شايد اينکه Spyware را ابزار جاسوسي بناميم چندان درست نباشد ، شايد هم باشد. اما در کلSpywar يك نام كلي براي برنامه هايي است كه رفتارهاي مشخص انجام مي دهند مثل نمايش آگهي هاي تبليعاتي، جمع آوري اطلاعات شخصي يا تغيير تنظيمات كامپيوتر شما كه معمولا" بدون كسب مجوز اجرا مي شوند. ممكن است نرم افزارهاي ناخواسته يا Spyware در كامپيوتر خود داشته باشيد که امنيت اطلاعات موجود در کامپيوتر شما را تهديد کند .به هرحال در يكي از روش‌هاي زير شما مي‌توانيد به درستي دريابيد كه سيستم شما زير تيغ جاسوسان قرار گرفته است.
• تبليغاتي را مي بينيد كه به صورت POPUP باز مي شوند(يعني بدون دخالت شما) حتي زماني كه به اينترنت متصل نيستيد.
• صفحه اي كه به محض بازشدن اينترنت اكسپلورر باز مي شود (صفحه پيش فرض IE شما) يا اينکه تنظيمات مرورگر اينترنت بدون اطلاع شما تغيير پيدا كرده است.
• يك Tool bar (تولبارجديد) كه شما قصد نصب آن را نداشتيد درمرورگر شما ديده مي شود و خلاص شدن از آن راحت نيست و پس از پاك كردن يا حذف آن دوباره مشاهده مي شود.
• كامپيوتر شما براي تمام كردن و اجرا يك عمل بيشتر از سابق وقت صرف مي كند.مخصوصا در هنگام کار در شبکه.
Spyware اغلب از طريق نرم افزارهايي منتقل مي شود كه آگهي هاي تبليغاتي را نمايش مي دهند يا نرم افزارهايي كه اطلاعات حساس يا شخصي شما را رديابي مي كنند. البته اين به معني اين نيست كه هر آگهي تبليغاتي يا هر نرم افزاري مخرب است. مثلا" شما براي دريافت فايل هاي موسيقي در يك سايت فرم ثبت نام را پر مي كنيد اما براي دريافت سرويس‌هاي مختلف اين سايت مجبور به دريافت آگهي‌هاي تبليغاتي نيز هستيد اگر موقع نصب با كليه موارد توافق كنيد پس بايد توجه داشته باشيد كه امكان حضور آگهي هم در كامپيوتر شما وجود دارد و شما اجازه داده‌ايد. كه آن سايت فعاليت‌هاي شما را زماني كه در اينترنت هستيد پيگيري كند.
نوع ديگر برنامه هاي ناخواسته آنهايي هستند كه تغييراتي روي كامپيوتر شما ايجاد مي كنند كه باعث كند شدن ،خراب و ري‌استار شدن سيستم مي شود. اين برنامه‌ها مي توانند صفحه اول يا پيش فرض اينترنت اكسپلورر كامپيوتر شما را تغيير بدهند و يا ابزارهاي مختلف در جستجوگر كامپيوتر شما اضافه كنند كه شما اصلا" تمايلي به نصب آنها نداشته ايد. اين برنامه ها اغلب به گونه اي نصب مي شوندو يا تغييراتي ايجاد مي كنند كه برگرداندن كامپيوتربه حالت قبلي يا به حالت اصلي سيستم گاهي غير ممكن مي شود اين نوع برنامه هاي نا خواسته هم Spyware ناميده مي شوند. نكته اصلي در همه اين موارد اين است كه شما يا كسي كه با كامپيوتر شما كار مي كند دانسته يا ندانسته براي نصب چنين برنامه هاي موافقت خود را اعلام مي‌كنيد. يكي از روشهاي آلوده شدن به Spyware، نصب همزمان آن با برنامه‌هاي ديگري است كه شما واقعا" قصد نصب آنها را داريد،مثل برنامه هاي به اشتراك گذاري فيلم ياموسيقي هرزمان كه برنامه اي را نصب مي كنيد مطمئن باشيد كه تمام موافقت نامه هاي مرتبط و همچنين مستندات آن نرم افزار را به دقت مطالعه كرده ايد.
