بزرگراه فناوري - اين روزها كمتر كسي را مي‌توان مشاهده كرد كه به نوعي يك گوشي همراه به او پيوست نباشد. گويي زندگي بدون اين همراه پرسروصدا امكان‌پذير نيست. اما جذابيت اين همراه زماني فراگير شد كه به آن امكانات مختلفي چون ارسال پيام كوتاه متني يعني همان SMS نيز افزوده شد. همان امكان ساده‌اي كه تنها با پرداخت دو هزار تومان كليد ورود به آن صادر مي‌شد ولي در روزهاي نخست به‌دلايلي همچون ناآشنا بودن اكثريت از امكانات ويژه SMS چندان به آن روي خوش نشان داده نشد. اما رفته‌رفته با مشخص شدن جذابيت‌هاي خيره‌‌كننده اين سرويس، سيل هجوم متقاضيان به سمت مراكز مخابراتي سرازير شد و اين استقبال به شدتي بود كه مسؤولان را به اين تصميم‌گيري وادار كرد كه به نوعي براي واگذاري اين امكان، متقاضيان را در نوبت بگذارند.

از آن روزها مدت‌‌ها سپري شده است و SMS جزء جداناپذير گوشي همراه محسوب مي‌شود و قريب به اتفاق دارندگان گوشي همراه به نوعي معتاد اين تكنولوژي شده‌اند تا آن‌جا كه به گفته مديركل روابط عمومي و امور بين‌الملل شركت مخابرات در هفت‌ماهه اول سال جاري چهار ميليارد و 200 هزار SMS بين مردم رد‌و بدل شده است و مي‌توان گفت موج ميليارد‌ها SMS بر فراز ايران جاري است.

ما حق داريم

گرچه در روزهاي نخست فراگيري SMS عمده استفاده آن صرف تبادل اخبار و احوالپرسي معمولي روزانه مي‌شد و به‌طور كلي اين سيستم پيام‌گير متني جزء حريم خصوصي افراد به‌حساب مي‌آمد تا آن‌جا كه هر زنگ اعلام پيام كوتاه، براي مخاطب ياد‌آور يك شماره و فرد آشنا بود، اما رفته‌رفته شماره‌هاي ناآشنا با پيام‌هاي خاص بازرگاني كه شما را به خريد يك كالا و سپرده‌گذاري در يك بانك دعوت مي‌كرد به سوي گوش‌هاي مشترکان تلفن‌همراه سرازير شد.

گفته مي‌شود اولين بار اين پيام‌هاي تبليغاتي يكسان از شماره تلفن 985005 براي مشترکان ارسال شده بود. شماره‌تلفني كه براي اكثر مشتركان همراه چندان ناآشنا نبود، چراكه در حقيقت اين شماره متعلق به مركز SMS مخابرات كشور بود، شماره‌اي كه پيش‌تر مركز مخابرات از طريق آن به مناسبت‌‌هاي مختلف براي مشتركان خود پيام‌هايي با موضوعات مذهبي، تبريك و تسليت ارسال مي‌كرد.

در همان زمان ارسال پيام‌هاي تبليغاتي به تلفن‌همراه در جريان عيد نوروز بسيار اوج گرفت به‌طوري که بعد از تعطيلات، مسؤول مرکز SMS مخابرات را بر آن داشت كه طي مصاحبه‌اي رسما اين موضوع را تاييد و اعلام كند که شركت مخابرات در ازاي دريافت مبلغي اقدام به ارسال SMS در سطح وسيع كرده است .

به عقيده او ارسال SMS تبليغاتي به تلفن‌هاي همراه مشترکان منع قانوني ندارد، چراکه تلفن‌همراه مطلقا جزء مالکيت مشترکان محسوب نمي‌شود و به همين علت مخابرات حق دارد پيام‌هاي تبليغاتي براي مشترکان ارسال کند و از اين راه به درآمدزايي بپردازد.

