شبكه‌ ملي اينترنت عنوان طرحي است كه وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات بر يك پروژه بزرگ نهاده است و هر چند وقت يك‌بار خبرهايي درباره نحوه اجرايي شدن آن منتشر مي‌شود.
با وجود اين بررسي‌ها نشان مي‌دهدكه اين طرح فاقد پشتوانه قانوني مجلس بوده و هيات وزيران بعد از عدم‌تصويب آن توسط مجلس راسا اقدام به تصويب بودجه هنگفتي معادل 566‌ميليارد تومان براي هزينه طرح طي مدت 3‌سال كرده است. عجيب‌تر اينكه حتي برخي از مديران وزارت ارتباطات نيز درباره اين طرح اظهارات ضد‌‌و‌نقيضي را مطرح كرده‌اند.

اخيرا رضا تقي‌پور، وزير ارتباطات در مراسم توديع و معارفه مديرعامل شركت ارتباطات زيرساخت گفته شبكه ملي اينترنت، شبكه اصلي كشور است كه هسته مركزي اين شبكه در زيرساخت قرار دارد كه با همكاري اپراتورها بايد به سرعت ساماندهي شود. به گفته وي، برعكس برخي حوزه‌ها، حوزه ICT شاهد افزايش روز به روز تقاضاهاست و پاسخگويي به اين همه تقاضا، نياز به برنامه مشخص و تلاش مضاعف دارد.

اين در حالي است كه وي در اواخر سال گذشته از راه‌اندازي شبكه ملي اينترنت از سال‌89 خبر داده و گفته بود كه طراحي اوليه شبكه ملي اينترنت تمام شده و در سال‌هاي آتي از نظر ظرفيت و پوشش شبكه ملي اينترنت كامل خواهد شد او با بيان اينكه ويژگي اصلي شبكه ملي اينترنت، دسترسي با سرعت بالا به اينترنت براي تمامي شهروندان ايراني است، اظهار كرد: با آماده شدن شبكه ملي اينترنت، تمامي زيرساخت‌هاي خدماتي و الكترونيكي در طول برنامه پنجم توسعه تحت پوشش قرار خواهد گرفت.

در همين حال به گفته اخوان، معاون وزير و رئيس مركز تحقيقات مخابرات، شبكه‌ ملي اينترنت به‌عنوان كليدي‌ترين و مهم‌ترين پروژه اين وزارتخانه محسوب مي‌شود و در چند سال آينده اكثر فعاليت‌ها بر پايه IP انجام خواهد شد و قرار است IP نقش اساسي‌اي بازي كند و بر اين اساس پيشنهاد شبكه ملي اينترنت چند سالي است كه در كشور مطرح شده است.

اخوان اظهار كرد: آن چيزي كه در حال حاضر به‌عنوان شبكه پيگيري مي‌شود، شبكه‌اي است در داخل كشور كه انواع ارتباطات را روي اين شبكه خواهيم داشت و شامل صدا، ويدئو، ديتا و انواع ديگر سرويس‌هاست كه نشان مي‌دهد شبكه‌ مخابرات كشور بايد با شبكه‌ ديتا همگرا شود. همچنين مباحثي مثل IPTV در حال بحث و بررسي است كه اميدواريم بتوانيم در آينده‌ نزديك اين سرويس‌ها را روي شبكه ارائه دهيم.رئيس مركز تحقيقات مخابرات در ادامه با بيان اينكه يكي از دلايلي كه

ما را به سمت شبكه‌ ملي اينترنت سوق مي‌دهد، بحث قيمت تمام شده است، گفت: انتظار داريم با اجراي اين پروژه قيمت تمام شده براي مشتركان قابل كاهش باشد كه براي انجام اين طرح با اين وسعت نيازمندي‌هاي زيادي بايد در داخل كشور تأمين شود.

بودجه شبكه

در زمستان‌1385 كه بحث لايحه بودجه سال‌86 مطرح شد، ابتدا بودجه‌ا‌ي 10‌‌ميليارد توماني براي شبكه ملي اينترنت يا همان اينترنت ملي در كميسيون صنايع و معادن تصويب شد اما در كميسيون تلفيق به تصويب نرسيد و به‌رغم اينكه اين پيشنهاد كميسيون صنايع و معادن بود و در لايحه دولت نيامده بود اما كميسيون تلفيق به‌دليل توجيه نبودن در مورد مفهوم اينترنت ملي آن را تصويب نكرد و لذا در صحن علني مجلس نيز تصويب نشد.

