صداي بلندگوي دستي خريداران دوره گرد كه مردم را به فروش لوازم اضافي يا از كارافتاده دعوت مي‌كنند براي همه ما آشنا است.

اين خريداران دوره گرد همه چيز مي‌خرند. از شير مرغ تا جان آدميزاد.
از آهن قراضه تا آبگرمكن‌هاي نفتي قديمي‌و فرش و گليم و تلويزيون و حتي سيستم‌هاي صوتي و تصويري.

هيچ فكر كرده‌ايد اين خريداران دوره‌گرد با اين كالاها كه اكثرا غير قابل مصرف هستند، چه مي‌كنند؟ شايد آنها را تعمير و مجددا به فروش برسانند. شايد قطعات به درد بخور اين لوازم را براي تعمير كالاهاي ديگر مورد استفاده قرار دهند و مابقي اين كالاها حكم زباله را پيدا كنند. هزار و يك كار ديگر مي‌شود با اين كالاهاي مستعمل كرد.اما اين چيزها زياد براي من و شمايي كه تنها هدفمان اين است كه از شر اين كالاهاي فرسوده خلاص شويم، اهميت ندارد. اكثر ما به اين موضوع فكر مي‌كنيم كه كالايي مدرن تر، با ميزان مصرف انرژي كمتر جايگزين اين لوازم فرسوده كنيم.لوازمي‌كه علاوه براينكه مدرن و شيك و كم‌مصرف هستند، قيمت مناسبي دارند و ما را زياد در خرج نيندازند.شايد با درك اين موضوع از جانب مسوولان يا افزايش حجم توليد زباله به ويژه زباله‌هاي الكترونيكي است كه مسوولان دولتي در پي يافتن راهكاري براي كاهش اين ضايعات و همچنين كاهش مصرف انرژي هستند.


از طرح جايگزيني لوازم فرسوده تا طرح تامين

از حدود نه ماه پيش ارگان‌هاي دولتي از جمله وزارت صنايع خبرهايي در مورد اجراي طرح جايگزيني لوازم خانگي فرسوده كه تلويزيون هم جزو آنها بوده است، منتشر كردند كه البته به نظر مي‌رسد در اجراي اين طرح با مشكلات زيادي مواجه بوده‌اند.

هدف از اجراي اين طرح، كاهش مصرف انرژي لوازم خانگي مورد استفاده خانوارهاي ايراني همزمان با اجراي قانون هدفمند كردن ‏يارانه‌ها بود.

‏‌در آن زمان اعلام شد كه براي اجراي اين طرح پنج قلم از لوازم خانگي پرمصرف شامل تلويزيون، يخچال، وسايل سرمايشي و ‏گرمايشي، ماشين لباس‌شويي و جارو برقي در نظر گرفته شده است و قرار بر اين بود اين كالاها از دارندگان اين لوازم دريافت و با ارائه تسهيلاتي لوازم ايراني جديد كه مصرف انرژي كمتري دارند به آنها ارائه شود.

اما اين طرح كه به نوعي الگوبرداري از كشورهاي اروپايي و آمريكايي بوده است همچنان در هاله‌اي از ابهام قرار دارد و حتي زمزمه‌هايي در مورد عدم اجراي اين طرح و جايگزيني آن با طرح «تامين» به گوش مي‌رسد.

كارشناسان معتقدند، اجراي اين طرح در كشور ما نمي‌تواند موفق باشد و آينده‌اي مانند طرح تعويض لامپ‌هاي كم‌مصرف يا خودروهاي فرسوده پيدا خواهد كرد. آنها معتقدند با وجودي كه دفتر برق و الكترونيك وزارت صنايع اعلام كرده است در اين مورد به شركت‌هاي توليد و عرضه‌كننده در زمينه اجراي طرح ((جايگزيني لوازم فرسوده با لوازم كم‌مصرف)) اطلاع‌رساني شده است، اطلاع‌رساني چنداني صورت نگرفته است.

با بررسي‌هاي انجام شده توسط روزنامه دنياي اقتصاد هم مشخص شد اكثر شركت‌هاي فعال در حوزه لوازم صوتي و تصويري اطلاعي از اجراي اين طرح ندارند و اندك اطلاعات آنها به اخبار رسانه‌ها محدود مي‌شود.