در همين حال خبرگزاري ايرنا نيز در آن زمان گزارش داد که هزينه ارسال SMS به هر 100 هزار مشترک يک ميليون و 600 هزار تومان است و اگر شرکتي بخواهد پيام محصولش در سطحي وسيع‌تر منتشر شود، تخفيف‌هاي لازم نيز به آن تعلق مي‌گيرد. در همين حال برخي حقوقدانان نيز نسبت به ارسال SMS تبليغاتي به تلفن‌هاي همراه واکنش نشان دادند و آن را نقض حقوق شهروندان و مشترکان تلفن‌همراه دانستند، چراكه اين حقوقدانان اعتقاد داشتند، اگر ارسال SMS حق مخابرات باشد بايد بتوان شکل مشابهي از تبليغات را نيز درباره تلفن‌هاي ثابت به کار گرفت و به اين ترتيب مي‌توان در حين مکالمه با تلفن ثابت و يا در زمان‌هايي ديگر مکالمه را قطع و به ارايه پيام تبليغاتي پرداخت.

علاوه بر حقوقدانان، رضا پرويزي دبير سابق كميته مبارزه با جرايم اينترنتي نيز اعتقاد داشت فرستادن پيام‌هاي تبليغاتي ناخواسته به تلفن‌هاي همراه در حقيقت نوعي مزاحمت تلفني محسوب مي‌شود که مشمول ماده مربوطه قانون مجازات اسلامي درباره مزاحمت‌هاي تلفن‌هاي همراه قرار مي‌گيرد. بر اساس اين بند از قانون مجازات کساني که از طريق تلفن اقدام به مزاحمت براي شهروندان کنند يك تا شش ماه حبس و جزاي نقدي و همچنين قطع خط تلفن فرد مزاحم خواهد بود.‌

هرچند به نظر دبير كميته مبارزه با جرايم اينترنتي قانوني محسوب مي‌شد، اما بعيد به‌نظر مي‌آمد كه بتوان آن را عليه خود مخابراتي‌ها به اجرا درآورد.

به هر حال اعتراض‌ها در آن زمان بسيار شدت گرفت و عده‌‌اي از كارشناسان مخابرات و آي‌تي نيز به اين اقدام مخابرات واكنش نشان دادند. اين عده اعتقاد داشتند، مخابرات ايران براي تلفن‌هاي همراه هزينه زيادي پس از صرف زمان بسيار طولاني از مشترکان اخذ مي‌کند و حتي هزينه SMSها را نيز تمام و کمال دريافت مي‌کند. لذا نمي‌توان اين اقدام مخابرات را به حساب ارايه سرويس رايگان آن گذاشت، چيزي که به‌عنوان مثال در مورد تبليغات تلويزيوني تا اندازه‌اي قابل توجيه است.

گفته مي‌شود تبليغات ناخواسته تلفني از تبليغات ناخواسته اينترنتي جوان‌تر است. در حقيقت با ارايه سرويس‌هاي مكمل تلفن‌همراه مثل سرويس ارسال SMS و فراگيري آن در طي سال‌هاي اخير ميان مردم قابليت ارسال تبليغات از اين طريق فراهم شده است و اين خاص كشور ما نيست. در کشورهاي اروپايي عمده SMSهاي تبليغاتي توسط برخي شرکت‌هاي خاص تبليغاتي ارسال مي‌شود. اين شرکت‌ها با استخراج شماره تلفن‌هاي افراد و ارزيابي شغل آنان تبليغات مربوط به شغل و يا زندگي آنان را به دستگاه تلفن همراهشان ارسال مي‌کنند، نحوه ارسال اين پيام‌ها هم از طريق نرم‌افزارهاي ويژه‌اي است که قابليت ارسال تعداد زيادي پيام را در يک زمان دارد و هم از طريق سايت‌هاي اينترنتي است که قابليت ارسال SMS را فراهم مي‌کنند. در کشورهاي اروپايي به‌خصوص ارسال SMSهاي تبليغاتي به شکلي نگران‌کننده رو به افزايش است، به همين دليل شرکت‌هاي مخابراتي در اين انديشه‌اند که جلوي اين تبليغات را بگيرند.