با اين حال چند ماه بعد هيات وزيران در خرداد سال‌86 برنامه‌هاي عملياتي راه‌اندازي و بهره‌برداري اين شبكه‌ را در سال‌هاي 86‌تا‌88 تصويب كرد كه براساس آن شركت مخابرات ايران و شركت‌هاي مخابراتي وابسته و شركت‌هاي مخابراتي استاني مجاز شدند در طول سال‌هاي 1386 تا 1388 تا مبلغ 5660‌ميليارد ريال از منابع داخلي خود جهت ايجاد شبكه ملي اينترنت سرمايه‌گذاري كنند.

چندي بعد نيز در تاريخ 28‌مرداد ماه‌1386 شوراي اقتصاد با درخواست وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات در خصوص سرمايه‌گذاري در طرح شبكه ملي ديتا به مبلغ 350ميليارد تومان موافقت كرد. اين سرمايه‌گذاري از محل منابع داخلي شركت سهامي فناوري اطلاعات و در چارچوب بند يك مصوبه هشتم خردادماه سال‌جاري هيات‌وزيران در ارتباط با شبكه ملي اينترنت انجام مي‌شود.

مدت‌ها بعد از طرح عنوان اينترنت ملي به اين پروژه و انتقاد كارشناسان و رسانه‌ها به آن، وزارت ارتباطات تصميم گرفت نام آن را از اينترنت ملي به شبكه ملي اينترنت تغيير دهد. منتهي به جز افراد معدودي درون وزارتخانه مانند مهندس رياضي، معاون فناوري اطلاعات وزارت ارتباطات، كمتر كسي درباره ابعاد و مفهوم اين طرح اطلاع دقيقي دارد. گاهي اوقات در اين مدت خبرهايي مانند اتصال چند هزار مدرسه به اينترنت ملي منتشر شده و حتي رئيس‌جمهوري نيز در مراسمي سمبليك در يك دبيرستان حاضر و سپس اعلام شد كه آن مدرسه به اينترنت ملي متصل شده است. پيگيري بعدي رسانه‌ها و مصاحبه با مدير آن دبيرستان مشخص كرد كه آن مدرسه در واقع به اينترنت وصل شده است و چيزي به نام اينترنت ملي وجود خارجي ندارد!

اكنون حدود 3 سال از زمان تصويب اين طرح گذشته و سرنوشت نهايي آن در هاله‌اي از ابهام قرار دارد و وزارت ارتباطات هنوز گزارشي دقيق از وضعيت پيشرفت اين پروژه به افكار عمومي ارائه نكرده است. اما به راستي اين شبكه چه كاري قرار است انجام بدهد؟

اطلاعاتي درباره شبكه ملي اينترنت

تمام اطلاعاتي كه در جست‌وجوي خبرنگار همشهري در آرشيو 3‌ساله رسانه‌ها و اظهارات مقامات رسمي وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات درباره شبكه ملي اينترنت منتشر شده به اين شرح است: اين پروژه شامل 3بخش است كه يكي بخش پي‌بستر اصلي يا بك‌بون (Backbone) اصلي كشوري است كه توسط شركت ارتباطات زيرساخت در دست اقدام است و به‌نظر مي‌رسد تا پايان سال‌89 عملياتي شود كه استان‌ها و شهرستان‌هاي مهم را به يكديگر مرتبط مي‌كند و اين كار با سرعت بالا انجام مي‌شود و شبكه آن نيز از نوع IP است. بخش
” معناي شبكه ملي اينترنت اين است كه از بستر اينترنت براي ارائه خدمات اين شبكه استفاده مي‌شود ولي الزاما اين بستر آن شبكه اينترنت جهاني نيست. “
بعدي IDC يا مراكز داده ملي و استاني است كه روي مركز داده ملي هم در حال حاضر كار مي‌شود كه RFP اين پروژه تكميل و پيمانكارش انتخاب شده است؛ اين كار توسط شركت ارتباطات زيرساخت انجام شده است. بخش اصلي ديگر اين پروژه شبكه‌هاي استاني است كه 2 نمونه از اين شبكه‌هاي استاني در حال پياده‌سازي بوده و اجراي بقيه‌ آن برعهده‌ اپراتورهاي خصوصي است كه شبكه‌هاي استاني را اجرا كنند.

