با فراگير شدن فروشگاه‌هاي اينترنتي از اين پس حتي روستاييان نيز مي‌توانند از اين روش براي خريد مايحتاج خود و حتي فروش محصولات صنايع دستي يا توليدات خود بهره‌مند شوند
تجارت الکترونيک يا اينترنتي از جمله فعاليت‌هاي بازرگاني است که اين روزها با سرعتي رو به رشد در جهان مواجه و هر روز حوزه‌هاي متنوعي از تجارت‌هاي سنتي را به سمت خود مي‌کشاند. در ايران اما همانند کشورهاي غربي توجه چنداني به اين نوع از تجارت نشده باشد. دلايلي همچون زيرساخت‌هاي مخابراتي و بانکي از يک سو و عدم اعتماد مخاطبان به فروشگاه‌هاي مجازي از سوي ديگر از جمله عوامل عدم اقبال تجارت اينترنتي در ايران عنوان مي‌شود.
اما با اين حال بر اساس آمارهاي رسمي که از سوي شرکت پست جمهوري اسلامي ايران ارائه شده است هم‌اکنون نزديک به 7 هزار و 500 فروشگاه اينترنتي در کشور وجود دارد که با پست در حال همکاري بوده که اين تعداد با توجه به آمارهاي موجود سالانه با رشد تصاعدي روبه‌رو هستند. ارائه راهکارهاي مختلف در شيوه پرداخت پول کالا و همچنين مشوق هايي که از سوي شرکت پست و يا حتي برخي از اين فروشگاه‌ها صورت گرفته است باعث شده تا در سال‌هاي اخير به اين حوزه از کسب و کار مجازي نيز توجه ويژه‌اي شود. بي شک توسعه کسب‌وکارها بر بستر اينترنت مزاياي بي‌شماري را مي‌تواند براي کاربران به‌همراه داشته باشه که صرفه‌جويي در وقت، حذف سفرهاي زايد درون شهري و همچنين کاهش آلودگي هوا در کنار حذف واسطه‌هاي بازار و کاهش قيمت از مهم‌ترين فوايد اين نوع از تجارت محسوب مي‌شود.
تجارت آنلاين شبيه سازي تجارت سنتي نيستq
محمود بشاش، محقق و کارآفرين حوزه وب، درباره تجارت اينترنتي و اينکه آيا اين نوع از فعاليت اقتصادي با توجه به نوع فرهنگ مردم ايران مي‌تواند در کشور موفق باشد، مي‌گويد: به نظر من سبک و سليقه زندگي ايراني شايد به اجبار، به سمتي حرکت مي‌کند که تجارت اينترنتي در آينده مي‌تواند جايگاه بسيار خوبي داشته باشد.
عواملي مانند ترافيک، گراني سوخت، آلودگي هوا، فاصله‌هاي زياد براي رسيدن به مراکز خريد، عواملي هستند که ناخواسته، به رشد تجارت بر خط در ايران کمک خواهد کرد.بشاش ادامه مي‌دهد: افزايش خانم‌هاي شاغل که در واقع رکن اصلي خريدهاي خانواده‌ها هستند؛ يعني کاهش خريدهاي فروشگاهي و افزايش خريدهاي آنلاين. از سوي ديگر، رشد تجارت با کشورهاي خارجي و افزايش مشتري‌هاي خارجي برخي محصولات ايراني، نوعي الزام براي فروشندگان کالاهاي ايراني ايجاد مي‌کند که اين نوع از کالاها را تنها از طريق آنلاين ارائه کنند. اين کارآفرين حوزه وب مي‌گويد: از نيازهاي زيرساختي مخابراتي و پستي که بگذريم، عوامل موثر ديگري را مي‌توان نام برد که بر سرعت نفوذ تجارت آنلاين موثر خواهند بود. يکي از مهم‌ترين اين عوامل، فرهنگ مشتري‌مداري و مشتري‌گرايي است.
امروزه، وب‌سايت‌هاي تجارت آنلاين نه‌تنها در جهت رضايت مشتري بلکه در جهت خوشحالي مشتري پيش مي‌روند. وب سايت‌هاي معروف خريد و فروش آنلاين در جهت افزايش رضايت‌مشتري با هم در سبقت و رقابت‌هاي بسيار سنگين هستند اين درحالي است که چنين چيزي در سايت‌هاي ايراني کمتر ديده مي‌شود.