ما قانع شديم

روزانه همه ما با انبوهي از تبليغات رنگارنگ در محيط زندگي‌مان روبه‌رو هستيم، از تراكت‌‌هاي تبليغاتي بزرگراه‌ها، پوسترهاي روي ديوارها، کارت‌هايي که به زور و از لاي شيشه باز خودرو به داخل انداخته مي‌شود گرفته تا تبليغات روزنامه‌ها و بخش اعظم برنامه‌هاي راديو و تلويزيون که عملا هر روز ما را با بمباراني از تبليغات روبه‌رو مي‌کنند.

بي‌شک صنعت تبليغات در اين چند ساله رشد قابل توجهي داشته و از هر جايي که ميزان توجه و اقبال عمومي افزايش يافته سر بيرون آورده است. واقعيت آن است که رشد تکنولوژي به افزايش سطح دسترسي صاحبان صنعت تبليغات کمک بسياري کرده است و بايد گفت تکنولوژي‌هاي ارتباطي به همان اندازه که دسترسي مردم به يكديگر و به اخبار و اطلاعات را ساده کرده‌، دسترسي صاحبان محصولات و خدمات را نيز به مردم افزايش داده است. بنابراين تبليغات از طريق SMS و از سوي مخابرات گرچه در روزهاي نخست تا حدودي اعتراضاتي را پديد آورد، اما رفته‌رفته اين نوع از تبليغات نيز به ديگر خوراك‌هاي تبليغاتي افزوده شد.

امروزه ديگر SMS به ارسال پيام‌هاي تبريك ، تسليت و... خلاصه نمي‌شود و مشتركان مي‌توانند از طريق اين سرويس پيام كوتاه از آخرين وضعيت آب و هوا ، پرواز هواپيماها، وضعيت ترافيك، موجودي‌ حساب‌ها و... مطلع شوند و تمامي اين اقدامات تحت عنوان سرويس‌‌هاي ارزش افزوده پيام كوتاه قلمداد مي‌شود. سرويس ارزش افزوده پيام كوتاه اين‌گونه تعريف مي‌شود كه اگر سرويس پيام كوتاه را به‌عنوان سرويس پايه در نظر بگيريم، خدماتي كه باعث مي‌شوند ارزش بيشتري براي پيام كوتاه نسبت به حالت پايه ايجاد شود خدمات ارزش افزوده محسوب مي‌شود.

شركت مخابرات در همين راستا و براي استفاده بهينه از سرويس پيام كوتاه و به نوعي در‌آمدزايي طي برگزاري مناقصه‌اي سه شركت رهياب، مگفا و آتيه‌پرداز را برنده نهايي مناقصه اعلام كرد و به اين ترتيب اين سه شركت با امكان اتصال به مركز پيام كوتاه شركت ارتباطات سيار مبتني بر پروتكل SMPP زمينه لازم را براي ارايه سرويس‌هاي ذكر شده كسب كردند.

يكي از سه شركت برنده در مناقصه با نام مگفا در سايت خود در مورد روي‌آوري به اين‌گونه سرويس‌دهي نوشته است با پيشرفت روزافزون فناوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي، تلفن‌همراه نيز جهش چشمگيري داشته و صرفا به‌عنوان ابزار مكالمه مورد بهره‌برداري قرار نمي‌گيرد. بلكه با تكيه بر سرويس‌هاي ارزش افزوده به ارايه خدمات بي‌شماري پرداخته و پاسخ‌گوي بسياري از نيازهاي اطلاعاتي شده است. اين شركت نيز در راستاي ماموريت خود مبني بر نوسازي صنايع كشور و اشاعه كاربرد فاوا، يكي از اصلي‌ترين حوزه‌هاي فعاليت خود را بر ارايه سرويس‌هاي ارزش افزوده مبتني بر سرويس‌هاي پيام‌كوتاه (SMS) قرار داده است.

