قصه حضور كارتريج‌هاي غير اورجينال كه در باور عامه همان تقلبي خودمان است، لالايي خوش آهنگي شده است براي سودجوياني كه از اين بازار بدون متولي نهايت استفاده را كرده و با سوء استفاده از شرايط بازار، بي‌اطلاعي مصرف‌كنندگان و عوامل ديگر بار خود را بسته‌اند.

اين كارتريج‌ها كه اكثرا با برند HP در بازار داخلي عرضه شده‌اند به دليل قيمت پايين‌تري كه نسبت به نمونه‌هاي اورجينال دارند مورد استقبال قرار گرفته‌اند و بر اساس اعلام فعالان بازار، در حال حاضر بيش از 50 درصد بازار كارتريج با برند HP را در اختيار گرفته‌اند.

فعالان بازار مي‌گويند: طي يكي دو سال اخير عرضه كارتريج‌هاي تقلبي به بازار در حدي بوده است كه ديگر مجالي براي عرض اندام نمونه‌هاي اورجينال نيست و به دليل سود سرشاري كه بابت فروش اين كارتريج‌ها عايد فروشندگان مي‌شود حتي برخي از شركت‌هاي اسم و رسم دار به عرضه اين كارتريج‌ها در بازار مي‌پردازند. به همين دليل است كه اين كارتريج‌ها توانسته‌اند سهمي‌بيش از 50 درصد از يك بازار پررونق را به خود اختصاص دهند.


روش‌هاي تقلب در بازار كارتريج

بر اساس اعلام موسويان، مدير فروش شركت ايران اچ پي، در حال حاضر روش‌هاي گوناگوني براي تقلب در بازار كارتريج وجود دارد و جالب اينجا است كه ارگان‌هاي دولتي كه بيشترين حجم خريد را دارند، بيشتر طعمه اين افراد سودجو هستند. وي كارتريج‌هاي موجود در بازار را به انواع مختلف اورجينال، طرح، تقلبي دسته‌بندي كرد كه نمونه‌هاي طرح شامل كارتريج‌هايي هستند كه در كشور چين توليد شده و روي آنها مارك برندهاي معروفي مانند اچ پي كپي مي‌شود. ولي در حقيقت اين كارتريج‌ها اصل نبوده و به همين دليل طرح ناميده مي‌شوند.

دسته دوم نيز كارتريج‌هايي هستند كه در داخل كشور شارژ مي‌شوند و در جعبه، پك‌بادكني و نوار مخصوص قرار گرفته و به اسم طرح يا حتي اورجينال در بازار به فروش مي‌رسند. به گفته وي، در حال حاضر در بازار جعبه‌هاي كارتريج با قيمت هشت هزار تومان و پوكه كارتريج با قيمت 500 تومان از دارندگان اين پوكه و جعبه‌ها خريداري مي‌شود و با هزينه اي اندك، حدود يك هزار تومان شارژ مي‌شوند و به اسم كارتريج نو به مصرف كنندگان با قيمتي به مراتب بالاتر از آنچه بايد به فروش مي‌رسند. موسويان همچنين افزود: طي مدت اخير برخي از شركت‌هاي واسطه، از شركت‌هاي دولتي سفارش خريد كارتريج مي‌گيرند و اين كارتريج‌ها را از شركت‌هاي معتبر خريداري كرده و با نسبت مشخص مثلا 10 به 100 كارتريج‌هاي تقلبي را در ميان اورجينال‌ها به شركت‌هاي دولتي عرضه مي‌كنند. شركت‌هاي دولتي نيز از اين موضوع بي‌اطلاعند و بابت ده كارتريج تقلبي كه در ميان ساير كارتريج‌ها عرضه شده است بهاي زيادي مي‌پردازند. وي افزود در حال حاضر ميزان تقلب در بازار كارتريج‌هاي ليزري بيش از كارتريج‌هاي جوهر افشان است. چرا كه كارتريج‌هاي جوهر افشان ساختار پيچيده‌تري نسبت به ليزري‌ها دارند و به همين دليل تقلب و شارژ اين كارتريج‌ها كمتر صورت مي‌گيرد.


بازار 150 ميليارد توماني كارتريج‌هاي طرح و تقلبيHP

با توجه به اين نكته كه كارتريج يك كالاي پرمصرف است و تمام كاربران چاپگر ناچارند از اين كالا استفاده كنند، اين كالا بازار پرمخاطبي دارد كه بيش از نيمي‌از كل بازار اين كالا با برندهاي مختلف را نمونه‌هاي طرح و تقلبي در اختيار گرفته‌اند.بر اساس اعلام موسويان، مدير فروش شركت ايران اچ پي يكي از عرضه‌كنندگان ماشين‌هاي اداري، مواد مصرفي اچ پي در ايران، سود فروش كارتريج‌هاي تقلبي و طرح براي فروشندگان به بيش از 350 درصد مي‌رسد. درحالي‌كه سود فروش كارتريج‌هاي اورجينال به سختي به ده درصد مي‌رسد.