عامل مهم ديگري که بايد به آن توجه کرد، نحوه اطلاع‌رساني به مشتري است. به روز بودن، دقيق بودن و کامل بودن اطلاعاتي که از محصولات يک فروشگاه آنلاين به مشتري ارائه مي‌شود، عامل موفقيت يا شکست يک وب‌سايت فروش آنلاين خواهد بود. بسياري از وب‌سايت‌هاي ايراني در اين مورد کم کاري مي‌کنند. اجتناب از کلي‌گويي و جملات اغواکننده و تمرکز بر ارائه اطلاعات صحيح از محصول، از عوامل اعتماد مخاطب و تمايل به خريد اينترنتي خواهد بود.بشاش، يکي از مهم‌ترين مشکلات وب‌سايت‌هاي فروش آنلاين را سعي اين پايگاه‌ها براي شبيه‌سازي يک تجارت سنتي در فضاي آنلاين عنوان کرده است وي معتقد است: اين افراد، اطلاعات موجود را، به صفحات وب تغيير شکل مي‌دهند و منتظر مي‌مانند که خريداران سرازير شوند. اين رويکرد کاملا اشتباه است.
انتقال يک تجارت سنتي به تجارت آنلاين بايد با فرآيند «تبديل» يا Transform همراه باشد يعني مطالب و اطلاعات موجود بايد براي فضاي آنلاين، دگرگون شوند.نکته مهم ديگر اين است که وب‌سايت‌هاي فروش آنلاين بايد از مکانيزم‌هايي استفاده کنند تا خريداران را با وب سايت و محصولات آن درگير کنند. اين درگيري يا اصطلاحا Engagement باعث خواهد شد تا بين وب‌سايت و خريداران بالقوه، يک ارتباط اجتماعي برقرار شود و اين افراد مدت‌هاي زيادي با وب‌سايت در ارتباط بمانند. در وب‌سايت‌هاي ايراني چنين اتفاقي به ندرت پيش مي‌آيد حتي ساده‌ترين امکان که همان سيستم خبرنامه الکترونيکي وب سايت است، بسيار ضعيف و غيرحرفه‌اي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
زيرساخت‌هاي فني و مالي
امير گنجه‌اي، مديرعامل شرکت ايده‌گران توسعه پيشرو در مورد چرايي عدم توجه و استفاده کسب‌وکارهاي تجاري ايران مي‌گويد: اينترنت به دليل آنکه فرآيند‌ها را خودکار کرده و به نوعي کانال واسط را حذف و دسترسي مستقيم به مشتري نهايي را به وجود مي‌آورد، اين قابليت را دارد که با هزينه راه‌اندازي پايين، يک کسب وکار تجاري راه اندازي شود. اما اين نکته که چرا به چنين چيزي در ايران مشابه شکل بين‌المللي آن توجه نمي‌شود شايد به زيرساخت‌هاي مورد نياز اين نوع از کسب‌وکار باز مي‌گردد که اگر اين زيرساخت‌ها فراهم نباشد اصلا نمي‌توان چنين کسب‌وکاري را راه‌اندازي کرد.
اين فعال در حوزه توسعه کسب و کارهاي آنلاين ادامه مي‌دهد: زير ساخت‌هاي مخابراتي، زيرساخت‌هاي ارسال کالا و در نهايت زيرساخت‌هاي پرداخت پول سه عامل اصلي در راه‌اندازي يک تجارت آنلاين هستند. هرچند که ما هم‌اکنون در کشور هر سه زيرساخت مورد نظر را در اختيار داريم، اما به دليل تاخير در توسعه هرکدام از اين زيرساخت‌ها در نتيجه نمي‌توان کيفيت تجارت آنلاين داخلي را با موارد مشابه خارجي مقايسه کرد. گنجه‌اي ادامه مي‌دهد: يکي ديگر از زيرساخت‌هاي مورد نياز سرمايه اوليه است.
در کشورهاي غربي به خصوص آمريکا به دليل عدم مشکل سرمايه‌گذاري، تجارت‌هاي اينترنتي با رشد خيره‌کننده‌اي روبه‌رو بوده است. اين به آن معنا است که کسب‌وکارهايي با ايده‌هاي خوب مي‌توانند به راحتي يا با استفاده از وام‌هاي بانکي يا با استفاده از سرمايه‌گذاران راه‌اندازي و با توجه به برنامه تجاري از پيش نوشته شده به موفقيت حتمي دست يابند. اين درحالي است که در ايران استفاده از منابع حمايتي و مالي عملا وجود ندارد. قطعا راه‌اندازي هر کسب و کاري به سرمايه اوليه نياز دارد در ايران اما افرادي که ايده‌هاي نوين دارند به دليل سن و سال جوان سرمايه مناسب را ندارند و افرادي هم که سرمايه لازم را دارند به دليل سن و سال بالا يا توانايي پذيرش ريسک در اين حوزه را ندارند يا دانش استفاده از آن را.