اما محمود ليايي، مدير كل دفتر برق و الكترونيك وزارت صنايع معتقد بود، اين طرح بدون مشكل اجرا مي‌شود و محال است به فراموشي سپرده شود.

اين در حالي است كه دفتر ستاد تحول وزارت صنايع و معادن اعلام کرده است، طرح «تامين» جايگزين طرح جايگزيني لوازم فرسوده با كالاهاي كم‌مصرف شده است و اجراي طرح جايگزيني لوازم فرسوده با لوازم كم‌مصرف منتفي شده است. چرا كه اين طرح حدود سه ماه است به ستاد تحول وزارت صنايع و معادن سپرده شده است و با بررسي‌هاي انجام شده مشخص شد كه بهتر است طرح «تامين»جايگزين طرح جايگزيني شود.

جزئيات طرح تامين
ستاد تحول وزارت صنايع و معادن با بيان اين مطلب كه طرح «تامين» پس از گذشت مدتي طولاني جايگزين طرح جايگزيني لوازم فرسوده با لوازم كم‌مصرف شده است، اعلام كرد: همزمان با اجراي طرح هدفمندکردن يارانه‌ها از يکشنبه آينده 10 قلم از لوازم خانگي با 7 تا 10درصد تخفيف در قالب طرح «تامين» به بازار عرضه مي‌شود.

سيدرضا فاطمي امين ،رييس ستاد تحول وزارت صنايع و معادن گفت: در اجراي طرح تامين، 10 قلم کالاي مهم با تنوع 120 مدل از شش شرکت معتبر داخلي به صورت نقد يا اقساط در اختيار متقاضيان قرار خواهد گرفت كه از گروه لوازم صوتي و تصويري تلويزيون جزو اين كالاها است. به گفته وي، در مرحله اول اجراي اين طرح بانک ملي به عنوان بانک عامل انتخاب شده است و سرپرستان خانوار براي شرکت در اين طرح بايد به شعب اين بانک مراجعه کنند و كالاي موردنظر را در سايت www.behinyab.ir مشاهده و نسبت به خريد آن به دو صورت نقدي و اقساطي انتخاب و سفارش خريد آن را بدهند. وي اعلام كرد، متقاضياني که خريد خود را به صورت نقدي انجام دهند از 7 تا 10 درصد تخفيف برخوردار خواهند شد و در شيوه اقساطي نيز 2 درصد به صورت پيش‌قسط و مابقي به صورت کاملا قرض‌الحسنه و بدون کارمزد در اقساط يک ساله به صورت هر دو ماه يک‌بار، کالا به مشتريان عرضه خواهد شد. همچنين تضمين بازپرداخت اين اقساط با ارائه فرم تضمين شده از بانک صاحب حساب خانوار به بنگاه‌هاي فروش اين کالاها خواهد بود.

به گفته رييس ستاد تحول صنايع و معادن، در ابتداي کار با بيش از 15 توليدکننده معتبر کشور مذاکره شد و در نهايت با شش توليدکننده بزرگ لوازم خانگي به توافق رسيده‌ايم.

وي با اشاره به استقبال توليدکنندگان از اين طرح گفت: اجراي اين طرح زمينه استفاده بيش از 3 هزار ميليارد تومان نقدينگي را براي توليدکنندگان و بنگاه‌هاي اقتصادي کشور مهيا خواهد کرد.به گفته وي، اين اقدام در راستاي حمايت همه جانبه از صنايع مختلف و جلوگيري از مشکلات احتمالي
در نظر گرفته شده است.

مديركل صنايع برق، فناوري اطلاعات و فلزي وزارت صنايع و معادن نيز با بيان اينكه اين وزارتخانه براي اجراي اين طرح، حمايت‌ها و سياست‌گذاري‌هاي مناسبي براي صنايع مختلف در نظر گرفته است، گفت: با سياست‌گذاري‌هايي كه تدوين شده، طرح‌هاي زيادي براي رونق صنعت لوازم خانگي مشخص شده كه طرح «تامين» از جمله اين طرح‌ها است. وي با اشاره به برگزاري جلسه‌اي با حضور جمعي از توليدكنندگان لوازم خانگي، خاطرنشان كرد: در اين جلسه موضوع فروش لوازم خانگي در طرح تامين مورد نقد و بررسي قرار گرفت و نقاط ضعف و قوت اين طرح مطرح شد.