بر اساس اعلام كامكار، مديرعامل شرکت سخت سيستم، تنها توليدكننده كارتريج‌هاي ايراني با برند سين سين، با بررسي‌هاي به‌دست آمده مشخص شده است كه در سال حدود چهار ميليون كارتريج با برندهاي مختلفي در بازار داخلي خريد و فروش مي‌شود كه از اين تعداد حدود 70 درصد كارتريج‌ها متعلق به برند HP هستند، ولي از اين 70 درصد حدود 50 درصد كارتريج‌ها تقلبي هستند. وي افزود: متاسفانه آماري كه گمرك بابت حجم واردات كالاها ارائه مي‌دهد چندان دقيق نيست و تعداد زيادي از كارتريج‌ها از مبادي غير رسمي‌ وارد بازار مي‌شوند، ولي با بررسي‌هاي انجام شده مشخص شده است كه بيش از 80 درصد بازار كارتريج با برندهاي مختلف را نمونه‌هاي تقلبي به خود اختصاص داده‌اند.

وي افزود: با توجه به اينكه كارتريج‌هاي توليدي ما قيمت مناسبي دارند سهم فروش ما در بازار ناچيز است و ما در سال يكصد هزار كارتريج فروش داريم درحالي‌كه مجوز فروش سيصد هزار كارتريج را در سال داريم.

يكي ديگر از فعالان بازار كه در زمينه واردات كارتريج با برند هاي مختلف فعال است نيز دراين‌باره گفت: به‌طور متوسط ارزش بازار كارتريج در سال با در نظر گرفتن قيمت 100 هزار تومان براي هر كارتريج حدودا 400 ميليارد تومان است كه از اين ميزان حدود 70 درصد بازار در اختيار يك برند كه آن هم اچ پي است، بوده است. به گفته وي ارزش كارتريج‌هاي برند اچ پي هم در بازار حدود 280 تا 290 ميليارد تومان است كه از اين ميزان حدود 150 تا 160 ميليارد تومان به نمونه هاي طرح يا تقلبي اختصاص دارند. فرجي، مدير بازرگاني شركت جهان گستر، يكي از عرضه‌كنندگان ماشين هاي اداري و كارتريج‌هاي HP در اين باره گفت: در حال حاضر بيش از 40 درصد از نمونه‌هاي پرفروش كارتريج‌هاي HP را كه شامل مدل‌هاي 1020(12A)، 1300(13A)، 1320(49A)، 2015(53A)، 2014(53A) و... است، نمونه‌هاي تقلبي به‌دست گرفته‌اند و نمونه‌هاي اورجينال اين كارتريج‌ها در بازار متقاضيان چنداني ندارند. مدير فروش شركت ايران اچ پي نيز با بيان اين مطلب كه شركت مذكور طي سال گذشته تحقيقات زيادي براي به‌دست آوردن آمار و ارقام و حجم كارتريج‌ها در بازار داشته است، گفت: با توجه به بررسي هاي شركت ايران اچ‌پي، در سال يك ميليون و 30 هزارعدد كارتريج ليزري HP و حدود يك ميليون و 860 هزار عدد كارتريج جوهر افشان HP (هر دستگاه ليزري در سال به دو كارتريج و هر دستگاه جوهرافشان به چهار كارتريج نيازمند است) مصرف مي‌شود كه از اين تعداد حدود پنجاه درصد بازار را نمونه‌هاي تقلبي ليزري و بخش كمتري را نمونه‌هاي جوهرافشان تقلبي تشكيل مي‌دهند.

تقلبي‌ها از كجا مي‌آيند

اين تصور كه كشور چين توليد كننده تمام كالاهاي بي كيفيت است، مدت‌هاست در ذهن مصرف‌كنندگان كالاهاي مختلف جا خوش كرده است و البته تا حدودي درست است. بر اساس اعلام فعالان بازار، كليه كارتريج‌هاي تقلبي محصول كشور چين هستند. البته گروهي بر اين باورند كه برخي از افراد در امارات و در كارگاه‌هاي كوچك اقدام به توليد كارتريج‌هاي تقلبي مي‌كنند.
اما فرجي، مدير بازرگاني شركت جهان گستر در اين مورد مي‌گويد: تمام كارتريج‌هاي طرح موجود در بازار توليد كشور چين هستند كه بدون مارك يا برند HP وارد بازار داخلي مي‌شوند. حري، يكي از فعالان بازار نيز مي‌گويد: بسياري از شركت‌هاي فروشنده چاپگر و لوازم مصرفي سفارش توليد اين كالاها را به كشور چين مي‌دهند و وقتي اين كارتريج‌ها وارد كشور شد برند مورد نظر خود را با ترفندهاي خاصي روي كالا حك مي‌كنند.

اما موسويان، مدير فروش شركت ايران HP در اين باره مي‌گويد: اين گفته كه تمام نمونه هاي تقلبي در چين توليد مي‌شوند درست نيست. بلكه نمونه‌هاي طرح در چين و نمونه‌هاي تقلبي در بازار داخلي شارژ و بسته‌بندي و به اسم كارتريج نو به فروش مي‌رسند.