درآمد 20 ميليارد توماني اما جواد کيواني، مديرکل پست مستقيم و سرويس‌هاي نوين پستي شرکت پست جمهوري اسلامي ايران در مورد فروشگاه‌هاي اينترنتي در ايران مي‌گويد: در حال حاضر شرکت پست با نزديک 7 هزار و 500 فروشگاه اينترنتي قرار داد دارد که از اين تعداد نزديک به 300 فروشگاه مربوط به پرتال ebazar شرکت پست است.
وي در مورد روند قرار داد فروشگاه‌هاي اينترنتي با پست مي‌گويد: در مورد فروشگاه‌هاي اينترنتي هم اکنون دو شيوه در شرکت پست دنبال مي‌شود. در شيوه اول يا فروشگاه خود داراي پرتال فروش اينترنتي است يا مي‌خواهد به شکل اختصاصي فعاليت کند، دراين روش فروشگاه با يکي از 22 شرکت همکار شرکت پست قرارداد مي‌بندد. بر اساس اين قرارداد شرکت‌هاي همکار نرم‌افزار مورد نظر فروشگاه اينترنتي را به همراه فضاي مورد نظر براي خدمات ميزباني سايت و حتي در برخي از موارد و بر اساس توافق فعاليت‌هاي تبليغاتي براي کالاي مورد نظر فروشنده را در اختيار او قرار مي‌دهند. با اين روش هم اکنون نزديک به 7 هزار و 200 فروشگاه با پست همکاري دارند. در روش دوم ممکن است فروشنده نخواهد براي فروشگاه اينترنتي خود هزينه شخصي بپردازد؛ به شرط آنکه او داراي يک فروشگاه فيزيکي باشد مي‌تواند در پرتال بازار شرکت پست به آدرس
www.bazar.post.ir قرار گيرد.
در اين شيوه اين فروشگاه‌ها مستقيم با پست قرار داد مي‌بندند و فعاليت خود را آغاز مي‌کنند. کيواني با اشاره به سابقه راه‌اندازي فروش اينترنتي در کشور با همکاري شرکت پست مي‌گويد: مطالعات اين طرح در سال 82 آغاز و در سال 85 هم به شکل پايلوت در استان اصفهان شروع شد که پس از طي مراحل آزمايشي در نهايت در سال 86 در کل کشور مورد بهره برداري قرار گرفت.
او با اشاره به رشد و فراگير شدن فروشگاه‌هاي اينترنتي مي‌گويد: در سال 87 تنها 494 فروشگاه در سطح کشور وجود داشت که اين تعداد در سال 88 به 1671 فروشگاه و در سال 89 به 3600 فروشگاه و در سال 90 نيز تاکنون در مجموع 7200 فروشگاه به شکل خصوصي در حال فعاليت مشترک با پست هستند. مديرکل پست مستقيم و سرويس‌هاي نوين پستي شرکت پست با اشاره به مزاياي فروش اينترنتي مي‌گويد: فروشندگاني که با پست همکاري مي‌کنند متعهد مي‌شوند در صورتي که کالاي به فروش رفته با آنچه در سايت اينترنتي آنها ارائه شده مطابقت نداشته باشد يا از کيفيت لازم برخوردار نباشد پست مي‌تواند آن کالا را از خريدار پس گرفته و عودت دهد.
وي همچنين به کاهش سفرهاي بيهوده درون شهري و کاهش آلودگي‌هاي زيست محيطي به عنوان مزاياي فروش اينترنتي کالا اشاره مي‌کند و مي‌گويد: همانند روند جهاني فروش اينترنتي در ايران نيز ابتدا بيشتر کالاهايي همچون سي دي و کتاب به فروش مي‌رسيد؛ اما در حال حاضر کالاهاي ديگري همچون صنايع دستي و حتي برخي از توليدات لوازم خانگي نيز در اين سيستم به فروش مي‌رسد. همچنين کاهش قيمت به دليل حذف واسطه‌ها يا هزينه‌هايي چون انبارداري از ديگر مزاياي فروشگاه‌هاي اينترنتي عنوان مي‌شود.
کيواني با اشاره به ده هزار دفتر آي سي تي روستايي در کشور مي‌گويد: با فراگير شدن فروشگاه‌هاي اينترنتي از اين پس حتي روستاييان نيز مي‌توانند از اين روش براي خريد مايحتاج خود و حتي فروش محصولات صنايع دستي يا توليدات خود بهره مند شوند. هرچند که به نظر مي‌رسد فروشگاه‌هاي اينترنتي شايد از اقبال خوبي در بين افکار عمومي برخوردار نباشند، اما به گفته جواد کيواني، مجموع تراکنش مالي فروشگاه‌هاي اينترنتي ايران که از ابتداي اين طرح (سال86) تاکنون نزديک به 50 ميليارد تومان و تنها در سال گذشته (89) نزديک به 22 ميليارد تومان بوده است، نشان‌دهنده رشد استفاده از اين فروشگاه‌ها است.