سود سرشار و البته كمك‌هاي سازمان توسعه تجارت چرا شركت‌هاي صادركننده نرم‌افزار ما نتوانسته‌اند (بخوانيد نخواسته‌اند) در يك نمايشگاه بين‌المللي در سال جاري غرفه داشته باشند؟شنيده شده اتحاديه صرفا براي حضور در نمايشگاه سبيت تركيه تلاش كرده اما از آنجا كه سازمان توسعه تجارت در آن زمان اعلام كرده بود پس از نمايشگاه هزينه‌ها را پرداخت مي‌كند و شركت‌ها بايد فعلا خودشان 7-6 ميليون تومان ناقابل پول بدهند و به تركيه بروند، از خير حضور در آن گذشته است. علتش هم اين بوده كه صادركنندگان 6 ميليون تومان نقدينگي نداشته‌اند كه به تركيه بروند!

برنامه بعدي اتحاديه هم حضور در نمايشگاه سبيت آلمان در اسفند ماه است كه البته اين حضور فقط به شكل بازديد و اعزام هيات خواهد بود و بخشي از هزينه‌هايش را هم قرار است سازمان توسعه پيش از سفر بپردازد.

قدرداني از رفقا

در همايش سه‌شنبه گذشته اتحاديه، قرار بود به صادركنندگان نرم‌افزار لوح اهدا شود. اما اتحاديه تصميم گرفت از كساني كه در دولت مشغولند و براي افزايش صادرات نرم‌افزار كوشيده‌اند، هم قدرداني كند.

به اين ترتيب اتحاديه از خجالت همه دوستان و حاميانش درآمد. لوح‌هاي اتحاديه به غير از هشت شركت صادركننده، به رييس مرکز توسعه فناوري‌ اطلاعات و رسانه‌هاي ديجيتال، دبير جشنواره رسانه‌هاي ديجيتال، يكي از مديران فعال در وزارت ارشاد و شركت مشاور تبليغات ترنج تعلق گرفت. سهم سازمان توسعه تجارت هم 9 لوح بود و رييس كل سازمان به همراه هشت كارمندش مورد قدرداني قرار گرفتند.

چي؟ كي؟ چقدر؟ چه كسي؟ كجا؟

مديران با سابقه‌اي در اين همايش حضور يافته بودند كه اعتقادي به درستي آمار صادراتي نداشتند. آنها اين سوال را مطرح مي‌كردند كه چرا اتحاديه دقيقا اعلام نمي‌كند چه محصولي صادر شده، به چه كسي صادر شده و ميزان اين صادرات چه‌قدر بوده است؟ اين كارشناسان مي‌گفتند اگر صادرات نرم‌افزار ما واقعي است، از آنجايي كه صادرات نرم‌افزار شامل معافيت مالياتي است پس دليلي ندارد اطلاعاتي از جزييات حداقلي صادرات نرم‌افزار ما منتشر نشود و فقط به ذكر آمار كلي 40 ميليون دلار بسنده كنيم.

البته اين سوالات قبلا هم مطرح شده بود اما اتحاديه صادركنندگان نرم‌افزار همواره با اين دليل كه "شركت‌هاي نرم‌افزاري دوست ندارند مشتريانشان را كسي بشناسد" و با بيان اين كه "اين گونه سوالات بر اثر اختلافات صنفي است و نه نگراني از بابت راست و دروغ بودن صادرات نرم‌افزار"، به اين سوالات پاسخ نداد.

ورود رييس سازمان توسعه به اختلافات صنفي

مهدي غضنفري، رييس سازمان توسعه تجارت حدود سه هفته پيش در گفت‌وگو با فارس، از وجود اختلافات در صنف رايانه انتقاد كرده بود و بدون جانبداري خاصي خواستار حل اين اختلافات شده بود.

اما اين بار او در همايش صادرات نرم‌افزار، پس از آنكه سخنراني و پاورپوينت آماده شده‌اش از سوي اتحاديه را ايراد كرد، جمله‌اي كوتاه اما پرمفهوم در مورد اختلافات صنفي به زبان آورد: "ما هنوز ائتلاف كامل بخش‌خصوصي را نداريم. البته بخش خصوصي ما نسبت به سال گذشته به يك فضاي متحد يكپارچه‌تري دست يافته است و اميدوارم اگر تشكلي هم از اين يكپارچگي دور است، زودتر به اين كاروان بپيوندد".

اين كه چگونه پاي رييس كل سازمان توسعه تجارت به اختلافات درون صنفي باز شده قابل حدس است. اما نكته مهم اين بود كه رييس كل سازمان توسعه تجارت به طور مستقيم از يكپارچگي در مجمع تشكل‌هاي فناوري اطلاعات حمايت كرد و از سازمان نظام صنفي رايانه‌اي به طور غير مستقيم خواست به اين مجمع بپيوندد كه اين جانبداري جالب توجه بود.

رويا يا واقعيت!

صادرات نرم‌افزار به اندازه موافقان و طرفدارانش، منتقد دارد. همان‌قدر كه برخي اعضاي صنف و بيش‌تر افراد بيرون صنف از صادرات يك ميليارد دلاري نرم‌افزار مي‌گويند، عده‌اي هم آن را با زيرساخت‌هاي فعلي رويايي دست نيافتني مي‌دانند و حتي ميزان صادرات اعلام شده را غير واقعي مي‌خوانند.

اتحاديه صادركنندگان نرم‌افزار هم معمولا در مقابل اين نظرات سكوت كرده و با 8-9 شركت صادر كننده، به كارش ادامه مي‌دهد.

بايد ديد اين بار اتحاديه براي برطرف شدن سوتفاهم‌ها و سوالات، جزييات بيش‌تري را از صادرات 40 ميليون دلاري نرم‌افزار در سال گذشته و صادرات 60 ميليون دلاري احتمالي در سال جاري اعلام خواهد كرد؟