نشانه هايSpyware
اگر هر يك از موارد زير را در كامپيوتر مشاهده كرديد احتمال وجود Spyware يا ديگر برنامه هاي ناخواسته ُ نصب شده وجود دارد.
• مشاهده آگهي هاي تبليغاتي در تمام مدت، بعضي از برنامه ها شما را با آگهي هاي تبليغاتي بمباران مي كنند كه اصلا" ربطي به سايت هائي كه شما در حال مشاهده آن هستيد ندارد و بصورت POPUP (يعني بدون دخالت شما) دائما روي صفحه مونيتور باز مي شوند اگر به محض متصل شدن به اينترنت POPUP هاي متعدد مي بينيد به احتمال بسيار زياد آلوده به Spyware هستيد.
• تنظيمات كامپيوتر شما تغيير كرده و نمي توانيد آن را به حالت اوليه برگردانيد. بعضي از برنامه هاي ناخواسته قابليت تغيير پارامترهاي كامپيوتر شما را دارند به اين معني كه مي توانند صفحه home page شما را به صورت پيش فرض روي لينك خاصي قرار داده ايد تغيير دهد و يا اگر بخواهيد جستجو انجام دهيد صفحه اي را مشاهده مي كنيد كه قبلا" نديده بوديد و گاهي ممكن است متوجه شويد كه تغييراتي كه در كامپيوتر داده ايد ثبت نشده و مجددا" با شرايط قبلي كار مي كند.
• مرورگر اينترنت شما حاوي ابزارهايي است كه شما هيچ گاه نصب نكرده ايد. Spyware مي تواند در مرورگر اينترنت شما تولبار‌هاي مختلفي ايجاد كند حتي اگر بخواهيد اين تولبار را حذف كنيد ممكن است موفق نشويد. بعضي از Spyware ها در ظاهر كار بخصوصي انجام نمي دهند ولي تمام فعاليت هاي خود را پنهاني انجام مي دهند و تنها چيزي كه شما را مشكوك مي كند كندي بيش ازحد معمول، مشغول بودن CPU، مراجعه بي دليل به ديسك سخت، و يا خرابي در اجراي يك برنامه خاص كه قبلا" بدون اشكال انجام مي شد است كه حاكي از وجود Spyware و فعاليت آن در پشت صحنه ُ فعاليتهاي كامپيوتر شماست.
چگونه از شر Spyware خلاص شويم؟
بسياري از برنامه هاي نا خواسته مثل Spyware ها به گونه اي طراحي شده اند كه به آساني پاك نشود. اگر بخواهيد آنها را مثل برنامه هاي ديگر پاك كنيد بعد از روشن شدن مجدد كامپيوتر برنامه دوباره ظاهر مي شود. اگر براي پاك كردن نرم افزارهاي نا خواسته دچار مشكل هستيد ممكن است نياز به ابزاري داشته باشيد كه بايد از اينترنت دريافت كنيد. بسياري از شركت‌هاي كامپيوتري برنامه هاي مجاني و يا بسيار ارزان پيشنهاد مي دهند كه كامپيوتر شما را چك مي كنند و برنامه‌هاي خراب يا Spyware را پاك مي كند. بعضي از ISP ها (اريه دهنده خدمات اينترنت ) نرم افزارهاي ضد Spyware در بسته بندي‌هاي نرم افزاري خود ارائه مي كنند. اگر ISP شما ابزار خاصي ارائه نمي كند برنامه‌هاي مختلف را بررسي كنيد و يا از دوستان و آشنايان مورد اعتماد در خصوص برنامه‌هايي كه آنها استفاده مي كنند سوال كنيد. البته بعد از نصب ضد Spyware اغلب نرم افزار‌هاي مجاني دريافت شده از اينترنت شما كار نخواهد كرد. اما به طور كلي براي خلاصي از اين مشكل مي‌توانيد اين موارد را به دقت اجرا كنيد.1- يكي از ابزارهاي مجاني كه در اين ليست به آن اشاره شده را اجرا كنيد Lavasoft Ad Aware يا Spybot Search & Destroy 2- از اين ابزار براي اسكن كامپيوتر خود استفاده كنيد تا تمام Spyware ها يا برنامه هاي ناخواسته را پاك كنيد.3- فايلهاي خراب يا برنامه هاي مخرب پيدا شده را بررسي و بازرسي كنيد.4- فايلهاي مشكوك رابراي پاك كردن علامت گذاري كنيد و ازهمان ابزارها براي پاك كردن آنها استفاده كنيد
جلوگيري از Spyware
Spyware ها وارد حريم خصوصي كامپيوتر شما شده و شما را با POP-UP هاي (يعني بدون دخالت شما) مختلف بمباران مي كنند و باعث كم شدن سرعت و يا حتي خراب شدن كامپيوتر شما مي شود. در زير به چند روش جلوگيري از خطرات Spyware اشاره شده است.