اتحاديه و سازمان نظام صنفي مسوولند

اكثر واردكنندگان كارتريج كه دل‌خوني از كارتريج‌هاي تقلبي موجود در بازار دارند، اتحاديه، سازمان نظام صنفي و وزارت بازرگاني را مسوول اين نابساماني مي دانند.

فرجي، مدير بازرگاني شركت جهان‌گستر گفت: اتحاديه صنف رايانه، سازمان نظام صنفي رايانه اي و وزارت بازرگاني در اين زمينه بايد اقدام موثري داشته باشند. چرا كه اين نهادها تمام اعضاي صنف را مي‌شناسند و به وضعيت بازار اشراف دارند، ولي به جاي اينكه با اين افراد برخورد جدي كنند تنها به جريمه هاي اندك و ... بسنده مي‌كنند. در حالي‌كه با پلمب واحد تجاري و همچنين لغو مجوز فعاليت مي‌توانند تا حدود زيادي در مقابل اين مشكل بزرگ مانع ايجاد كنند. كامكار، مدير عامل شركت سخت سيستم نيز با انتقاد از عملکرد نهادهاي مربوط به کنترل بازار اين محصول گفت: اگرچه اتحاديه صنف رايانه، داده ورزي و ماشين هاي اداري، چند ماه پيش با صدور بخشنامه‌اي به توزيع‌کنندگان و فروشندگان مواد مصرفي ماشين‌هاي اداري هشدار داده که با متقلبان برخورد خواهد کرد، اما نه تنها اتحاديه توان مقابله با کارتريج‌هاي تقلبي موجود در بازار را ندارد، بلکه اداره اصناف وزارت بازرگاني هم نمي‌تواند از فعاليت اين سوداگران کارتريج جلوگيري کند. وي تعداد کساني را که کارتريج‌هاي اصل در بازار عرضه مي‌کنند، کمتر از انگشتان دست دانست. رييس هيات مديره اتحاديه ماشين‌هاي اداري و صنف رايانه اما معتقد است که نقص قانون باعث رواج اين محصول تقلبي در بازار شده است. شهرام شيرمست در اين مورد مي‌گويد: اين کارتريج‌ها اورجينال نيستند و به اين دليل که با قيمت بسيار ارزان‌تري نسبت به مدل هاي اصلي در بازار عرضه مي‌شوند، از نظر قانون ما غير قانوني و تقلبي به حساب نمي‌آيند، بلكه يک جنس درجه دو به حساب مي‌آيند. به گفته وي در صورتي كه اين كارتريج‌ها برند HP يا هر برند ديگري را يدك نكشند، مشكلي ندارند و نمي‌توان عنوان تقلبي را به آنها داد؛ اما اگر اين كارتريج‌ها با استفاده از يك برند شناخته در بازار به فروش برسند، با آنها برخورد مي‌شود.

بيرون كشيدن مو از ماست

تشخيص کارتريج‌هاي اورجينال از انواع refill يا recycle موجود در بازار (که در اصطلاح فارسي شارژي يا بازسازي شده خوانده مي‌شود)، با توجه به وضعيت ظاهري، نوع بسته‌بندي و کليه موارد ديگر، براي مصرف‌کننده کاري دشوار و حتي غيرممکن است. اگر براي خريد كارتريج به خيابان ايرانشهر يا يكي از مراكز خريد و فروش كامپيوتر مراجعه كنيد و دو نمونه طرح و اورجينال را با هم مقايسه كنيد به سختي متوجه تمايز اين كارتريج‌ها خواهيد شد.

به گفته فعالان بازار توجه به قيمت كارتريج، دقت زياد به جعبه، نوع بسته‌بندي و همچنين هولوگرام روي كارتريج تنها راه‌هاي تمايز نمونه اصل از تقلبي است.

فرجي مدير بازرگاني شركت جهان‌گستر نيز دراين‌باره مي‌گويد: در حال حاضر كارتريج‌هاي طرح با گارانتي به فروش مي‌رسند. در حالي‌كه شركت HP به دليل اعتمادي كه به كيفيت كالاهايش دارد كارتريج‌هايش را بدون گارانتي به فروش مي‌رساند و اصلا كارتريج اچ پي در هيچ كجاي دنيا با گارانتي به فروش نمي‌رسد. ولي در كشور ما اين كالاها با گارانتي‌هاي من در آوردي به فروش مي‌رسند و اين يكي از مشخصه‌هاي غير اصل بودن كارتريج‌ها است.

موسويان، مدير فروش شركت ايران اچ‌پي نيز دراين‌باره گفت، اگر مصرف‌كننده مشاهده كرد كه قيمت كارتريج هشت درصد كمتر از قيمت واقعي بازار است بايد به اصليت اين كالا شك كند. وي افزود: اگر چه تشخيص كارتريج اورجينال از تقلبي كار سختي است، ولي بادقت فراوان روي رنگ آبي رنگ جعبه و فونت كلمات تايپ شده مي‌توان تا حدودي به اصليت كارتريج پي برد.