معناي شبكه ملي اينترنت اين است كه از بستر اينترنت براي ارائه خدمات اين شبكه استفاده مي‌شود ولي الزاما اين بستر آن شبكه اينترنت جهاني نيست. اجزاي اين شبكه در كشور موجود و ساماندهي و نهايي شدن طراحي آن در دست انجام است. در حال حاضر بخش‌هايي به‌صورت شبكه‌هاي منطقه‌اي در حال انجام است اما اينكه در سطح ملي بتوانيم ادعا كنيم ما شبكه ملي اينترنت داريم تصور مي‌شود تا اواخر سال 89به وقوع بپيوندد.

پايلوت شبكه ملي اينترنت در كرمان و قم

سال گذشته معاون فناوري وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات از راه‌اندازي شبكه ملي اينترنت خبر داد و گفت: پايلوت اين پروژه در 2 استان قم و كرمان تا پايان سال‌88 به بهره‌برداري مي‌رسد. در آينده نياز به شبكه‌اي گسترده با پهناي باند زياد داريم كه بتواند پروتكل‌هاي اينترنتي را پشتيباني كند. وي افزود: اين موضوع از 3‌سال قبل مطرح شد و درصدد تدوين برنامه‌اي شديم كه بتوانيم در داخل كشور شبكه‌اي ايجاد كنيم كه به‌عنوان جزئي از شبكه جهاني اينترنت، ضمن آنكه تمام پروتكل‌هاي اينترنتي را تأمين مي‌كند، بتواند در سطح ملي به شبكه جهاني اينترنت متصل شود. رياضي پي بستر شبكه‌هاي استاني مترو اترنت، مراكز داده اينترنتي و مديريت آدرس‌هاي IP را از بخش‌هاي شبكه ملي اينترنت ذكر كرد و اظهار داشت: اين شبكه داراي يك backbone اصلي به نام شبكه ملي IP است كه در سطح كشور گسترده شده است و ارتباطات كلان ميان استان‌ها و اپراتورها را تأمين مي‌كند.

بخش دوم اين شبكه شبكه‌هاي استاني با نام مترو اترنت‌هاي استاني است. اين شبكه‌ها تحت پروتكل‌هاي اينترنتي هستند كه در استان از سوي مخابرات استان‌ها طراحي و پياده‌سازي مي‌شود. وي از اجراي پايلوت اين پروژه در كرمان و قم خبر داد و اضافه كرد: پهناي باند اين شبكه‌4/2 گيگابيت بر ثانيه است كه در سطح كشور بي‌نظير است. به گفته وي با اين پهناي باند مي‌توان امكاناتي از قبيل ويدئو كنفرانس، ويدئو on demand، گيم‌نت و... را براي كاربران ايجاد كرد.

زمان راه‌اندازي: پايان سال‌88

عبدالمجيد رياضي، دبير شوراي‌عالي فناوري اطلاعات قبلا درباره شبكه ملي اينترنت گفته بود: اگر اعتبارات راه‌اندازي شبكه ملي به موقع تأمين شود و مشكلي از نظر اجرايي پيش نيايد، اين شبكه تا پايان سال‌1388 تكميل مي‌شود. وي گفت: رئيس‌جمهوري هم تأكيد دارد كه شبكه ملي اينترنت تا پايان كار دولت نهم به بهره‌برداري برسد. وي افزود: اگر قرار باشد شبكه ملي اينترنت تمامي نيازها و تقاضاها را در سطح شهرها و روستاها پوشش دهد، به 10‌هزار ميليارد ريال اعتبار نياز است. بخشي از اين اعتبار در برنامه‌هاي شركت مخابرات، زيرساخت و فناوري اطلاعات ديده شده است.