برخي از قابليت‌هاي سيستم پيام كوتاه مگفا اين‌گونه تعريف شده است، ويژگي‌هاي امنيتي از جمله امكان رمزگذاري (Encryption) پيام‌هاي ارسالي در دو لايه (IP Sec وSecure Socket Layer)، امكان فيلتر کردن واژگان مختلف مانند واژگان غيرقانوني يا غيراخلاقي و امكان مسدود کردن ارايه سرويس به يك يا چند كاربر، Web Interface كه به مشتريان اين اجازه را مي‌دهد تا از طريق اينترنت ويژگي‌ها و نيازمندي‌هاي مربوط به سرويس درخواستي خود را تنظيم كنند، انعطاف‌پذيري سيستم و قابليت تغيير خصوصيات سرويس‌هاي ارايه ‌شده توسط مشتريان، آرشيو کردن همه پيام‌هاي ارسالي و دريافتي سيستم، قابليت تهيه بانك اطلاعاتي از مشخصات كاربران و قابليت مشاهده وضعيت پيام و پي‌گيري ارسال آن.

به‌طور كلي اين شركت‌ها قادر هستند به ارايه خدماتي چون، اعلام موجودي حساب بانكي، انتقال وجه، سرويس اطلاع‌رساني، سرويس اطلاع‌رساني نرخ سهام، سرويس پيام تبريك تولد، سرويس ‌ثبت اطلاعات (Rule)، رويس SMS to Email و Email to SMS، ارسال پيام انبوه از طريق وب، اطلاع‌رساني اخبار، سرويس نظرسنجي و مسابقه، سرويس‌هاي Outlook و انتقال ترافيك سرويس‌هاي مبتني بر SMS بپردازند.

علي‌رغم چنين امکاناتي موضوع خدمات پيام کوتاه و سرويس‌هاي ارزش افزوده آن چندان تکاني به بازار ارتباطي کشور نداده است. برخي کارشناسان اعتقاد دارند که ناشناختگي اين سرويس‌ها براي مشتريان دليل عمده اين موضوع است، اما از سوي ديگر بي‌ثباتي در ارسال اس‌ام‌اس و عدم اطمينان به اين ابزار ارتباطي براي انجام کارهاي مهم روزانه نيز مشکلات ديگر هستند.

کارشناسان اين شرکت‌ها و برخي فعالان بخش پيام کوتاه اين موضوع را به گردن مخابرات و مشکلات آن مي‌اندازند و در مقابل بخش دولتي هم اعتقاد دارد که شرکت‌ها هنوز به آمادگي لازم براي ارايه چنين سرويس‌هايي دست پيدا نکرده‌اند.

علي‌رغم چنين بحث‌هايي کمتر کسي شک دارد SMS و سرويس ارزش‌افزوده پيام كوتاه اين روزها تبديل به يك منبع درآمد خوب و مطمئن براي مخابرات بدل شده است و اين در حالي است که به نظر مي‌رسيد با واگذاري سرويس‌دهي در اين بخش و رونق پيام‌هاي کوتاه بتوان تحولي را نيز در شرکت‌هاي خصوصي (يا نسبتا خصوصي) فعال در اين بخش شاهد بود. مدير فني يکي از شرکت‌هايي که در زمينه پيام کوتاه فعاليت مي‌کند، در اين‌باره مي‌گويد: به‌نظر مي‌رسد که قرارداد صورت گرفته اوليه بين شرکت‌هاي ارايه‌دهنده اصلي سرويس‌هاي پيام کوتاه و مخابرات تا اندازه زيادي منافع مخابرات را تامين مي‌کند. اين در حالي است که از سوي ديگر شرکت‌ها و ديگر شرکت‌هاي خصوصي فعال در اين بخش چندان از اين منفعت مالي بهره‌مند نمي‌شوند.

به گفته وي سقف تامين چند ميليون پيام کوتاه در هر ماه براي شرکت‌ها و برخي پيشنهادهاي غيرکارشناسي شده اوليه از سوي اين شرکت‌ها باعث شده که عملا بخش درآمدزايي آن ساير بخش‌ها از جمله کيفيت سرويس‌ها و ارايه خدمات جديد را تحت‌الشعاع قرار دهد.