مرحله 1 : نرم افزار خود را به روز آوري كنيد: اگر از ويندوز اكس‌پي استفاده مي كنيد يك روش جلوگيري از وجود خطرات Spyware اطمينان از به روز بودن تمام نرم افزار است ابتدا از طريق Windows Update مطمئن باشيد كه تمام اصلاحيه‌هاي ويندوز را دريافت كرده ايد و وضعيت اتوماتيك به روزآوري اصلاحيه ها را انتخاب كنيد.(البته اين کار براي امثال ما که كپي‌رايت را رعايت نمکنيم زياد مناسب نيست )
مرحله 2: تنظيم كردن پارامترهاي مرورگر اينترنت: قسمت امنيتي اينترنت اكسپلورر را به گونه اي تنظيم كنيد كه نحوه دريافت و مقدار دسترسي به اينترنت را به خوبي كنترل كند. اگر از ويندوز XP يا SP2 استفاده كنيد مرورگر اينترنت شما به اندازه كافي در مقابل Spyware محافظت شده است. براي بررسي وضعيت فعلي امنيتي مرورگر اينترنت خود Option هاي IE بررسي كنيد.
مرحله3: از يك فاير وال استفاده كنيد: با توجه به اينكه اغلب Spyware ها به همراه برنامه هاي مورد نياز شما نصب مي‌شوند نصب يك ديواره آتش ضروري است. اين عمل باعث مي شوند هكر‌ها نتواند به راحتي در سيستم شما نفوذ كنند
مرحله 4: دريافت فايلهايي كه به سلامت آنها مطمئن هستيد:
به طور كلي براي محافظت مناسب از كامپيوتر خود ،رعايت اين چند نكته بسيار ضروري است
• برنامه‌هايي را كه مايل به دانلود هستيد فقط از سايت‌هايي مطمئن بگيريد.
• تمام اخطارهاي امنيتي وتوافق‌هاي مربوط به مجوز شرايط اختصاصي سازي نرم افزاري را كه نصب مي كنيد به دقت بخوانيد.
• براي بستن يك پنجره كه باز شده هيچگاه كليد هاي "OK" و يا "Agree" را نزنيد بلكه علامت X قرمز رنگ را بزنيد.
• تا آنجا كه امكان دارد از نصب برنامه‌هاي به اشتراك گذاري موسيقي و فيلم مجاني خوداري كنيد مگر اينكه مطمئن باشيد تمام اطلاعات لازم نصب نرم افزار را مي دانيد.
در آخر اينکه فراموش نکنيد استفاده از امکانات مجاني در محيط مجازي چندان هم به صرفه نيست. پس با احترام به قانونهايي مثل كپي رايت و تهيه نرم افزار‌هاي معتبر خود را از پرداخت هزينه‌هاي بعدي براي رفع اين مشکلات خلاص کنيد.