نظر كارشناسان

كارشناسان معتقدند اجراي طرح «تامين» منطقي تر از طرح جايگزيني لوازم فرسوده با لوازم كم‌مصرف است؛ چرا كه اجراي طرح جايگزيني لوازم فرسوده با لوازم كم‌مصرف نياز به استخراج آمار دقيق و صحيح از نياز مصرف‌كنندگان و كشف ميزان كالاهاي فرسوده دارد. برخي نيز مي‌گويند، بايد مشخص شود كه چه كالايي فرسوده است و اصلا ملاك گزينش كالاهاي فرسوده مشخص شود.
گروهي نيز معتقدند، اين طرح در راستاي حمايت از توليدكنندگان داخلي مطرح شده است و از آنجا كه محصولات ايراني از درجه كيفي C برخوردارند، نمي‌توان انتظار داشت كمك چنداني به كاهش مصرف انرژي شود. همچنين به عقيده آنها در زمينه توليد تلويزيون تنها يكي دو توليدكننده يا بهتر بگوييم مونتاژكننده حضور دارند و به نظر مي‌رسد با اجراي اين طرح بازار تلويزيون نيز مانند مانيتور در انحصار يكي دو برند درآيد. نعيمي، يكي از مديران شركت بازرگاني ايران گفت: در زمينه اجراي طرح مذكور از طريق اتحاديه اطلاع رساني شده است، اما ابلاغ رسمي‌به ما نشده است. به گفته وي، براي اجراي موفق اين طرح بايد ريشه يابي شود كه چه كالايي كم‌مصرف است. به گفته وي در حال حاضر تلويزيون‌هاي LCD و LED با رده كيفي B در كشور ما عرضه شده‌اند و اكثر مردم از اين تلويزيون‌ها استفاده مي‌كنند. همچنين با توجه به اين موضوع كه عمر مفيد يك تلويزيون LED و LCD در حدود 150 هزار ساعت است. نمي‌توان گفت، تلويزيون‌هايي كه حدود دو تا سه سال است خريداري شده اند فرسوده هستند و نياز به تعويض دارند.

علي خاني، مدير استراتژيك شركت گلديران نيز گفت: در صورتي كه همكاري و تعامل مناسب و درست بين ارگان‌هاي مربوطه و شركت‌ها صورت گيرد ممكن است طرح تامين موفق عمل كند. وي معتقد است ،شايد بهتر باشد ارگان‌هاي مربوطه روي عرضه كالاهايي كه از نظر تكنولوژيكي جديدتر هستند، كار كنند. به عبارتي بهتر است تغييرات تكنولوژي كالا مدنظر قرار گيرد .به عقيده وي هرچه جامعه با تكنولوژي‌هاي جديدتر روبه‌رو شوند هم براي كاهش مصرف انرژي و هم براي وضعيت بازار مفيدتر است.

تاثير اجراي طرح تامين بر بازار

فعالان بازار معتقدند اجراي اين طرح تنها باعث مي‌شود برخي از عرضه و توليدكنندگان داخلي منتفع شوند و شرايط براي ساير فعالان بازار نامساعد مي‌شود.

به گفته فعالان بازار در حوزه صوتي و تصوير و به ويژه تلويزيون، طي سال گذشته به دليل شرايط بازار و فشار اتحاديه ناچار شده‌اند بارها و بارها قيمت‌ها را كاهش دهند .اين بار نيز با اجراي اين طرح اين فروشندگان هستند كه متضرر مي‌شوند و ناچارند براي ادامه حيات در بازار قيمت‌ها را مجددا كاهش دهند.


به گفته احدي، يكي از فعالان بازار، عرضه‌كنندگاني كه در اين طرح مشاركت دارند، مي‌توانند از تسهيلات دولت استفاده كنند و بابت كاهش قيمت‌ها متضرر نشوند. از سويي كالاهاي آنها به راحتي فروش مي‌رود. ولي فروشندگان و عرضه كنندگاني كه در اين طرح مشاركت ندارند نه تنها با كاهش تقاضا مواجه مي‌شوند بلكه به شدت متضرر مي‌شوند.