مقامات مخابراتي اما معتقدند که حداقل از نظر فني مشکلي براي پشتيباني از خدمات پيام کوتاه را ندارند، هر چند در مواقع مختلف و به‌خصوص در برخي روزهاي خاص ضعف خدمات پيام کوتاه کاملا براي همه قابل لمس بوده است.

محمد رستمي مدير مركز پيام كوتاه امام خميني(ره) شركت ارتباطات سيار در همين رابطه در مصاحبه‌اي اعلام كرده است: کار خريداري و نصب تجهيزات نرم‌افزاري و سخت‌افزاري سرويس ارزش ‌افزوده‌ فراخوان موبايل از اوايل سال 1382 آغاز شده و به‌‌زودي نيز راه‌اندازي مي‌شود و بايد براي انجام مراحل اوليه‌آزمايش، شماره‌09910 را در ترانزيت ناحيه‌سه شهري و همچنين مرکز تلفن ملت تعريف کنند.

به گفته‌رستمي شرکت ارتباطات سيار چندي پيش با ارسال نامه‌اي به مخابرات استان تهران خواستار تعريف شماره‌مذکور شده است و پيش‌بيني مي‌شود که اين سرويس در شبکه‌تلفن‌همراه در آينده‌نزديک فعال شود. وي در خصوص نحوه‌به‌کارگيري اين سرويس نيز گفت: اگر مشترکان تلفن ثابت، به هر دليلي نتوانند به شماره تلفن‌همراه دسترسي داشته باشند، مي‌توانند با تماس با شماره‌09910 به‌طور خودکار شماره‌مورد نظر را به سيستم فراخوان ارايه دهند. پس از اين مرحله، سيستم يک پيام کوتاه را به‌طور خودکار براي شماره‌موبايل مورد نظر ارسال مي‌‌کند و از مشترک مورد نظر درخواست مي‌شود که با شماره‌تلفن مبدا تماس بگيرد. رستمي اعتقاد دارد فعال‌سازي اين سرويس، يقينا منجر به درآمدزايي خواهد شد.

***

اين روزها گسترش و رواج استفاده از SMS در ميان مردم بسيار شايع شده است. حضور تلويزيون و راديو در اين بخش کار را به جايي رسانده است که تقريبا کمتر برنامه صدا و سيما يک شماره ويژه اس‌ام‌اس را به‌عنوان نقطه تماس و يا شرکت در يک مسابقه ارايه نمي‌دهد. رشد استفاده از پيام کوتاه تا حدي پيش رفته كه به گفته يكي از مسؤولان شركت ارتباطات سيار به‌طور متوسط ماهانه در حدود 500 تا 600 ميليون SMS از طريق شبكه ارتباطات سيار رد و بدل مي‌شود، هرچند گفته مي‌شود كه حجم عمده اين پيام‌ها به ارسال لطيفه يا جوك‌ها اختصاص دارد. اين پيام‌ها در اكثر مواقع به‌طور هم‌زمان براي چندين نفر ارسال مي‌شود و گاهي اوقات پيش آمده كه فردي يك پيام را در طي روز بيش از ده بار دريافت كند و به‌طور ناخواسته اين كار مشتركان درآمد خوبي را نصيب شركت مخابرات مي‌كند.

از طرف ديگر سرويس‌هاي ارزش افزوده پيام ‌كوتاه نيز براي شركت مخابرات خالي از سود‌آوري نيست، اما همين سرويس تحولي را در ساختار ارايه پيام‌هاي متني ايجاد كرده است. تا آن‌جا كه امروزه از طريق پيام‌هاي متني مي‌توان به امكانات بسياري چون وضعيت آب و هوا، مطلع شدن دانشجويان و دانش‌آموزان از وضعيت تحصيلي، نجات جان مصدومان در حوادث، وضعيت ترافيك، موجودي‌ حساب‌ها و ده‌ها مزاياي ديگر دسترسي داشت. هرچند بعضي از امكانات و تسهيلات ذكر شده در حال حاضر به‌درستي در اختيار مشتركان قرار نگرفته و يا به‌طور مناسبي معرفي نشده اس